Kodeks pracy (Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. , Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141) nakłada na pracodawcę szereg zobowiązań wobec zatrudnionych osób. Do podstawowych obowiązków przełożonych należy między innymi przeszkolenie ich z zakresu bhp i zlecenie im odpowiednich badań lekarskich czy wystawienie świadectwa pracy. O najważniejszych rzeczach, jakie musi zapewnić ci pracodawca, przeczytasz tutaj>>
Poza tym pracodawca ma wobec pracownika także kilka mniej znanych obowiązków.
1. Brak hałasu i odpowiednia temperatura
Pracodawca powinien chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Wiąże się to z tym, że powierzchnia i wysokość pomieszczeń, w których odbywa się praca, powinna być dostosowane do rodzaju wykonywanych zajęć oraz czasu przebywania pracowników w tych miejscach.
>>Czytaj też: Zostałeś zwolniony z pracy? Oto 7 obowiązków, jakie ma wtedy pracodawca
W praktyce wysokość pomieszczeń, w których pracownicy wykonują swoje obowiązki dłużej niż 4 godziny (pomieszczenie stałej pracy), nie może być niższa niż 3 m w świetle i tylko wyjątkowo może być obniżona.
Ponadto pracodawca musi pilnować odpowiedniej temperatury w miejscu pracy. W przypadku pomieszczeń biurowych nie może być ona niższa niż 18 °C. W służbowych szatniach, łazienkach i innych pomieszczeniach gospodarczych temperatura nie może spaść poniżej 24 °C. Ustawodawca nie określił co prawda dokładnie temperatury maksymalnej, jednak przyjmuje się, że z przekroczeniem normy temperaturowej przy pracy biurowej mamy do czynienia przy ponad 30°C. >>Czytaj też: Niełatwo ograniczyć pracę w upały. Jaka musi być temperatura, aby pracownik mógł przerwać pracę?
Firma musi też zapewnić ochronę pracowników przed nadmiernym hałasem, a w szczególności zapewnić stosowanie:
- procesów technologicznych niepowodujących nadmiernego hałasu,
- maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących możliwie najmniejszy hałas, nieprzekraczający dopuszczalnych wartości,
- rozwiązań obniżających poziom hałasu w procesach pracy.
>>Czytaj też: 5 przypadków, kiedy nie trzeba wykonywać polecenia szefa
Jeżeli narażenia pracowników na hałas nie da się zmniejszyć do dopuszczalnego poziomu, pracodawca powinien zaopatrzyć podwładnych w odpowiednie środki ochrony słuchu. Inną formą ochrony przed hałasem jest stosowanie przerw w pracy, aby ograniczyć czas ekspozycji na hałas.
2. Napoje i żywność dla pracowników
Przekroczenie dopuszczalnych temperatur nakłada na pracodawcę kolejny obowiązek - musi on zapewnić pracownikom napoje, których rodzaj i temperatura powinna być dostosowane do warunków wykonywanej pracy.
Pracodawca nie dba o pracownika w czasie upałów? Grozi mu do 30 tys. zł kary>>
Firma musi więc dostarczyć podwładnym odpowiednio zimne lub gorące napoje, gdy temperatura przy pracach na otwartej przestrzeni spada poniżej 10ºC lub rośnie powyżej 25ºC lub 28ºC na stanowiskach pracy w pomieszczeniu.
Niezależnie od tego każdy pracownik powinien mieć dostęp do wody zdatnej do picia bez ograniczeń. Miejsca czerpania wody zdatnej do picia nie mogą być oddalone więcej niż 75 m od stanowisk pracy.
3. Walka z monotonną pracą
Pracodawca powinien również zmniejszać uciążliwość pracy, zwłaszcza pracy monotonnej, pracy w ustalonym z góry tempie oraz pracy, podczas której występują czynniki szkodliwe lub uciążliwe dla pracowników.
Chodzi przede wszystkim o odpowiednią organizację pracy, w tym w przez wprowadzenie pracowniczych zmian lub przerw na niektórych stanowiskach, na przykład na taśmach produkcyjnych. Można również w trakcie danej zmiany ograniczyć liczbę powtórzeń czynności czy skrócić czas ich trwania.
Wskazane jest również urozmaicenie samej pracy, na przykład poprzez wprowadzenie czynności niezwiązanych z tymi wykonywanymi w ramach obowiązków - przykładowo niektóre firmy fundują swoim pracownikom lekcje jogi w godzinach pracy. Urozmaicić można także środowisko pracy, poprzez włączenie muzyki, zmiany wystroju (plakaty), wyposażenia czy odzieży roboczej (inny kolor naczyń czy ubrań).
Część pracodawców decyduje się również na prowadzenie szkoleń instruktażowych na temat sposobów przeciwdziałania monotonii, na przykład przy długotrwałym prowadzeniu pojazdu.
4. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników
Pracodawca powinien także pomagać pracownikom w podnoszeniu ich kwalifikacji zawodowych, czyli ułatwiać im zdobycie wiedzy przydatnej w obecnej lub przyszłej pracy.
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych odbywa się przy tym z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą, jeżeli z propozycją podnoszenia kwalifikacji zawodowych wystąpi pracownik. Zgoda może mieć formę dowolną, ale musi obejmować cały etap kształcenia (na przykład studia licencjackie) nie zaś jedynie jego fragment (jeden semestr studiów).
Pracodawca może na czas nauki przyznać pracownikowi dodatkowe świadczenia, w tym:
- urlop szkoleniowy - w przypadku egzaminów eksternistycznych, maturalnych oraz potwierdzających kwalifikacje zawodowe przysługuje w wymiarze 6 dni, przed egzaminem dyplomowym na ostatnim roku studiów – w wymiarze 21 dni;
- zwolnienie z dnia pracy lub jego części, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia, oraz na czas ich trwania;
- dodatkowe świadczenia - w szczególności pokrywające opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie.
Nieobecność w pracy z powodu urlopu szkoleniowego i z tytułu uczestnictwa w zajęciach jest usprawiedliwiona i płatna.
5. Prawo do obchodzenia świąt religijnych
Kodeks pracy gwarantuje również pracownikom w Polsce dni wolne - niedziele oraz święta określone przepisami o dniach wolnych od pracy, w tym święta katolickie, zagwarantowane jako dni wolne przepisami o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego (Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. z 2013 poz. 1169).
Jednak także wyznawcy innych religii mogą uzyskać dni wolne w swoje święta, o ile ich grupy religijne mają w Polsce status kościoła lub związku wyznaniowego (Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 marca 1999 r. w sprawie rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych, Dz.U. 1999 nr 38 poz. 374) - muszą jednak te dodatkowe zwolnienie odpracować.
Pracownik składa wniosek u pracodawcy nie później niż 7 dni przed planowanym zwolnieniem, a pracodawca powiadamia pracownika o warunkach odpracowania zwolnienia nie później niż 3 dni przed dniem zwolnienia. Jeśli wniosek pracownika jest uzasadniony, tzn. jego wyznanie jest w rejestrze ministra spraw wewnętrznych i obchodzi w tym terminie święta, pracodawca nie ma prawa odmówić pracownikowi zwolnienia.
Przy czym jeżeli odpracowanie ma miejsce w święta katolickie, pracownik otrzymuje wynagrodzenie bez dodatków, ponieważ są to dni ustawowo wolne od pracy. Kiedy pracownik ma prawo o wynagrodzenia za dodatkową pracę, przeczytasz tutaj>>