Od niedawna prowadzę działalność polegającą m.in. na obróbce drewna i ścince drzew. Zatrudniam pracowników oraz zleceniobiorców. Na jakich zasadach i za kogo muszę opłacać składki na FEP? Czy jeżeli pracownik przez część swojego wymiaru wykonuje prace w szczególnych warunkach, a przez pozostałą inne prace, to istnieje obowiązek opłacania za niego tych składek? Jak ustalić, czy należna jest składka w sytuacji, gdy z pracownikiem wykonującym pracę w szczególnych warunkach podpiszę dodatkowo umowę-zlecenie na zwykłe prace? Czy składki trzeba płacić od początku zatrudnienia?
ODPOWIEDŹ
Składkę trzeba płacić, nawet jeśli pracownik na etacie wykonuje zarówno pracę szczególną, jak i inne w normalnych warunkach.
Obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych określa ustawa o emeryturach pomostowych.
Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwały rozstrój zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem
wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym im pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do powołanej ustawy. Wśród nich wymienione są prace bezpośrednio przy zrywce lub ręcznej ścince drzew przenośną pilarką z piłą łańcuchową.
Zgodnie z przepisami ustawy o emeryturach pomostowych składka na FEP jest opłacana za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki:
1) urodził się po 31 grudnia 1948 r.,
2) wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 omawianej ustawy.
Płatnik jest zobowiązany opłacać składkę na FEP za wszystkich pracowników spełniających te warunki, w tym także za tych, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Obowiązek ten powstaje dopiero z dniem rozpoczęcia wykonywania przez nich pracy w szczególnych warunkach, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac. Okres od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia zaprzestania wykonywania takiej pracy to okres od dnia zatrudnienia pracownika na stanowisku pracy, na którym wykonywana jest taka
praca, do dnia ustania zatrudnienia na tym stanowisku pracy. Oznacza to, że nie zawsze obowiązek opłacania składek na FEP powstaje od początku zatrudnienia. Jeśli dopiero w jego trakcie pracownik obejmie stanowisko, gdzie panują szczególne warunki, to od tego momentu pracodawca stanie się płatnikiem składek na FEP.
To na pracodawcy spoczywa obowiązek dokonania kwalifikacji pracy danego pracownika jako pracy w szczególnych warunkach/o szczególnym charakterze. Pracodawca ma też obowiązek prowadzenia ewidencji pracowników wykonujących taki rodzaj prac. Każdego nowo zatrudnionego w takich warunkach musi w tym rejestrze ujmować. Oprócz prowadzenia ewidencji pracodawca ma też obowiązek prowadzić´ wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane takie prace.
W przypadku gdy osoba zatrudniona w ramach stosunku pracy wykonuje dodatkowo umowę cywilnoprawną zawartą z własnym pracodawcą lub z innym podmiotem, jednak wykonywaną na rzecz własnego pracodawcy, a
praca w szczególnych warunkach/o szczególnym charakterze jest świadczona jedynie na podstawie tej umowy, obowiązek opłacania składek na FEP nie występuje. W odwrotnym przypadku, czyli gdy na etacie jest wykonywana praca szczególna, a np. w ramach umowy-zlecenia nie, składkę na FEP opłaca się od łącznego przychodu, a więc powiększonego o przychód ze zlecenia.
Składkę trzeba płacić, nawet jeśli pracownik na etacie wykonuje zarówno pracę szczególną, jak i inne w normalnych warunkach.
Natomiast gdy pracownik ma zawarte z pracodawcą dwie odrębne
umowy o pracę i tylko jedna z nich dotyczy wykonywania pracy w szczególnych warunkach/o szczególnym charakterze, obowiązek odprowadzania składek na FEP dotyczy wyłącznie przychodów osiąganych z umowy obejmującej obowiązek wykonywania tych prac.
Podstawę wymiaru składki na FEP stanowi podstawa wymiaru określona dla składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe włącznie ze stosowaniem ograniczenia rocznej podstawy tych składek (limit 30-krotności). To inaczej niż w przypadku składek na pozostałe fundusze, tj. Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń´ Pracowniczych.
Jeżeli w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględniony został przychód z tytułu umowy-zlecenia czy o dzieło zawartej z własnym pracodawcą lub wykonywanej na jego rzecz, to będzie on stanowił również podstawę składek na FEP. Nie ma znaczenia, czy przedmiotem danej umowy cywilnoprawnej jest wykonywanie prac określonych przez płatnika jako prace w szczególnych warunkach/o szczególnym charakterze.
Składka na FEP należna jest od przychodów stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przysługujących za okres zatrudnienia w warunkach szczególnych/o szczególnym charakterze. Tym samym składki na FEP nie należy opłacać od składników wynagrodzenia, do których pracownik nabył prawo za okres pracy, w którym praca w szczególnych warunkach/o szczególnych charakterze nie była wykonywana. Tak jest, nawet jeżeli ich wypłata przypada w okresie świadczenia pracy w warunkach szczególnych/o szczególnych charakterze. [przykład 1]
W przypadku gdy rozpoczęcie lub zakończenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach/o szczególnym charakterze nastąpi w trakcie miesiąca, tj. podjęcie tej pracy ma miejsce już w czasie trwania stosunku pracy, składka na FEP jest należna tylko od części wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przysługującego za ten miesiąc. Podstawę wymiaru tej składki należy ustalić proporcjonalnie w stosunku do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach/o szczególnym charakterze w tym miesiącu. [przykłady 2 i 3]
Podobna zasada obowiązuje w razie wypłacania składników wynagrodzenia przysługujących za okres dłuższy niż miesiąc, np. kwartalnych czy rocznych. Tutaj też podstawę wymiaru składki na Fundusz Emerytur Pomostowych należy ustalić proporcjonalnie w stosunku do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach/o szczególnym charakterze. Jeśli taka praca nie była wykonywana przez cały okres, za który przysługuje dany składnik płacowy, obowiązek opłacenia składki na FEP powstaje tylko od części wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przysługującego za okres zatrudnienia w szczególnych warunkach/o szczególnym charakterze. [przykład 4]
W firmach zdarzają się również pewne świadczenia podlegające oskładkowaniu, które nie przysługują pracownikom za jakiś konkretny okres, np. jednorazowe nagrody, świadczenia okolicznościowe. Będą one stanowiły podstawę wymiaru składek na FEP, jeśli zostaną wypłacone (postawione do dyspozycji) lub przekazane w okresie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. [przykład 5]
Stopa procentowa składki na FEP wynosi 1,5 proc. podstawy jej wymiaru. Składka jest w całości finansowana przez płatnika składek. Składki na FEP za wszystkich pracowników, za których płatnik jest zobowiązany je opłacić za dany miesiąc, są rozliczane w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA w bloku danych IX „Zestawienie należnych składek na Fundusz Emerytur Pomostowych”. Płatnik opłaca je co miesiąc w terminie określonym dla pozostałych składek (np. do 15. dnia każdego miesiąca za ten poprzedni). Składka ta powinna być wnoszona odrębną wpłatą na wskazany przez ZUS rachunek bankowy.
PRZYKŁAD 1
Od kiedy prace szczególne
Pracownik podjął pracę w firmie X od 1 lutego 2017 r. Jednak wykonywanie prac w szczególnych warunkach rozpoczął od 1 kwietnia 2017 r. Wynagrodzenie za pracę, zgodnie z terminem przyjętym przez pracodawcę, jest wypłacane 10. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. W związku z tym wynagrodzenie za marzec zostanie wypłacone 10 kwietnia. Składka na FEP będzie należna dopiero od wynagrodzenia za kwiecień wypłaconego w maju.
PRZYKŁAD 2
Tylko część wynagrodzenia obciążona
Pracownik został zatrudniony w firmie Y od 1 marca 2016 r., ale pracę w szczególnych warunkach zaczął wykonywać od 13 marca 2017 r. Wynagrodzenie za pracę jest wypłacane ostatniego dnia każdego miesiąca. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za marzec u tego pracownika wynosi 5000 zł. Składka na FEP należna za marzec powinna być naliczona od podstawy ustalonej proporcjonalnie do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych w marcu, tj. od kwoty 3064,51 zł obliczonej następująco:
5000 zł : 31 dni marca = 161,29 zł x 19 dni = 3064,51 zł.
PRZYKŁAD 3
Należności ustalone proporcjonalnie
Pracownik pracował w szczególnym charakterze od 20 lutego 2017 r. do 17 marca 2017 r. Wynagrodzenie w wysokości 8000 zł jest wypłacane zgodnie z regulaminem pracy 10. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. Oznacza to, że w lutym zostało wypłacone wynagrodzenie za styczeń i od niego składka na FEP nie będzie należna. Trzeba ją będzie obliczyć i zapłacić od części:
● wypłaconego 10 marca wynagrodzenia należnego za luty ustalonego proporcjonalnie do okresu pracy w szczególnym charakterze w lutym (tj. od wynagrodzenia za okres od 20 do 28 lutego w wysokości 2571,39 zł);
● wypłaconego 10 kwietnia wynagrodzenia należnego za marzec ustalonego proporcjonalnie do okresu pracy w szczególnym charakterze w marcu (tj. od wynagrodzenia za okres od 1 do 17 marca w wysokości 4387,02 zł).
PRZYKŁAD 4
Premia także wliczana
Pracownik z przykładu 3 oprócz wynagrodzenia otrzymuje również oskładkowane premie kwartalne. Premię za I kwartał 2017 r. otrzymał w kwietniu w wysokości 1200 zł. W tym przypadku w związku z wypłatą tej premii pracodawca jest zobowiązany opłacić składkę na FEP od części tego składnika ustalonej proporcjonalnie za okres zatrudnienia w szczególnym charakterze w I kwartale tego roku, a więc od kwoty 346,58 zł. Obliczamy ją następująco:
1200 zł : 90 dni = 13,33 zł x 26 dni (9 dni w lutym i 17 w marcu) = 346,58 zł. Rozliczenie tej składki powinno nastąpić w deklaracji rozliczeniowej sporządzanej za kwiecień 2017 r.
PRZYKŁAD 5
Wcześniejszy przychód
Pracownik jest zatrudniony u pracodawcy od kilkunastu lat. Jednak pracę o szczególnym charakterze wykonuje od 20 marca 2017 r. Na początku marca otrzymał bilet wstępu na teren skoczni narciarskiej, gdzie odbywały się zawody. Bilety nie zostały sfinansowane ze środków ZFŚS, dlatego stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Ponieważ przychód z tytułu otrzymania biletu powstał, jeszcze zanim pracownik objął stanowisko kierowcy trolejbusa, nie jest on uwzględniany w podstawie wymiaru składki na FEP.
Art. 3, art. 35–38 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 965 ze zm.).
Izabela Nowacka, ekspert od wynagrodzeń
Subskrybuj nas na Youtube
