Subskrybuj nas na Youtube
Chory, któremu lekarz odmówił np. wykonania zabiegu ze względu na światopogląd, powinien uzyskać pomoc od jego pracodawcy. Klauzula sumienia przysługuje medykowi, a nie placówce medycznej.
Czy lekarz zawsze wykona zabieg
Pacjentka została zakwalifikowana do aborcji z powodu uszkodzenia płodu. Jednak ginekolog odmówił wykonania zabiegu przerwania ciąży, powołując się na swój światopogląd. Czy tym samym złamał prawo?
NIE
Lekarz miał prawo w takiej sytuacji odwołać się do tzw. klauzuli sumienia. Jest to szczególna regulacja, która przysługuje tylko wybranym grupom zawodowym, przede wszystkim właśnie lekarzom. Pozwala im ona powstrzymać się od udzielenia świadczeń zdrowotnych, jeśli są one niezgodne z ich sumieniem. Klauzula nie upoważnia lekarza do zaniechania leczenia w ogóle, lecz do powstrzymania się od procedur, które są niezgodne z wyznawanym przez niego światopoglądem. Prawo medyków do odwoływania się do klauzuli sumienia potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 października 2015 r. (sygn. akt K 12/14). Zgodnie z orzeczeniem TK, lekarz nie może odmówić świadczenia zdrowotnego z powołaniem się na klauzulę sumienia tylko wtedy, gdy zwłoka mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia pacjenta. Odmowę wykonania świadczenia powinien odnotować w dokumentacji medycznej.
Podstawa prawna
Art. 39 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 454 ze zm.).
Czy medyk musi udzielić informacji
Lekarz odmówił wykonania legalnej aborcji, powołując się na klauzulę sumienia. Nie wskazał jednocześnie żadnego innego medyka ani placówki, w której taki zabieg mógłby zostać wykonany. Czy było to niezgodne z przepisami?
NIE
Co prawda art. 39 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty nakłada na medyka, który odwołuje się do klauzuli sumienia, obowiązek osobistego poinformowania pacjenta o możliwościach uzyskania danego świadczenia, którego on odmówił, u innego medyka lub w innej placówce. Jednak Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 października 2015 r. uznał, że ten przepis jest niezgodny z konstytucją. TK stwierdził, że zakwestionowane rozwiązanie nie gwarantowało pacjentom uzyskania informacji o realnych możliwościach uzyskania pomocy, której im odmówiono. Przepis wraz z publikacją wyroku TK przestał obowiązywać. Lekarz, który odwoła się do klauzuli sumienia, nie musi więc wskazywać innego miejsca, w którym świadczenie powinno zostać wykonane. W ocenie TK jest potrzebny inny, bardziej efektywny sposób informowania pacjentów, którzy spotkają się z odmową wykonania świadczenia z powołaniem się na klauzulę sumienia.
Podstawa prawna
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1633).
Czy pielęgniarka także może odmówić świadczenia
Instrumentariuszka odmówiła udziału w zabiegu przerwania ciąży, powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Twierdziła, że nie może asystować przy tej procedurze, ponieważ jest to niezgodne z jej przekonaniami religijnymi. Czy miała do tego prawo?
TAK
Nie tylko lekarze mają prawo do odmowy udzielania świadczeń ze względu na swoje przekonania religijne. Zgodnie z przepisami także pielęgniarka i położna mogą odmówić wykonania zlecenia lekarskiego oraz innego świadczenia zdrowotnego niezgodnego z ich sumieniem lub z zakresem posiadanych kwalifikacji. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy zwłoka w udzieleniu świadczenia mogłaby spowodować stan nagłego zagrożenia zdrowotnego. Pielęgniarka musi uzasadnić przyczynę odmowy na piśmie przełożonemu.
Podstawa prawna
Art. 12 ust. 2 ustawy z 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1435 ze zm.).
Czy chory może poskarżyć się do NFZ
Pacjentka została odesłana przez lekarza, który kierując się klauzulą sumienia, nie udzielił jej pomocy. Złożyła skargę do kierownika zakładu zatrudniającego medyka, ale nie odniosła ona żadnego skutku. Czy może odwołać się do NFZ?
TAK
Jeśli szpital ma umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia, ciąży na nim obowiązek udzielania pacjentom pełnego zakresu świadczeń i jest zobligowany do realizacji kontraktu. Klauzula sumienia dotyczy bowiem pojedynczego lekarza, a nie całej placówki medycznej. Dyrektor zakładu ma obowiązek wskazać innego medyka, który udzieli pomocy osobie jej potrzebującej. Jeżeli tak się nie stało, oznacza to naruszenie warunków umowy zawartej pomiędzy NFZ a placówką medyczną. Pacjentka ma prawo złożyć skargę na świadczeniodawcę do funduszu, który powinien przeprowadzić postępowanie wyjaśniające w tej sprawie.
Podstawa prawna
Art. 39 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 454 ze zm.).
Czy pacjent odwoła się do przełożonego
Lekarz odmówił pacjentce wykonania badań prenatalnych, nie wskazując jednocześnie innego miejsca, w którym ta procedura powinna być wykonana. Czy zainteresowana ma prawo zwrócić się do jego pracodawcy z prośbą o pomoc?
TAK
Trybunał Konstytucyjny nie wskazał, jaka powinna być ścieżka postępowania w przypadku spotkania się z odmową udzielenia świadczenia przez lekarza. Uznał jedynie, że za spełnienie obowiązku informacyjnego w takiej sytuacji odpowiadają instytucje państwa. Ministerstwo Zdrowia, mimo że taki obowiązek nałożył na nie Trybunał, nie opracowało na razie żadnej nowej procedury. Jednak zdaniem rzecznika praw pacjenta pacjenci powinni kierować swoje kroki w pierwszej kolejności do pracodawcy lekarza kierującego się klauzulą sumienia, czyli w tym przypadku do dyrektora szpitala. O zaistniałej sytuacji najlepiej poinformować go na piśmie. Kierownik placówki ma obowiązek wskazać inne możliwości uzyskania danego świadczenia. Powinien tak zorganizować pracę szpitala, aby było możliwe skorzystanie ze wszystkich procedur finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Placówka powinna zatrudniać innego lekarza, który nie kieruje się klauzulą sumienia i w razie potrzeby będzie w stanie wykonać badania, których domagała się czytelniczka. Zainteresowana powinna poinformować o odmowie, z którą się spotkała, rzecznika praw pacjenta. Ma on uprawnienia do tego, aby zbadać, czy powstrzymanie się od wykonania procedury odbyło się z zachowaniem wszystkich wymogów formalnych.
Podstawa prawna
Art. 47 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 159 ze zm.).
Czy chory zakwestionuje opinię lekarza
Ciężarnej grozi utrata wzroku. Okulista stwierdził, że ciąża może pozbawić ją całkowicie możliwości widzenia. Mimo to spotkała się z odmową aborcji. Czy kobieta może podważyć odmowę przed niezależną komisją lekarską?
TAK
Pacjent może zaskarżyć opinię lub orzeczenie lekarza do specjalnej komisji lekarskiej działającej przy rzeczniku praw pacjenta. Powinien tego dokonać w ciągu 30 dni od wydania spornej opinii albo orzeczenia za pośrednictwem biura RPP. Do wniosku należy dołączyć dokumentację medyczną. Komisja powinna być bezstronna – w jej skład wchodzą trzej lekarze, w tym dwaj tej samej specjalności, co ten, który wydał kwestionowaną opinię albo orzeczenie. W żadnym wypadku sprzeciwu nie może rozpatrywać ten sam medyk, który wydał sporne orzeczenie. Komisja ma prawo zlecić ponowne przebadanie chorego i na jego podstawie podjąć ostateczną decyzję. Orzeczenie zostaje wydane w ciągu 30 dni od wniesienia sprzeciwu przez pacjenta. Ma formę pisemną i zawiera uzasadnienie.
Do postępowania przed komisją nie stosuje się przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Tym samym decyzja jest ostateczna i nie można się od niej odwołać do organu wyższej instancji.
Podstawa prawna
Art. 31–32 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 159 ze zm.).
