Rozwód z orzekaniem o winie – na czym polega i kiedy sąd bada winę?

W Polsce, w sprawach o rozwód, sąd bada, czy między żoną i mężem nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, a następnie orzeka, który z nich ponosi winę za rozpad małżeństwa. Przy czym, zgodnie z prawem, można stwierdzić brak winy po obu stronach albo można przypisać jednemu z małżonków lub obojgu. W tej ostatniej sytuacji, stopień zawinienia każdego z nich nie ma większego znaczenia. Jest tutaj jeden wyjątek – sąd odstąpi od orzekania o winie, gdy małżonkowie wystąpią z wnioskiem o nieorzekanie w tym zakresie.

Rozwód z orzekaniem o winie: jakie ma znaczenie w praktyce?

Choć decyzja wydaje się czysto formalna, w praktyce ma ogromne znaczenie – zarówno dla poczucia pewnej sprawiedliwości, jak i dla relacji między byłymi partnerami oraz ich sytuacji finansowej. Czy warto walczyć o orzeczenie o winie?

Dlaczego orzekanie o winie wydłuża i komplikuje rozwód?

Tego typu postępowania są bardziej skomplikowane i obciążające emocjonalnie. Sąd dopytuje małżonków o wszelkie szczegóły dotyczące ich wspólnego pożycia. Strony muszą opowiadać o swoich sprawach intymnych, co dla niektórych osób stanowi problem. Poza tym na rozprawę wzywani są świadkowie – rodzina i przyjaciele. Sprawy rozwodowe, w których orzeka się o winie, są dłuższe. Dla wielu osób są one też obciążające emocjonalnie.

- Ustalenie winy w rozkładzie pożycia nie pozostaje bez wpływu na inne kwestie, przede wszystkim na alimenty między małżonkami, nie mają za to wpływu na alimenty na dzieci. Małżonek uznany za niewinnego może dochodzić od małżonka wyłącznie winnego alimentów z tytułu pogorszenia swojej sytuacji życiowej. Brak winy i przypisanie jej w całości drugiej stronie chroni także przed roszczeniami alimentacyjnymi małżonka z tytułu niedostatku, w który mógłby popaść nie tylko na skutek rozwodu, ale także po nim i niezależnie od niego. Nie ma jednak żadnego automatyzmu między ustaleniem winy, a alimentami czy to z tytułu pogorszenia stopy życiowej, czy to z powodu niedostatku – mówi Julia Jurczuk-Macek, adwokat prowadząca własną kancelarię.

Jak dodaje, w każdym wypadku należy jeszcze udowodnić, że stopa życiowa spadła, albo wykazać niedostatek. Zdarza się, że nawet, że mimo ustalenia winy jednej strony, sąd oddala żądanie alimentacyjne. W praktyce więc znaczenie winy najczęściej nie ma żadnych dalszych konsekwencji w życiu małżonków.

Podstawa prawna

art. 60 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Rozwód z orzekaniem o winie: symbolika i poczucie sprawiedliwości

Zdaniem adwokat rozwód z orzekaniem o winie ma jednak ogromne znaczenie symboliczne. Przyznaje, że małżeństwo jest jedną z najistotniejszych instytucji w życiu prywatnym, a ślub zwykle należy do najważniejszych wydarzeń w życiu.

- Nie widzę powodu, by zakończenie małżeństwa nie miało być kwestią równie istotną, a orzeczenie przez sąd, że winę za to ponosi konkretny małżonek, ma dla wielu ludzi istotne znaczenia dla ich egzystencji. Dla naprawdę wielu osób posiadanie takiego namacalnego dowodu krzywd - często emocjonalnych, ale bywa, że i fizycznych - jakich doznali w małżeństwie, dowodu na to, w postaci wyroku sądowego, jest ważniejsze niż samo zakończenie małżeństwa. Aktualny stan prawny umożliwia im uzyskanie takiej formy zadośćuczynienia. Podkreślam jednak, że istnieje ścieżka zrezygnowania z dochodzenia winy poprzez złożenie zgodnego wniosku o rozwiązanie małżeństwa bez orzekania o winie, co w praktyce znacznie przyspiesza postępowania sądowe – Julia Jurczuk-Macek.

Podstawa prawna:

  • art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
  • art. 57 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
  • art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
  • art. 60 § 1–2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
  • art. 61¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
  • art. 431–436 Kodeksu postępowania cywilnego