rozwiń ›

Grupa posłów z Lewicy w dniu 18 listopada 2025 r. złożyła do Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, którego celem jest przywrócenie dodatkowego wynagrodzenia rocznego, powszechnie znanego jako "trzynastka", dla pracowników i pracowniczek instytucji kultury.

Swoje stanowisko argumentują jako pilną konieczność usunięcia historycznej i systemowej niesprawiedliwości. Głównym celem jest położenie kresu nierównemu traktowaniu tej grupy zawodowej w porównaniu z pracownikami innych segmentów sektora publicznego, którzy takie wynagrodzenie regularnie otrzymują.

Jak błąd legislacyjny z 2000 roku pozbawił pracowników kultury dodatkowego wynagrodzenia?

Autorzy projektu wskazują, że prawo do "trzynastki" zostało pracownikom kultury odebrane na skutek zmian legislacyjnych na początku XXI wieku. Aż do roku 2000 szereg instytucji kultury, takich jak muzea, biblioteki, domy kultury czy ośrodki badań zabytków, wypłacał dodatkowe wynagrodzenie roczne, co było możliwe, ponieważ ich gospodarka finansowa była prowadzona na zasadach ustalonych dla zakładów budżetowych. Moment krytyczny nastąpił wraz z wejściem w życie Ustawy z dnia 21 stycznia 2000 r., która ujednoliciła zasady gospodarki finansowej dla wszystkich instytucji kultury. W konsekwencji usunięto z ustawy o działalności kulturalnej zapis o stosowaniu zasad zakładów budżetowych, co ostatecznie pozbawiło wypłaty "trzynastki" podstawy prawnej.

Obecnie pracownicy kultury, zgodnie z art. 31 ust. 4 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, mają jedynie prawo do nagród "za szczególne osiągnięcia w pracy". Taki sam mechanizm nagród funkcjonuje w sferze budżetowej, niezależnie od prawa do "trzynastki".

Przywrócenie "trzynastki" dla pracowników kultury

Projekt ustawy Lewicy ma na celu przywrócenie stanu naturalnego dla systemu wynagradzania, stanowiąc zarówno symboliczną naprawę dawnej niesprawiedliwości, jak i materialne uznanie dla tej profesji. Posłowie podkreślają, że praca w instytucjach kultury ma równie ważne znaczenie jak praca w innych segmentach sektora publicznego, ponieważ pracownicy kultury tworzą niezbędną przestrzeń dla rozwoju wspólnoty, edukacji obywatelskiej i kulturalnej oraz dla dialogu społecznego. Jednocześnie zwracają uwagę, że ta grupa zawodowa często pracuje w warunkach niestabilnych finansowo i otrzymuje niskie wynagrodzenia. Zatem przywrócenie "trzynastki" ma zwiększyć bezpieczeństwo finansowe pracowników i podniesie ich morale.

W sprawie wypłat trzynastki wypowiedziała się Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej:

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego będzie dążył do poprawy warunków finansowych pracowników państwowych i samorządowych instytucji kultury. Należy jednak pamiętać, że warunkiem realizacji tego celu jest uprzednie zabezpieczenie odpowiednich środków finansowych, przede wszystkim w budżetach poszczególnych JST” – podkreśliła szefowa MRPiPS Agnieszka Dziemianowicz-Bąk.

Konkretne zasady wypłaty trzynastki dla pracowników instytucji kultury od 1 stycznia 2026 r.

Projekt ustawy wprowadza precyzyjne zasady nabywania i wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego, które mają obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. (zgodnie z art. 2 projektu).

Wysokość: nagroda roczna będzie przysługiwać pracownikowi instytucji kultury w wysokości 1/12 wynagrodzenia otrzymanego w roku kalendarzowym, za który nagroda przysługuje.

Warunek stażowy: nagroda roczna przysługuje pracownikowi, który pracował w instytucji kultury co najmniej 6 pełnych miesięcy kalendarzowych w danym roku.

Interpelacja poselska jako sygnał zmian

Wprowadzenie projektu ustawy nie jest pierwszą próbą zwrócenia uwagi na problem nierównego traktowania pracowników kultury. Już 11 listopada 2024 roku poseł Henryk Szopiński zgłosił Interpelację nr 6143 do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie przywrócenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego w instytucjach kultury.

Kto obecnie otrzymuje "trzynastkę"?

Dodatkowe wynagrodzenie roczne, popularnie zwane "trzynastką", jest świadczeniem przysługującym pracownikom zatrudnionym w jednostkach sfery budżetowej. Zasady jego wypłaty reguluje Ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej.

Prawo do tego świadczenia mają pracownicy zatrudnieni w:

  • państwowych jednostkach sfery budżetowej, w tym m.in. w urzędach organów władzy publicznej (np. ministerstwa), jednostkach kontroli i ochrony prawa, a także w sądach i trybunałach,
  • samorządowych jednostkach budżetowych i samorządowych zakładach budżetowych (np. urzędy gmin, szkół, zakładów opieki zdrowotnej),
  • biurach poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich,
  • klubach, kołach albo zespołach parlamentarnych.

Warunki nabycia prawa do wynagrodzenia rocznego

Pracownik zatrudniony w sferze budżetowej nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości, gdy przepracował u danego pracodawcy cały rok kalendarzowy. Jeśli pracownik nie przepracował u danego pracodawcy pełnego roku kalendarzowego, nabywa prawo do "trzynastki" w wysokości proporcjonalnej do okresu faktycznie przepracowanego. Warunkiem koniecznym do nabycia prawa do tego świadczenia w wysokości proporcjonalnej jest jednak to, aby okres przepracowany wynosił co najmniej 6 pełnych miesięcy kalendarzowych.