Rekordowe inwestycje czy zaciskanie pasa? Budżety samorządów na 2026 r. od ściany do ściany

Stabilizacja i rozwój w budżetach samorządów

Gliwice chwalą się, że dochody w 2026 r. mają tam sięgnąć ponad 2,2 mld zł. Wydatki będą nieco wyższe, ale ponad 616 mln zł zaplanowano na inwestycje przy 360 mln zł w tym roku. Ich finansowanie zewnętrzne sięga 149 mln zł w 2025 r. i 176 mln zł w przyszłym.

– Projekt budżetu miasta Gliwice oraz wieloletniej prognozy finansowej na 2026 r. zapowiada jeden z najbardziej rozwojowych okresów w historii miasta. Konstrukcja obu dokumentów opiera się na wyraźnie rosnących dochodach, w szczególności z podatków dochodowych od osób fizycznych i prawnych – mówi Mariusz Kopeć, rzecznik prasowy prezydent Gliwic.

Zwiększają się również zdolności inwestycyjne Poznania, który przy niższym o połowę finansowaniu zewnętrznym planuje wydać na inwestycje ponad 1,2 mld zł. W tym roku było to ponad 800 mln zł. Ambicje miasta są jednak jeszcze większe.

– Nowa ustawa o dochodach stabilizuje dochody samorządów. Wzrastają one w umiarkowanym, kilkuprocentowym tempie. Są to wzrosty pozwalające na pokrywanie rosnących potrzeb bieżących, choć należy zaznaczyć, że przez cały czas problemem pozostaje finansowanie oświaty, co wpływa istotnie na możliwości wydatkowe w innych obszarach. Niestety taki przyrost dochodów nie gwarantuje dużych przyrostów w zakresie inwestycji – ocenia Piotr Husejko, skarbnik miasta Poznania.

Więcej na rozwój wyda też Bydgoszcz – środki własne na inwestycje przekroczą 520 mln zł przy niecałych 400 mln zł w tym roku. Łącznie miasto zainwestuje w 2026 r. ponad 915 mln zł, co jest wzrostem rok do roku o ponad 130 mln zł. Inwestycje będą większe także m.in. w Białymstoku, Olsztynie czy Gdańsku.

„Budżet na 2026 r. jest rekordowy pod względem dochodów i wydatków – po raz pierwszy przekroczą one 6 mld zł. Jednocześnie wyzwaniem pozostaje luka w finansowaniu oświaty (890,7 mln zł) oraz spadek dochodów z CIT (–180 mln zł), które ograniczają elastyczność budżetu” – wskazują przedstawiciele tego ostatniego miasta.

Poprawa sytuacji finansowej to jednak nie tylko domena dużych miast. Wzrost nadwyżki operacyjnej (patrz: infografika) i zdolności inwestycyjnych odnotowuje też np. Radzymin.

– Rosnąca nadwyżka operacyjna i zmniejszająca się luka oświatowa to elementy, które należy ocenić jednoznacznie pozytywnie – wskazuje Artur Goryszewski, skarbnik gminy Radzymin. Dodaje, że zaplanowano stosunkowo wysoki deficyt – równy 22 mln zł (przy nadwyżce rok temu na poziomie 2,6 mln zł). – W ciągu dwóch lat bardzo ograniczyliśmy potrzeby pożyczkowe, istotnie redukując zadłużenie. To pozwoliło na istotne zwiększenie wydatków majątkowych w projekcie budżetu na 2026 r. Deficyt nie jest wymuszony brakami, lecz wynika z chęci poniesienia bardzo istotnych wartościowo wydatków majątkowych – podkreśla skarbnik.

Walka o przetrwanie. Wpływy do lokalnych budżetów niższe

Powodów do zadowolenia nie ma Jastrzębie-Zdrój, które w 2026 r. będzie musiało poradzić sobie z budżetem niższym od tegorocznego o ponad 22 mln zł. Mniej pieniędzy będzie też w Bytomiu. Przedstawiciele miasta deklarują, że budżet na 2026 r. będzie nastawiony na przetrwanie i realizację podstawowych obowiązków.

– Po raz pierwszy od 2003 r. odnotowujemy spadek transferów z budżetu państwa rok do roku. Równocześnie rosną ceny i wynagrodzenia – w tym płaca minimalna oraz pensje nauczycieli. To sprawia, że sytuacja Bytomia staje się coraz trudniejsza – mówi Małgorzata Węgiel-Wnuk, rzecznik prasowy Urzędu Miejskiego w Bytomiu.

Dochody Włocławka na ten rok to 605 mln zł, w przyszłym mają one wynieść już tylko 561 mln zł. Przy czym i tak miasto chce zwiększyć inwestycje z niecałych 310 mln zł do prawie 416 mln zł.

– Będziemy musieli ograniczać wydatki bieżące do niezbędnego minimum. Ubytek w wysokości 44 mln zł to wielkość w budżecie miasta, jaką mamy zaplanowaną na lokalny transport zbiorowy. Nie chcemy jednak rezygnować z zadań majątkowych, na których realizację możemy pozyskać dofinansowanie. Jeśli go nie otrzymamy, będziemy w trakcie roku zmieniać z udziałem radnych nasze inwestycyjne zamierzenia – deklaruje Honorata Baranowska, skarbnik miasta.

Zniesienie ograniczeń przy dochodach samorządów

Jak wylicza Mariusz Gołaszewski, prezes spółki analitycznej Aesco Group, 83 miasta i gminy osiągną w przyszłym roku ponad 20-proc. wzrost dochodów. Kolejne 970 – wzrost między 10 a 20 proc. Dochody 998 miast i gmin wzrosną w granicach 5–10 proc., a 303 samorządy osiągną do 5 proc. wzrostu.

– Największą uwagę przykuwają gminy i miasta, a jest ich 122 (5 proc. wszystkich), które odnotują spadek dochodów rok do roku. Jest to wynik usunięcia ograniczeń obowiązujących teraz, w pierwszym roku obowiązywania reformy finansów samorządów. Te ograniczenia przewidywały, że nikt nie może stracić na nowym systemie, a jednocześnie nikt nie może zyskać więcej niż 12 proc. Brak tych ograniczeń ujawnił różnice w potencjale ekonomicznym wielu miast i gmin oraz nieprzewidywalność algorytmów korygujących – podkreśla Mariusz Gołaszewski.

Strona samorządowa Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego prowadzi rozmowy z resortem finansów, w jaki sposób zmienić system wyrównawczy – tak aby gminy nie traciły pieniędzy rok do roku.

– Kształtowanie się systemu lokalnych potrzeb i ich finansowania ma ogromne odrębności lokalne i zawsze będą się w tym systemie pojawiać odchylenia. Z tego też powodu określenie prawidłowego systemu wyrównawczego należy traktować jako kluczowe. Obecny system wymaga zmian, jednak ich wprowadzanie będzie łatwiejsze, ponieważ samorządy dostały do dyspozycji znacznie większe środki finansowe – podsumowuje Piotr Tomaszewski, skarbnik miasta Bydgoszczy. ©℗