Umowa zlecenie dla ucznia i studenta – warunki zatrudnienia i ubezpieczenia

Czym jest umowa zlecenie i jak ją reguluje Kodeks cywilny?

Umowa zlecenie to umowa cywilnoprawna, uregulowana w art. 734 i n. Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061). Zgodnie z definicją, przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do wykonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Może dotyczyć różnych działań – od obsługi klienta, przez promocję, po prace biurowe czy sezonowe.

W odróżnieniu od umowy o pracę:

• nie tworzy stosunku pracy,
• nie podlega Kodeksowi pracy, a wyłącznie Kodeksowi cywilnemu,
• nie zapewnia automatycznie ochrony socjalnej i pracowniczej.

Czego nie ma na umowie zlecenie?

Zleceniobiorca – w tym uczeń lub student – nie korzysta z tych samych uprawnień, co pracownik zatrudniony na umowę o pracę. W szczególności:

• brak prawa do urlopu wypoczynkowego,
• brak gwarantowanego wynagrodzenia chorobowego,
• brak świadczeń z tytułu pracy w godzinach nocnych lub nadliczbowych,
• brak ustawowego okresu wypowiedzenia (jeśli nie ustalono go w umowie),
• brak dodatków za staż, premie regulaminowe, odprawy, świadczenia socjalne.

Wszystkie powyższe elementy mogą być dopisane w umowie zlecenia, ale tylko jeśli strony tak postanowią. Kodeks cywilny ich nie gwarantuje.

Kim jest uczeń i student w kontekście umowy zlecenie?

Uczeń

Za ucznia uznaje się osobę uczącą się w szkole podstawowej, ponadpodstawowej lub policealnej – do dnia 31 sierpnia danego roku szkolnego, w którym kończy naukę. Nie ma znaczenia forma szkoły (publiczna, niepubliczna, stacjonarna, zaoczna).

Student

Status studenta posiada osoba kształcąca się na studiach wyższych, zgodnie z definicją z ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1571). Status ten przysługuje:

• od dnia immatrykulacji (ślubowanie),
• do dnia ukończenia studiów (np. obrony pracy dyplomowej),
• lub do dnia skreślenia z listy studentów.

Warto pamiętać, że status studenta traci się automatycznie po obronie, nawet jeśli nie upłynęła jeszcze data ukończenia semestru.

Jak skonstruować umowę zlecenie dla ucznia lub studenta?

Umowa zlecenie powinna zawierać co najmniej:

• oznaczenie stron (zleceniodawca, zleceniobiorca),
• opis przedmiotu zlecenia (czynności do wykonania),
• czas trwania umowy,
• wysokość i sposób wypłaty wynagrodzenia,
• sposób rozwiązania umowy (np. okres wypowiedzenia),
• ewentualne klauzule o odpowiedzialności, ochronie danych, itd.

Zalecane jest także dopisanie:

• informacji o braku składek ZUS (jeśli student do 26 r.ż. i nieprowadzący działalności),
• formy zgłaszania nieobecności,
• zapisu o obowiązku złożenia PIT-2 lub jego braku.

Podatek i ubezpieczenie na umowie zlecenie – jakie są obowiązki stron?

Co daje status studenta na umowie zlecenie?

Student (do 26 r.ż.), który zawiera umowę zlecenie, nie podlega ubezpieczeniom społecznym ani zdrowotnym – nie trzeba go zgłaszać do ZUS. To duże ułatwienie i korzyść finansowa dla pracodawcy.

Wyjątek: student prowadzący działalność gospodarczą lub mający kilka źródeł dochodu – może podlegać innym zasadom.

Czy studenta trzeba zgłaszać do ZUS?

Nie, jeśli:

• ma status studenta,
• ma mniej niż 26 lat,
• nie prowadzi działalności gospodarczej,
• nie jest zatrudniony nigdzie na umowę o pracę.

Czy student na umowie zlecenie ma ubezpieczenie zdrowotne?

Nie, chyba że zgłosi go uczelnia lub inny podmiot (np. rodzic jako członek rodziny). Jeśli nie jest zgłoszony – nie ma prawa do korzystania z NFZ.

Czy student pracujący na umowę zlecenie musi złożyć PIT-37?

Tak – w większości przypadków zleceniodawca pobiera zaliczkę na podatek dochodowy, a student otrzymuje PIT-11, który należy uwzględnić w zeznaniu PIT-37.

Urlop, choroba i L4 a umowa zlecenie

Zleceniobiorcy nie przysługuje płatny urlop ani wynagrodzenie za okres choroby, chyba że umowa zlecenie zawiera takie postanowienia. Pracodawca może je dobrowolnie przewidzieć.

Czy student na umowie zlecenie ma płatne L4?

Nie – chyba że opłacane są składki chorobowe (co się rzadko zdarza). W przypadku studentów zazwyczaj nie ma podstawy do wypłaty świadczenia z ZUS.

Ile zarabia uczeń lub student na umowie zlecenie?

Zleceniobiorca, w tym student, nie może otrzymać wynagrodzenia niższego niż minimalna stawka godzinowa – w 2025 roku wynosi ona 30,50 zł brutto.

Czy umowa zlecenie wlicza się do emerytury?

Tak – ale tylko jeśli zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom społecznym. Studenci, którzy są zwolnieni z ZUS, nie gromadzą składek emerytalnych z tego tytułu.

Dlaczego pracodawcy wolą zatrudniać studentów?

• brak obowiązku opłacania składek ZUS,
• niższe koszty całkowite,
• elastyczność czasu pracy i zakresu zlecenia,
• brak obowiązków kadrowych jak przy umowie o pracę,
• brak przepisów o ochronie trwałości zatrudnienia.

Podsumowanie

Umowa zlecenie dla ucznia i studenta to korzystna forma dorabiania i elastycznego zatrudnienia, ale warto znać jej ograniczenia. Pracodawcy powinni pamiętać o obowiązkach dokumentacyjnych, a młodzi zleceniobiorcy – o braku przywilejów pracowniczych. Świadomie skonstruowana umowa i znajomość przepisów pozwalają uniknąć problemów i zapewnić bezpieczeństwo obu stronom.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Umożliwia uniknięcie obowiązku opłacania składek ZUS przez zleceniodawcę, jeśli student ma mniej niż 26 lat i nie prowadzi działalności gospodarczej.

Nie, jeśli spełnia warunki: jest studentem, ma mniej niż 26 lat, nie prowadzi działalności i nie pracuje na umowę o pracę.

To elastyczna umowa cywilnoprawna, która nie daje uprawnień pracowniczych, ale pozwala na legalne dorabianie bez składek ZUS.

Tylko jeśli zostanie zgłoszony przez uczelnię, rodzica lub inny uprawniony podmiot. Sama umowa zlecenie nie zapewnia ubezpieczenia zdrowotnego.

Tak. Student otrzymuje PIT-11 od zleceniodawcy i na jego podstawie wypełnia PIT-37.

Tak, ale tylko jeśli ma prawo do ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu (np. przez uczelnię lub rodziców).

Zleceniodawca wystawia PIT-11, który uczeń uwzględnia w swoim rozliczeniu rocznym PIT-37.

Nie, chyba że dobrowolnie zgłosił się do ubezpieczenia chorobowego i opłaca składkę – co jest rzadkością.

To zależy od potrzeb – zlecenie jest bardziej elastyczne i tańsze, ale nie daje zabezpieczeń takich jak umowa o pracę.

Zatrudnianie studentów jest tańsze – nie trzeba opłacać składek ZUS i łatwiej dostosować grafik do potrzeb firmy.

Tak. Zleceniodawca przesyła PIT-11 do urzędu skarbowego oraz zleceniobiorcy.

Powinna zawierać dane stron, opis zlecenia, czas trwania, wynagrodzenie, warunki wypowiedzenia i inne uzgodnienia stron.

Nie. Zleceniobiorcy nie przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego.

Urlopu, wynagrodzenia chorobowego, dodatków za nadgodziny, okresu wypowiedzenia – chyba że strony inaczej postanowią.

Nie mniej niż minimalna stawka godzinowa – w 2025 roku wynosi ona 30,50 zł brutto.

Tylko jeśli odprowadzane są składki emerytalne – w przypadku studentów zazwyczaj nie są.

Tak, jeśli spełnia warunki do ulgi prorodzinnej (m.in. wiek, nauka, limit dochodów).