Przypomnijmy, od września obowiązuje nowelizacja Karty Nauczyciela, której celem było zakończenie nierównego traktowania nauczycieli w różnych typach szkół i samorządach oraz zapewnienie im jasnych, jednolitych zasad dotyczących wynagradzania. Tyle teoria. W praktyce okazało się, że szkoły mają wątpliwości, jak rozliczać godziny ponadwymiarowe nauczycieli – czy mogą płacić również za te niezrealizowane. Aby je rozwiać, resort edukacji wydał komunikat, w którym wyjaśnia, kiedy za nie płacić.

MEN: Wynagrodzenie należy się tylko za godziny zrealizowane

MEN tłumaczy: zasadą jest, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, czyli za przydzielone i zrealizowane zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze. Jednocześnie przewidziano dwa wyjątki, w których nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia, mimo niezrealizowania tych godzin:

1. gdy nauczyciel zamiast przydzielonych zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych zrealizował w tym samym dniu zajęcia opiekuńcze lub wychowawcze, uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela;

2. gdy nauczyciel nie zrealizował zajęć indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania na skutek przyczyn niezależnych od niego, a był gotów do ich realizacji (zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 127 ust. 20 ustawy – Prawo oświatowe).

MEN wyjaśnia, czego dotyczą wyjątki

Pierwszy wyjątek dotyczy sytuacji, gdy nauczyciel, na polecenie dyrektora, realizuje inne obowiązki opiekuńcze lub wychowawcze, jak na przykład opieka nad uczniami podczas wycieczki, wyjść, np. do teatru, zawodów sportowych czy imprez szkolnych.

Drugi przypadek dotyczy sytuacji, gdy niezrealizowanie przez nauczyciela przydzielonych mu w ramach godzin ponadwymiarowych zajęć indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania, nastąpiło z przyczyn niedotyczących nauczyciela, np. choroby dziecka lub ucznia, a nauczyciel był gotów do realizacji tych zajęć.

MEN twierdzi, że zmiany są korzystne. Przykłady orzecznictwa

„Wprowadzone rozwiązania są korzystne dla nauczycieli, ponieważ doprecyzowują przepisy w sposób bardziej sprawiedliwy niż wcześniejsza praktyka wynikająca z orzecznictwa sądowego” – czytamy w komunikacie MEN. Powołuje się przy tym na wyrok Sądu Najwyższego (wyrok SN z 2 lutego 2010 r., II PK 186/09). Ten uznał, że nauczyciel, który nie wykonywał pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy, nie powinien otrzymać dodatkowego wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe w żadnej sytuacji.

„Nowelizacja odchodzi od tego restrykcyjnego podejścia i wprowadza przepisy, które uznają gotowość nauczyciela do pracy za wystarczającą podstawę do zachowania prawa do wynagrodzenia w określonych sytuacjach” – tłumaczy MEN.

Praktyczne przykłady, jak rozliczać godziny

W dalszej części komunikatu MEN wyjaśnia, że nauczyciel, który nie może zrealizować zaplanowanych godzin ponadwymiarowych z przyczyn dotyczących szkoły, np. z powodu wyjazdu klasy na wycieczkę, może mieć przydzielone doraźne zastępstwo, za które przysługuje wynagrodzenie w takiej samej stawce jak wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe lub może mieć przydzielone zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów na terenie szkoły i wtedy zachowa prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe. Organizacja pracy szkoły należy do kompetencji dyrektora szkoły.

Resort przypomina też, że nowelizacja wprowadziła korzystne regulacje dotyczące rozliczania godzin ponadwymiarowych w tygodniach z dniami usprawiedliwionej nieobecności nauczyciela, dniami ustawowo wolnymi od pracy oraz w tygodniach, w których zajęcia rozpoczynają się lub kończą w trakcie tygodnia. Podstawą ustalenia liczby godzin ponadwymiarowych jest pensum nauczyciela pomniejszone odpowiednio o 1/5 (lub 1/4, gdy dla nauczyciela ustalono 4-dniowy tydzień pracy na podstawie art. 42 ust. 1 zdanie 2 Karty Nauczyciela) wymiaru za każdy dzień wymieniony wyżej.

„Dotychczas przepisy nie regulowały jednolicie rozliczeń w szkołach samorządowych, gdzie praktyka była różna, a orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazywało na brak podstaw do pomniejszania pensum w takich sytuacjach (postanowienie SN z dnia 18 czerwca 2018 r. sygn. III PZP 2/18). W szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej przepisy te regulowało rozporządzenie wykonawcze do Karty Nauczyciela” – twierdzi MEN.

MEN wyjaśnia, co planuje

Jak wynika z komunikatu, Ministerstwo Edukacji Narodowej analizuje obecnie zgłoszone uwagi dotyczące możliwości rozszerzenia katalogu zajęć, które nauczyciel mógłby realizować zamiast nieodbytych zajęć ponadwymiarowych z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe – w szczególności o inne prace statutowe szkoły.