Kodeks pracy przyznaje pracownikowi szereg uprawnień (Oto 5 podstawowych praw, jakie przysługują pracownikowi w Polsce>>), także w przypadku zwolnienia z pracy.
Prawo do okresu wypowiedzenia. Przede wszystkim, jeśli szef rozstaje się z podwładnym nie z jego winy, pracownik ma prawo do odpowiednio długiego okresu wypowiedzenia. Okresy wypowiedzenia przy umowie na okres próbny wynoszą:
- 3 dni robocze, jeśli okres próbny przekracza 2 tygodnie,
- 1 tydzień, jeśli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,
- 2 tygodnie, jeśli okres próbny wynosi 3 miesiące.
Natomiast w przypadku umowy na czas określony, nieokreślony i na zastępstwo okres wypowiedzenia jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
- 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
- 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
- 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
Jednak pracownikowi nie przysługuje okres wypowiedzenia, jeśli jest zwalniany dyscyplinarnie (Zobacz, kiedy można dyscyplinarnie zwolnić pracownika>>) lub sam odchodzi z pracy w trybie natychmiastowym (Oto 5 praw przysługujących pracownikowi zwalniającemu się bez wypowiedzenia>>).
Prawo do odprawy. Pracownikowi przysługuje szereg świadczeń podczas wypowiedzenia, w tym odprawa pieniężna, jeśli umowa została rozwiązana wyłącznie w winy pracodawcy. Pracownik otrzyma odprawę, jeśli pracuje w firmie zatrudniającej co najmniej 20 pracowników, a rozwiązanie stosunku pracy w terminie nieprzekraczającym 30 dni obejmuje co najmniej:
- 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników;
- 10 proc. pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednak mniej niż 300 pracowników;
- 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.
W przypadku, gdy przyczynę rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę stanowią właśnie przyczyny niedotyczące pracowników, odprawę otrzyma także zwalniany pracownik indywidualny. Świadczenie otrzyma także wtedy, gdy pracodawca zmienił mu warunki pracy lub płacy, które zostały odrzucone i doszło do rozwiązania umowy. Zwolnienia grupowe: Jakie prawa ma pracownik>>
Ekwiwalent za urlop. Do końca okresu wypowiedzenia pracownik musi też wykorzystać przysługujący mu do tego momentu urlop wypoczynkowy. Pracodawca ma przy tym dwa wyjścia: albo udzieli pracownikowi zaległego urlopu w okresie wypowiedzenia, albo wypłaci mu ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop. Zobacz, jak obliczyć ekwiwalent za urlop wypoczynkowy w 2017 roku
Zwolnienie ze świadczenia pracy. Pracodawca może również zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy na cały lub część okresu wypowiedzenia, a za cały okres zwolnienia pracownik otrzyma wynagrodzenie obliczane tak, ja za czas urlopu wypoczynkowego. Dokładnie, jak obliczyć pensję pracownika na wypowiedzeniu, dowiesz się tutaj>> Przy czym, jeśli pracodawca już podjął decyzję o zwolnieniu (potwierdzoną na piśmie), nie ma już prawa żądać powrotu podwładnego do firmy.
Dni wolne na poszukiwanie pracy. Ponadto, jeżeli to pracodawca wypowiedział pracownikowi umowę, zatrudnionemu przysługują dni wolne na poszukiwanie pracy (z zachowaniem wynagrodzenia). Jak dokładnie wykorzystać dnie wolne na poszukiwanie pracy, dowiesz się tutaj>> Wymiar zwolnienia w przypadku pracownika, który znajduje się w okresie dwutygodniowego i miesięcznego wypowiedzenia, wynosi 2 dni robocze. W przypadku trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia pracownik ma prawo do 3 wolnych dni.
Pracownik ma też prawo do kilku świadczeń już po zwolnieniu z pracy - jakich, dowiesz się tutaj>>
Ochrona przed zwolnieniem. Są jednak grupy, którym pracodawca nie może wręczyć wypowiedzenia. Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem przysługuje pracownikowi w wieku przedemerytalnym, czyli osobie, której brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia temu pracownikowi uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Jakie prawa ma pracownik przed emeryturą>>
Ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy podlegają również kobiety w okresie ciąży oraz rodzice w okresie urlopu macierzyńskiego/rodzicielskiego. Z przywileju tego nie skorzysta tylko ciężarna pracownica na umowie w okresie próbnym nie przekraczającym jednego miesiąca. W przypadku, gdy pracownica była zatrudniona na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, umowa ulega przedłużeniu do dnia porodu. Zakaz zwalniania obejmuje także pracowników w czasie urlopu wychowawczego. Rozwiązanie umowy o pracę: Jakie prawa ma kobieta w ciąży?>>
Przepisy Kodeksu pracy nie pozwalają także zwolnić pracownika, który przebywa na urlopie oraz w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Chodzi między innymi o chorobę czy obowiązek nad chorym członkiem rodziny. Ochronę ma także pracownik przebywający na urlopie szkoleniowym, bezpłatnym czy okolicznościowym.
Są jednak sytuacje, gdy pracodawca może zwolnić chronionego pracownika - tutaj dowiesz się kiedy>>
Odszkodowanie od pracodawcy. W przypadku, gdy pracownik nie zgadza się z wypowiedzeniem, ma 21 dni od otrzymania pisma od pracodawcy na odwołanie się do sądu pracy. Pracownik może zarzucić pracodawcy, że wręczone mu wypowiedzenie narusza przepisy o wypowiadaniu umów lub że jest nieuzasadnione (tylko w przypadku umów na czas nieokreślony).
Pracownik na umowie na czas nieokreślony może przed sądem domagać się:
- uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, jeżeli nie upłynął jeszcze okres wypowiedzenia,
- przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach, jeżeli okres wypowiedzenia już upłynął,
- odszkodowania od pracodawcy.
Pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę na okres próbny lub na czas określony mogą wnioskować tylko o odszkodowanie, jeśli pracodawca wadliwie wypowiedział im kontrakt. Zwolnienie z pracy: 5 przypadków, gdy dostaniesz odszkodowanie od pracodawcy>>