Pracownica zatrudniona na pełny etat zakończy urlop rodzicielski 27 marca 2018 r. Mogłaby korzystać dalej z urlopu wychowawczego, ale woli wrócić do pracy w niższym wymiarze, tj. na pół etatu. Do kiedy może tak pracować? Jak obliczyć jej wynagrodzenie oraz ewentualne wynagrodzenie/zasiłek na wypadek choroby bądź opieki nad chorym dzieckiem? Na podstawie umowy o pracę wynagrodzenie wynosi 4000 zł plus premia od 5 do 20 proc. płacy za czas rzeczywiście przepracowany. Obawiam się, że już w kwietniu może przedstawić zwolnienie lekarskie. Jak wyliczyć jej wtedy zasiłek chorobowy?
Pracownica może pracować w obniżonym wymiarze czasu pracy do 27 lutego 2021 r., tj. przez 35 miesięcy odpowiadających długości urlopu wychowawczego. Oczywiście przy założeniu, że praca na pół etatu w miejsce urlopu wychowawczego zacznie się od razu po zakończeniu urlopu rodzicielskiego. Pracownica musi złożyć wniosek w tej sprawie. Jeśli w trakcie tej skróconej pracy zachoruje lub skorzysta z zasiłku opiekuńczego, podstawę wymiaru świadczenia trzeba będzie obliczyć z wynagrodzenia po zmianie wymiaru czasu pracy. Wynagrodzenie to powinno ulec odpowiedniemu zmniejszeniu, stosownie do wielkości etatu.
Zamiast wychowawczego
Pracownik, po wykorzystaniu urlopu rodzicielskiego, może realizować kolejne uprawnienie rodzicielskie w formie urlopu wychowawczego. Kodeks zezwala bowiem na podjęcie przez pracownika w czasie urlopu wychowawczego pracy zarobkowej zarówno u dotychczasowego, jak i innego pracodawcy albo innej działalności, a także nauki lub szkolenia, pod warunkiem że nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (art. 1862 k.p.).
Inna możliwość wynika z art. 1867 k.p. Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest zobowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Pracownica, która spełnia warunki do urlopu wychowawczego, tj. posiada co najmniej 6-miesięczny ogólny okres zatrudnienia, może ten urlop zamienić na rzecz pracy u swojego pracodawcy, tyle że w niższym wymiarze. Przejście na niższy wymiar nie wymaga sporządzenia aneksu do umowy o pracę.
Okres, przez jaki pracownica może pracować na część etatu, wyznacza długość urlopu wychowawczego. A wymiar tego urlopu wynosi do 36 miesięcy. Jednak jeśli tylko matka będzie z niego korzystać, to maksymalnie może wziąć 35 miesięcy. Urlop w wymiarze do 36 miesięcy przysługuje bowiem łącznie obojgu rodzicom lub opiekunom dziecka. Każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z 36-miesięcznego wymiaru. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. Oznacza to, że jeden miesiąc urlopu jest przypisany rodzicowi na wyłączność. Stąd jeśli tylko jedno z rodziców przejmie urlop, to wymiar ulega skróceniu o ten jeden miesiąc.
Jeżeli pracownica rozpocznie wykonywanie pracy na 1/2 etatu od 28 marca 2018 r., to będzie tak mogła pracować do 27 lutego 2021 r., a więc przez 35 miesięcy.
Wniosek w sprawie obniżonego wymiaru składa się na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w tym wymiarze. Podanie powinno zawierać imię i nazwisko pracownika i dziecka oraz wskazanie okresu, przez który pracownik zamierza wykonywać pracę w obniżonym wymiarze, a także czas, w którym pracownik zamierza wykonywać pracę.
Do wniosku dołącza się skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów oraz oświadczenie o okresie, w którym pracownik dotychczas korzystał z wykonywania pracy w obniżonym wymiarze.
Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania terminu, pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż z upływem 21 dni od złożenia wniosku.
Zmniejszenie etatu
Generalnie podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłków tworzy wynagrodzenie w średniej miesięcznej wysokości wypłacone za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc wystąpienia okoliczności zasiłkowej (choroby, urodzenia dziecka, opieki nad chorym członkiem rodziny). Podstawa może być też wyznaczona z okresu krótszego, jeśli zatrudnienie nie obejmuje 12 miesięcy lub w trakcie tego okresu doszło do zmiany wymiaru czasu pracy. Wtedy przyjmuje się wynagrodzenie za pełne kalendarzowe miesiące.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględnia się przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za 12 miesięcy kalendarzowych (lub za okres krótszy), nawet jeżeli w tych okresach nastąpiła zmiana wysokości wynagrodzenia na skutek przejścia na inne stanowisko lub zmiany warunków wynagradzania ustalonych w umowie o prace?. Co innego, jeśli zmianę wynagrodzenia wywołała modyfikacja wymiaru czasu pracy. W razie zmiany umowy o prace? lub innego aktu nawiązującego stosunek pracy polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru, jeżeli zmiana wielkości etatu nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy albo w miesiącach poprzedzających (art. 40 ustawy zasiłkowej). Stosowanie tego przepisu w praktyce zobrazuje kilka przykładów. [przykłady 1–4]
PRZYKŁAD 1
Konieczne uzupełnienie
Pracownica skorzystała z zasiłku opiekuńczego na chore dziecko w lutym 2018 r. Do 15 stycznia br. pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy, a od 16 stycznia – w wymiarze 3/4 etatu. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego pracodawca przyjął wynagrodzenie za pełny kalendarzowy miesiąc po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. za luty, po uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty.
PRZYKŁAD 2
Wynagrodzenie tylko za część miesiąca
Pracownik zachorował 20 marca. Do 16 marca był zatrudniony na ćwierć etatu, a od 17 marca objął pół etatu. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się, po uzupełnieniu, wynagrodzenie za marzec, przysługujące z tytułu pracy w wyższym wymiarze czasu pracy.
PRZYKŁAD 3
Przeciętna pensja
Pracownica była na zwolnieniu lekarskim od 19 do 30 marca. Do 25 marca była zatrudniona w wymiarze 3/4 etatu, a od 26 marca – na cały etat. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za okres od 19 do 25 marca stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownicy za okres od marca 2017 r. do lutego 2018 r. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za okres od 26 do 30 marca przyjmuje się pełne miesięczne wynagrodzenie za marzec, które pracownica otrzymałaby po zmianie wymiaru czasu pracy.
PRZYKŁAD 4
Nie ma wpływu
Pracownica jest niezdolna do pracy z powodu choroby od 11 stycznia do 30 marca 2018 r. Do 31 stycznia była zatrudniona w połowie wymiaru czasu pracy, a od 1 lutego – na cały etat. Zmiana wymiaru czasu pracy nie nastąpiła ani w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, ani w okresie 12 miesięcy ją poprzedzających, a więc podwyższenie wymiaru czasu pracy nie ma wpływu na podstawę wymiaru zasiłku chorobowego. Stanowi ją przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownicy za okres od stycznia do grudnia 2017 r. ⒸⓅ
Ważny początek choroby
Choć obniżenie wymiaru czasu pracy w okresie odpowiadającym urlopowi wychowawczemu nie wynika ze zmiany warunków umowy o pracę, lecz z wniosku złożonego na podstawie art. 1867 par. 1 k.p., to powołany art. 40 ustawy zasiłkowej ma tu zastosowanie. Ustalanie podstawy z wynagrodzenia dla niższego etatu zależy więc od tego, kiedy wystąpi np. choroba pracownika.
Można tu założyć co najmniej trzy warianty:
1) pracownica zachoruje jeszcze pod koniec marca – wtedy przyjmujemy wynagrodzenie za marzec, po uzupełnieniu, dla 1/2 etatu;
2) zachoruje w kwietniu – przyjmujemy uzupełnione wynagrodzenie za kwiecień, za 1/2 etatu;
3) zachoruje w maju lub w kolejnych miesiącach – przyjmujemy odpowiednio wynagrodzenie za kwiecień lub za kwiecień i kolejne miesiące poprzedzające miesiąc zachorowania, za 1/2 etatu. [ramka]
Ile do wypłaty w kwietniu
Przykładowa lista płac dotyczy wariantu 2, a więc przypadku, gdy pracownica zachoruje w kwietniu (5 dni). Wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca:
2000 zł (po redukcji) : 30 = 66,67 zł x 5 dni = 333,35 zł
2000 zł – 333,35 zł = 1666,65 zł
1666,65 zł x 10 proc. = 166,67 zł – premia
Wynagrodzenie chorobowe wyniesie:
2000 zł + 222,20 zł (premia po uzupełnieniu: 166,67 zł : 15 dni x 20 dni) = 2222,20 zł, wynagrodzenie po uzupełnieniu;
2222,20 zł – 13,71 proc. = 1917,54 zł – podstawa wymiaru
1917,54 zł : 30 = 63,92 zł x 80 proc. = 51,14 zł x 5 dni = 255,70 zł
| Elementy | Kwota | Sposób wyliczenia | ||||
| Przychód | 2089,02 zł | 1666,65 zł + 166,67 zł + 255,70 zł | ||||
| Składki na ubezpieczenia społeczne | 251,35 zł | – podstawa wymiaru – 1833,32 zł – składka emerytalna – 1833,32 zł x 9,76 proc. = 178,93 zł – składka rentowa – 1833,32 zł x 1,5 proc. = 27,50 zł – składka chorobowa – 1833,32 zł x 2,45 proc. = 44,92 zł – suma składek – 251,35 zł | ||||
| Składka na ubezpieczenie zdrowotne – do zapłaty do ZUS – do odliczenia od zaliczki na podatek | 165,39 zł 142,42 zł | – podstawa wymiaru – 1837,67 zł (1833,32 zł, po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne – 251,35 zł + 255,70 zł) 1837,67 zł x 9 proc. = 165,39 zł 1837,67 x 7,75 proc. = 142,42 zł | ||||
| Zaliczka na podatek dochodowy | 122 zł | Przychód do opodatkowania – 2089,02 zł – podstawa opodatkowania po zaokrągleniu – 1726 zł [2089,02 zł (wynagrodzenie) – 111,25 zł (koszty uzyskania przychodów) – 251,35 (składki na ubezpieczenia społeczne)] – zaliczka do US – 122 zł (1726 zł x 18 proc.) – 46,33 zł = 264,35 zł (zaliczka na podatek) – 142,42 zł (składka zdrowotna) = 121,93 zł] | ||||
| Do wypłaty | 1550,28 zł | 2089,02 zł – (251,35 zł + 165,39 zł + 122 zł) | ||||
Podstawa prawna
Art. 3 pkt 3, art. 32, art. 33–35, art. 36, art. 40, art. 43 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.).
Art. 80, art. 186, art. 1867, art. 1868 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 108 ze zm.).
Par. 24 rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. z 2015 r. poz. 2243).
