Nowa fala zachorowań w Polsce. Powraca choroba sprzed lat, a wszystko zaczyna się od kaszlu

Fala zachorowań na krztusiec. Rekordy w Małopolsce i na Kujawach

W Krakowie i okolicach liczby mówią same za siebie: w 2023 roku potwierdzono 32 przypadki krztuśca, a do końca 2024 – już 1237. W tym roku odnotowano ponad 3 tysiące zakażeń. Oznacza to wzrost w ciągu roku o ponad 3800 procent.

W Kujawsko-Pomorskiem sytuacja wygląda podobnie. W 2023 roku zanotowano zaledwie 36 przypadków krztuśca, w 2024 – już 1144. To prawie trzydzieści razy więcej w ciągu roku. W obu regionach lekarze zwracają uwagę, że chorują nie tylko dzieci, ale też dorośli w wieku 30–50 lat.

Samorządy reagują. W Krakowie uchwalono bezpłatny program szczepień przeciwko krztuścowi dla dorosłych, a podobne projekty rozważane są w innych województwach.

Zaczyna się jak przeziębienie, kończy dusznościami - objawy krztuśca

Krztusiec to jedna z najbardziej podstępnych chorób dróg oddechowych. W pierwszych dniach trudno ją odróżnić od zwykłego przeziębienia - pojawia się katar, lekki kaszel, niewielka gorączka i ogólne osłabienie. Wielu chorych w tym momencie nie podejrzewa nic groźnego. Dopiero po tygodniu krztusiec ujawnia swoje prawdziwe oblicze: kaszel staje się gwałtowny, napadowy i nie ustępuje przez wiele tygodni.

U dzieci ataki kaszlu bywają tak silne, że kończą się bezdechem i wymiotami. U dorosłych przebieg jest łagodniejszy, ale równie niebezpieczny epidemiologicznie – bo nieleczony kaszlący dorosły zaraża domowników, zwłaszcza najmłodszych. Chorzy często mylą objawy krztuśca z alergią lub skutkami smogu, przez co trafiają do lekarza zbyt późno.

Najcięższe przypadki krztuśca obserwuje się u niemowląt, które nie zdążyły jeszcze zbudować odporności. To właśnie w tej grupie dochodzi do hospitalizacji i groźnych powikłań neurologicznych.

Jakie są najczęstsze objawy krztuśca

Podsumowując, najczęstszymi symptomami krztuśca są:

• przedłużający się, suchy kaszel trwający ponad dwa tygodnie,
• napady kaszlu prowadzące do duszności lub wymiotów,
• charakterystyczny „świszczący” wdech po ataku kaszlu,
• bezdech u niemowląt i małych dzieci,
• zaczerwienienie twarzy, łzawienie, łamanie naczynek w oczach,
• uczucie zmęczenia i bólu brzucha po napadach kaszlu.

Dlaczego krztusiec wrócił?

Epidemiolodzy wskazują na trzy główne przyczyny:

• Wygasanie odporności. Po szczepieniu ochrona trwa średnio 5–10 lat, dlatego potrzebne są dawki przypominające.
• Spadek liczby szczepień. W niektórych regionach poziom wyszczepienia dzieci spadł do 80 proc., a odporność zbiorowa wymaga co najmniej 95 proc.
• Zaniedbanie dorosłych. Większość dorosłych Polaków nie przyjęła dawki przypominającej od kilkunastu lat.

Efekt? Choroba, którą przez lata trzymaliśmy pod kontrolą, zaczęła się rozprzestrzeniać szybciej niż grypa. Według danych NIZP-PZH, wskaźnik podatności na zakażenie krztuścem wynosi aż 90 proc. – wystarczy krótki kontakt, by się zarazić.

Dorośli chorują, ale to dzieci cierpią najbardziej

W szpitalach zakaźnych coraz częściej z powodu krztuśca hospitalizowane są niemowlęta i małe dzieci. Napady kaszlu mogą prowadzić do bezdechu, a powtarzające się niedotlenienie – do uszkodzenia mózgu. Lekarze ostrzegają, że każdy dorosły z przewlekłym kaszlem może stanowić źródło zakażenia dla dziecka.

Dlatego rekomendacje są jasne: kobiety w ciąży powinny zaszczepić się przeciwko krztuścowi między 27. a 36. tygodniem, by przekazać przeciwciała dziecku. Od października 2024 roku szczepienie dla ciężarnych jest bezpłatne i dostępne w przychodniach POZ bez recepty.

Co robić, gdy kaszel nie ustępuje?

Jeśli kaszel utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie, a jego napady nasilają się nocą lub po wysiłku, należy zgłosić się do lekarza. Zachorowanie na krztusiec potwierdza test PCR lub badanie serologiczne. Leczenie opiera się na antybiotykach z grupy makrolidów i izolacji chorego, by ograniczyć rozprzestrzenianie bakterii.

Warto też zwrócić uwagę na kilka zasad profilaktyki:

• nie bagatelizować przewlekłego kaszlu,
• unikać kontaktu z osobami z uporczywym kaszlem,
• regularnie myć ręce i wietrzyć pomieszczenia,
• sprawdzić w książeczce zdrowia datę ostatniego szczepienia.

Czy można się uchronić przed krztuścem? Tak – ale trzeba pamiętać o szczepieniu

W Polsce szczepienia przeciw krztuścowi są obowiązkowe dla dzieci, ale tylko zalecane dla dorosłych. Tymczasem to właśnie dorośli są dziś głównym wektorem zakażeń. Dawka przypominająca Tdap chroni nie tylko przed kaszlem, ale też przed tężcem i błonicą.

Szczepienie przeciwko krztuścowi jest zalecane:

• wszystkim dorosłym co 10 lat,
• kobietom w ciąży (III trymestr),
• osobom pracującym z dziećmi,
• seniorom i opiekunom domowym.

Nowoczesne szczepionki są bezpieczne i skuteczne. Efekt ochronny pojawia się już po kilku dniach.

FAQ: najczęstsze pytania

1. Czy można zachorować na krztusiec mimo szczepienia?
Tak, ale przebieg choroby jest wtedy znacznie łagodniejszy i rzadko prowadzi do powikłań.

2. Czy jeden kontakt z chorym wystarczy, by się zarazić krztuścem?
Niestety tak. Wskaźnik zakaźności wynosi nawet 90 proc., dlatego tak ważna jest izolacja w czasie choroby.

3. Jak długo trwa kaszel po wyleczeniu krztuśca?
Nawet kilka tygodni – to tzw. faza rekonwalescencji, gdy drogi oddechowe dochodzą do siebie.

4. Czy dorosłym przysługuje darmowe szczepienie przeciwko krztuścowi?
W niektórych miastach tak, np. w Krakowie wprowadzono bezpłatny program szczepień przeciwko krztuścowi dla dorosłych mieszkańców na lata 2025–2030.

5. Czy można szczepić się przeciw krztuścowi razem z dawką przeciw grypie lub COVID-19?
Tak, WHO i Ministerstwo Zdrowia dopuszczają łączenie tych szczepień w jednej wizycie.

Źródło danych: WSSE w Bydgoszczy oraz Centrum e-Zdrowia.