Od nowego roku problem się pogłębi, ponieważ w zakresie wydatków inwestycyjnych w zmienionej ustawie o systemie oświaty brak jest konkretnych odesłań. Dlatego można mieć sporo wątpliwości.
Samorządy w praktyce bardzo różnie przekazują środki na rachunki bankowe przedszkoli i innych jednostek, które mają prawo otrzymania dotacji oświatowej. Artykuł 90 ust. 3c ustawy o systemie oświaty wskazuje, że te dotacje są przekazywane na rachunek bankowy szkoły, przedszkola, innej formy wychowania przedszkolnego, placówki lub zespołu szkół lub placówek w 12 częściach w terminie do ostatniego dnia każdego miesiąca, z tym że część za grudzień jest przekazywana w terminie do 15 grudnia.
Kłopotliwa jest jednak sytuacja związana z regulowaniem zobowiązań na początku roku oraz w sytuacji, kiedy samorząd przyjął m.in. rozliczenia miesięczne, a środki wyjdą do podmiotu w ostatnim dniu roboczym miesiąca. Należy pamiętać, że obecnie zgodnie z art. 90 ust. 3d ustawy o systemie oświaty dotacje mogą być wykorzystane wyłącznie na pokrycie wydatków. Będzie to np. dofinansowanie realizacji zadań przedszkola w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej, sfinansowanie wydatków związanych z realizacją zadań organu prowadzącego, m.in. na obsługę prawną czy za prowadzenie rachunkowości. [przykład]
Osoba prowadząca nie może zatem najpierw wydać swoich pieniędzy, a następnie pobrać dotacji w postaci zwrotu poniesionych wydatków (taka operacja nazywana jest refundacją). Refundacja wydatków jest możliwa tylko w sytuacji, kiedy podmiot otrzyma dotację po okresie jej wstrzymania z powodu udaremniania lub utrudniania kontroli (art. 90 ust. 3fc ustawy o systemie oświaty).
Dotację można wykorzystać, czyli ponieść wydatki na zadania statutowe (w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej) i zadania organu prowadzącego, dopiero po jej otrzymaniu. Tymi pieniędzmi trzeba dysponować tak, aby zobowiązania były regulowane terminowo, zgodnie z art. 4 ustawy o finansach publicznych.
Co ważne, z wydatków, które mogą zostać opłacone z dotacji, wyłączono te przeznaczone na:
● inwestycje i zakupy inwestycyjne,
● zakup i objęcie akcji i udziałów lub
● wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego.
Wymienione wyżej wydatki nie mogą zostać uwzględnione w rozliczeniu dotacji. O ile zakup i objęcie akcji i udziałów lub wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego nie rodzi wątpliwości, o tyle wydatki na inwestycje i zakupy inwestycyjne budzą sporo emocji.
Co przed nami
Od 1 stycznia 2017 r. wchodzą liczne zmiany w ustawie o systemie oświaty, przede wszystkim precyzujące obliczenie wysokości dotacji. Niestety w zakresie wydatków majątkowych brak jest konkretnych odesłań (mamy definicje podatkowe i rachunkową), dlatego można mieć sporo wątpliwości. Nowy art. 89b ustawy o systemie oświaty nie ma zastosowania do art. 90 ust. 3d, który dotyczy sposobu wykorzystania dotacji, lecz do ustępów dotyczących obliczania dotacji. Trudno jednak (zresztą zgodnie z linią orzeczniczą) stosować inne pojęcia przy wydatkowaniu i inne przy obliczaniu dotacji. Do wydatków bieżących, o których mowa w art. 90 ust. 1b, 1ba, 1c, 2b, 2d i 2ea (istotnych z perspektywy obliczania dotacji), wspomniany nowy przepis odsyła do art. 78b ust. 10. W tym artykule jest mowa o wydatkach bieżących, jakie należy brać pod uwagę przy obliczaniu wysokości dotacji. Do tego katalogu wydatków bieżących zalicza się:
1) wydatki bieżące odpowiedniego rodzaju jednostek, których zaplanowane wydatki są podstawą obliczania dotacji,
2) wydatki bieżące jednostek organizujących wspólną obsługę administracyjną, finansową i organizacyjną przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek (tzw. centrów usług wspólnych)
- o których mowa w art. 236 ust. 2 ustawy o finansach publicznych, czyli wydatki budżetowe niebędące wydatkami majątkowymi, bez uwzględnienia wydatków zaplanowanych na wydzielonym rachunku dochodów (art. 223 ustawy o finansach publicznych).
Z kolei art. 236 wskazuje, że planuje się wydatki m.in. na wynagrodzenia i składki od nich naliczane, wydatki związane z realizacją ich statutowych zadań, a w planie wydatków majątkowych wyodrębnia się w układzie działów i rozdziałów planowane kwoty wydatków majątkowych, do których zalicza się wydatki na:
1) inwestycje i zakupy inwestycyjne, w tym na programy finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 (pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegających zwrotowi z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu) i pkt 3 (innych pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi), w części związanej z realizacją zadań jednostki samorządu terytorialnego;
2) zakup i objęcie akcji i udziałów;
3) wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego.
Można zauważyć, że powyższy katalog nie rozwiewa wątpliwości co tego, czym są inwestycja i zakup inwestycyjny. W sensie budżetowym (ze sposobu planowania z uwzględnieniem klasyfikacji budżetowej) inwestycje wiążą się z paragrafami wydatków rozpoczynającymi się od cyfry 6. Przy czym z klasyfikacji budżetowej wynika, że zakupy inwestycyjne to te, które odnoszą się do środków trwałych niezaliczonych do pierwszego wyposażenia, których wartość początkowa jest wyższa od kwoty określonej w art. 16f ustawy o PIT (3500 zł), a odpisy amortyzacyjne od tych środków trwałych nie są dokonywane jednorazowo lub gdy od nich nie dokonuje się odpisów amortyzacyjnych w przypadkach określonych w tej ustawie (np. grunty lub dzieła sztuki). Zatem zakupem inwestycyjnym będzie np. zakup regału archiwizacyjnego o wartości 4000 zł (nie będzie mógł zostać wymieniony w rozliczeniu dotacji), ale nie będzie nim zakup komputera do pracowni komputerowej (w celach dydaktycznych) o wartości 5000 zł. Jednak inwestycji sensu strico nie definiują przepisy ustawy o finansach publicznych, natomiast w rozporządzeniu o planach kont m.in. dla jednostek budżetowych jest wymienione konto księgi głównej 080 Środki trwałe w budowie (inwestycje), przy czym to rozporządzenie nie dotyczy placówek niepublicznych. Z kolei ustawa o PIT w art. 5a mówi o tym, że gdy mowa o inwestycjach, oznacza to środki trwałe w budowie w rozumieniu ustawy o rachunkowości. Podobnie ustawa o CIT w art. 4a pkt 1 wskazuje, że ilekroć w ustawie jest mowa o inwestycjach, oznacza to środki trwałe w budowie w rozumieniu ustawy o rachunkowości. Z kolei ustawa o rachunkowości definiuje środki trwałe w budowie jako zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich:
● budowy,
● montażu lub
● ulepszenia już istniejącego środka trwałego (polegającego na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powodującego, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do używania wartość użytkową, mierzoną okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami) – tutaj również jest drobny kłopot z modernizacją i rekonstrukcją, które nie mają legalnych definicji, warto jednak w tym zakresie posiłkować się ustaleniami sądów: modernizacja wiąże się z unowocześnieniem związanym ze zmianą funkcjonalności środka trwałego (podział pomieszczeń, wyburzenie ścianek itd.), a rekonstrukcja z odtworzeniem do stanu historycznego (innego niż na dzień nabycia) – ulepszenie jest wtedy, gdy jego wartość przekracza 3500 zł.
Zatem jeśli faktury dotyczą któregokolwiek z wyżej wymienionych przypadków, to wydatek nie będzie mógł zostać wykazany w rozliczeniu dotacji oświatowej.
Brak w odesłaniu
A co z lokatami? Przecież przyjmuje się, że i one są inwestycjami, a jednocześnie nie są wymienione w odesłaniu między przepisami oświatowymi. Czyżby mogły być dokonywane z dotacji?
Ustawa o finansach jedynie jednostkom sektora finansów publicznych zakazuje lokowania środków pochodzących z dotacji. Niestety, mimo że odesłania są nieprecyzyjne, to takiej lokaty rozliczyć się nie da, ponieważ w ogóle nie stanowi wydatku w sensie budżetowym. Gdyby doszło do takiego lokowania, to kontrolujący zarzucą wykorzystanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem – pieniądze z dotacji mają służyć opłaceniu zobowiązań m.in. z tytułu zakupu wyposażenia do 3500 zł, pomocy dydaktycznych itp. Lokata bez wątpienia nie jest wydatkiem bieżącym.
Przy okazji zwróćmy uwagę na definicję inwestycji w ustawie o rachunkowości. W art. 3 ust. 1 pkt 17 tej ustawy przyjęto, że inwestycje to aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia tych korzyści. W przypadku zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji przez inwestycje rozumie się lokaty. Wniosek jest taki, że lokować środków dotacyjnych oświatowe podmioty niepubliczne nie mogą.
Wynajem nieruchomości
Sprawa się komplikuje, gdy niepubliczna jednostka wynajmuje nieruchomość od organu prowadzącego (szkoła od spółki z o.o., która ją założyła, i z tego tytułu ta spółka będzie uzyskiwała profity) i ponosi wydatki związane z eksploatacją całej nieruchomości, gdy w niej znajduje się siedziba organu prowadzącego i kilku jeszcze innych założonych przez nią jednostek niepublicznych i np. stowarzyszenia. Summa summarum w tej samej nieruchomości, upraszczając, funkcjonują przedsiębiorca, szkoła i stowarzyszenie. W takim przypadku poniesiony wydatek w ujęciu kosztowym powinien zostać rozbity na przedsiębiorcę, szkołę i stowarzyszenie, więc tylko część poniesionego wydatku może być rozliczona w dotacji przekazanej szkole. Szkoła nie może ponosić wydatków, które służą przedsiębiorcy do prowadzenia działalności gospodarczej czy też działalności innych podmiotów (np. stowarzyszenia).
WAŻNE Pokrycie wydatków np. przedszkola niepublicznego musi zostać dokonane ze środków pochodzących z dotacji, jeśli chcemy takie wydatki wykazać w rozliczeniu tej dotacji.
PRZYKŁAD
| Faktura opłacona 12 stycznia | Dotacja wpływa 20 stycznia | |||
| Dotacja wpływa 30 stycznia | Faktura opłacona 23 stycznia | |||
| Skutek: nie może być uwzględniona w rozliczeniu dotacji, a w ewentualnym rozliczeniu miesięcznym nie będzie możliwe wykazanie żadnego wydatku, ponieważ nie było możliwe pokrycie wydatku z pieniędzy pochodzących z dotacji | Skutek: można i należy wykazać w rozliczeniu dotacji – samorząd nie powinien przekazywać pieniędzy na ostatnią chwilę, ponieważ podmioty dysponujące środkami publicznymi są zobowiązane do terminowych płatności, w tym składek odprowadzanych do ZUS | |||
Podstawa prawna
Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2156).
Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.).
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1047).
Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).
Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.).
