Zgodnie z Kodeksem pracy, czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Normy te muszą być przestrzegane w przyjętym okresie rozliczeniowym, który może wynosić nawet 12 miesięcy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi, technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy. Jeżeli jednak pracodawca nie dotrzyma wyznaczonego terminu, musi zrekompensować podwładnemu dłuższą pracę.
Pracodawca może to zrobić przyznając pracownikowi odpowiednią liczbę dni wolnych lub wypłacając mu:
- 50 proc. dodatek za każdą godzinę pracy w nadgodzinach dobowych,
- 100 proc. dodatek za każdą godzinę pracy wynikającą z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy.
Oczywiście pracownik otrzymuje także jednocześnie normalne wynagrodzenie.
Godziny nadliczbowe
Pracownik może zostać także przez pracodawcę do zostania w pracy po godzinach. Praca w godzinach nadliczbowych łączy się z dodatkowym wynagrodzeniem (minimum 60 proc. wynagrodzenia pracownika) oraz dodatkiem, który wynosi:
- 50 procent wynagrodzenia, jeżeli praca odbywa się w zwykły dzień pracy,
- 100 procent wynagrodzenia, jeżeli praca odbywa się w święta, niedziele czy nocą.
Zamiast płacić pracodawca może także wysłać pracownika na wolne w zamian za spędzone w pracy dodatkowe godziny.
Roczny limit tego typu godzin nie powinien przekroczyć 150 godzin w roku kalendarzowym. Pracodawca może w umowie o pracę, układzie zbiorowym lub regulaminie zwiększyć tą liczbę, wówczas jednak tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w tygodniowym okresie rozliczeniowym (maksymalnie może to więc być 416 dodatkowych godzin w ciągu w roku).
Praca w nocy
Także w przypadku wykonywania przez pracownika pracy w porze nocnej, przysługuje mu obligatoryjny dodatek do wynagrodzenia. Za każdą godzinę pracy w porze nocnej powinien on otrzymać dodatek w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę - wielkość dodatku zmienia się więc wraz z wysokością kwoty najniższego wynagrodzenia za pracę.
Kwota dodatku wskazana w Kodeksie pracy jest wielkością minimalną, co oznacza, że pracodawca układzie zbiorowym czy regulaminie pracy może przyznać pracownikom wyższe sumy.
W przypadku pracowników stale pracujących poza zakładem pracy w porze nocnej pracodawca może również zastąpić dodatek - ryczałtem. Wysokość ryczałtu musi odpowiadać przewidzianemu wymiarowi pracy w porze nocnej.
Praca w sobotę
Na takich samych zasadach jak nadgodziny, pracodawca może pracownikowi zlecić pracę w dniu wolnym, w tym w sobotę. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, za przepracowaną sobotę pracodawca powinien udzielić pracownikowi dni wolne do końca okresu rozliczeniowego (w terminie uzgodnionym z pracownikiem). Ostatnio pojawiły się jednak propozycje zmian w przepisach>>
Jednak jeżeli w pracującą sobotę zatrudniony świadczył pracę na przykład przez 11 godzin - przy ośmiogodzinnym dniu pracy - to 9, 10 i 11 godzina będą stanowić godziny nadliczbowe, za które przysługuje oprócz normalnego wynagrodzenia dodatek w wysokości 50 proc. wynagrodzenia za każdą ponadwymiarową godzinę pracy.
Co grozi za odmowę pracy w nadgodzinach lub w sobotę i kiedy można to zrobić przeczytasz tutaj>>
Natomiast w przypadku, gdy pracownik świadczący pracę w dniu dla niego wolnym przekroczył średniotygodniową normę czasu pracy ma prawo do normalnego wynagrodzenia, a dodatek za każdą godzinę pracy nadliczbowej rośnie do 100 proc.
Praca w niedzielę i święta
Inne zasady obowiązują w przypadku pracy w niedziele i święta.
Pracownikowi wykonującemu pracę w niedzielę pracodawca musi zapewnić inny dzień wolny od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Jeśli pracownik nie może wykorzystać tego dnia ani w tym terminie, ani do końca okresu rozliczeniowego, to przysługuje mu prawo do dodatku do wynagrodzenia.
Dodatek ten wynosi 100 proc. dodatku do wynagrodzenia jak za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę - za każdą godzinę pracy w niedzielę.
W przypadku pracy w święto, jeśli nie jest możliwe wykorzystanie w ciągu okresu rozliczeniowego w zamian dnia wolnego, to pracownik zyskuje wtedy prawo do dodatku za każdą przepracowaną godzinę w święto - w wysokości 100 proc. dodatku do wynagrodzenia jak za pracę w godzinach nadliczbowych. W przypadku pracy w święto przypadające w niedziele stosuje się zasady obowiązujące przy pracy w niedzielę.