Czy rada miasta lub gminy może podwyższyć opłaty za śmieci w trakcie roku

Wzrost przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na osobę w 2024 r. oznacza, że od 28 marca br. wzrosły też stawki maksymalnych opłat za odbiór odpadów, jakie mogą być ustalane przez gminy.

Istotny okres rozliczeniowy

Panuje przekonanie, że przepisów podatkowych nie powinno się zmieniać w trakcie roku, ale jest ono nieścisłe. Bardziej działa tu zasada: „nie zmienia się reguł w trakcie gry”. Istotny jest zatem okres rozliczeniowy, w którym sytuacja podatników nie powinna się zmienić, przynajmniej na ich niekorzyść. Zatem w opłacie za gospodarowanie odpadami należy wprowadzać zmiany z poszanowaniem okresu rozliczeniowego, co do zasady wynoszącego miesiąc, a przy nieruchomościach rekreacyjno-wypoczynkowych objętych gminnym systemem odbioru odpadów – rok.

Warto jednak podkreślić, że wzrost stawek maksymalnych nie oznacza, że rada gminy może zwiększyć uchwalone wcześniej stawki bez odpowiedniego merytorycznego uzasadnienia. Ostatecznie mówimy o daninie, która z założenia ma charakter ekwiwalentny: wpływy z jej tytułu powinny odpowiadać kosztom funkcjonowania gminnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Orzecznictwo sądowe potwierdza, że rada gminy jest zobowiązana do dokonania rzetelnej i wnikliwej kalkulacji wysokości stawki, tak aby pobierane opłaty pokrywały rzeczywiste koszty systemu zagospodarowania odpadami na terenie gminy. Uchybienia w tym zakresie mogą stać się przyczyną stwierdzenia nieważności uchwały. Warto więc starannie przeanalizować, zwłaszcza że podwyżki opłat w zasadzie zawsze wzbudzają kontrowersje wśród mieszkańców. Ponadto uchwały w sprawie stawek opłaty są dość często zaskarżane do sądów administracyjnych przez prokuratorów. W praktyce zatem nie tylko regionalne izby obrachunkowe takie nowe prawo miejscowe weryfikują.

Uchwała zmieniająca stawki opłat za odpady

Proces przyjmowania uchwały w sprawie stawek opłaty przez radę gminy odbywa się standardowo. Najczęściej tekst uchwały jest zwięzły i nieskomplikowany. Jednak kluczową sprawą jest odpowiednie uzasadnienie uchwały, które powinno w sposób kompleksowy przedstawiać przyczyny określenia stawek opłaty w takiej, a nie innej wysokości.

Uzasadnienie musi jednoznacznie pokazywać, że rada gminy ustaliła stawkę opłaty z uwzględnieniem:

• liczby mieszkańców zamieszkujących daną gminę;
• ilości wytwarzanych na terenie gminy odpadów komunalnych;
• kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi;
• przypadków, w których właściciel nieruchomości wytwarzają odpady nieregularnie.

W uzasadnieniu uchwały należy operować konkretnymi danymi liczbowymi, opartymi na weryfikowalnych źródłach. Jak pokazuje praktyka, brak któregokolwiek z wymienionych elementów może stać się przyczyną stwierdzenia nieważności uchwały.

Termin wejścia w życie uchwały

Termin wejścia w życie uchwały dotyczącej stawek opłaty za gospodarowanie odpadami powinien wynosić co najmniej 14 dni od jej ogłoszenia w dzienniku urzędowym województwa. Najczęściej jest określany za pomocą konkretnej daty dziennej – na pierwszy dzień miesiąca kalendarzowego.

W mojej ocenie warto termin wejścia w życie uchwały określić w taki sposób, aby wójt (burmistrz, prezydent) mógł doręczyć wszystkim właścicielom nieruchomości jeszcze przed nadejściem tego terminu zawiadomienia o wysokości opłaty skalkulowanej z uwzględnieniem nowej stawki. W myśl art. 6m ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie w przypadku uchwalenia nowej stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi wójt (burmistrz lub prezydent miasta) zawiadamia właściciela nieruchomości o wysokości tej opłaty. Przyjmuje się, że dopóki takie doręczenie nie nastąpi, właściciele nieruchomości nie mogą być zobowiązani do ponoszenia wyższych opłat. Najlepiej więc, jeśli takie zawiadomienia są rozsyłane do zobowiązanych między dniem ogłoszenia uchwały w dzienniku urzędowym a datą jej wejścia w życie. Wówczas nowa wysokość opłaty będzie obejmować wszystkich właścicieli nieruchomości w tym samym terminie.

► Czy można wprowadzić nowe stawki opłat za odpady z mocą wsteczną?

Nie jest dopuszczalne wprowadzanie wyższych stawek z mocą wsteczną. Jedynie wsteczna zmiana na korzyść podatników (obniżenie stawek) nie powinna być przez organy nadzoru kwestionowana. ©℗