Choć przy wyborze instytucji zarządzającej tą formą oszczędzania na emeryturę nie będzie się stosować prawa zamówień publicznych, to powinien on być wyjątkowo rozważny i dobrze udokumentowany. Pomogą w tym wewnętrzne procedury.
Od 2019 r. planowane jest wprowadzenie pracowniczych planów kapitałowych. To forma III filara systemu zabezpieczenia emerytalnego, która ma być obligatoryjnym rozwiązaniem, polegającym na organizacji oraz współfinansowaniu przez pracodawcę dodatkowego oszczędzania środków przez zatrudnionych u niego pracowników. Zakład pracy będzie zobowiązany do wyboru zewnętrznej instytucji finansowej, która zajmie się zarządzaniem środkami wpłacanymi do PPK przez uczestników i pracodawców, a także tymi pochodzącymi ze środków publicznych. Owym zarządcą zostać może np. powszechne towarzystwo emerytalne, pracownicze towarzystwo emerytalne, towarzystwo funduszy inwestycyjnych lub zakład ubezpieczeń na życie. Jednak podmiot ten musi wcześniej być wpisany do ewidencji PPK.
Gdzie, kiedy i kto
Co do zasady wybór instytucji finansowej zarządzającej danym PPK powinien odbyć się w porozumieniu z reprezentacją osób zatrudnionych u danego pracodawcy.
Zgodnie z projektem ustawy o pracowniczych planach kapitałowych rozwiązanie to ma obejmować właściwie wszystkich pracodawców działających w Polsce. Nieliczne wyjątki – takie jak pracodawcy nieprowadzący działalności gospodarczej, pracodawcy oferujący pracownicze programy emerytalne o określonych minimalnych parametrach oraz ci mikroprzedsiębiorcy, których wszyscy zatrudnieni zrezygnują z oszczędzania w PPK – potwierdzają zasadę powszechności PPK. A to oznacza, że będą nimi objęte także podmioty sektora finansów publicznych, czyli państwowe lub samorządowe osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które są finansowane głównie lub wyłącznie ze środków budżetu państwa, lub jednostki samorządu terytorialnego. Podstawą prawną do zdefiniowania, jakie podmioty wchodzą w skład sektora finansów publicznych, jest dyspozycja art. 9 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2077 ze zm.).
Objęcie systemem PPK pracodawców ma następować stopniowo w latach 2019 i 2020, w transzach grup pracodawców. Zostaną one określone w zależności od wielkości pracodawcy mierzonej liczbą pracowników. W pierwszej kolejności PPK mają być tworzone przez największe podmioty zatrudniające powyżej 250 osób. Później, w interwałach półrocznych, obowiązek zostanie rozciągnięty na mniejsze firmy. W przypadku podmiotów sektora finansów publicznych ma być inaczej. Projektodawcy przewidzieli obowiązek tworzenia przez nich PPK bez względu na liczbę zatrudnionych. A zgodnie z art. 134 projektu ustawy o PPK w wersji z 4 lipca 2018 r. obowiązek ten mają wypełnić od 1 stycznia 2021 r. Do tego czasu powinny już mieć zawarte umowy o zarządzanie PPK, a następnie rozpocząć naliczanie wpłat. Gdyby nie końcowe postanowienia projektowanej ustawy, które zwalniają jednostki sektora finansów publicznych z rygoru prawa zamówień publicznych, oznaczałoby to, że muszą dokonać wszystkich czynności przewidzianych prawem najdalej do 31 grudnia 2019 r.
Między PZP a prawem pracy
Projektowane przepisy o PPK wydają się na pierwszy rzut oka proste w zakresie relacji z p.z.p. Na podstawie art. 120 projektu ustawy o PPK ma zostać dokonana niewielka modyfikacja art. 4 pkt. 4 ustawy – Prawo zamówień publicznych. Chodzi o takie jego rozszerzenie, z którego wynika, że wyłączone spod reżimu stosowania p.z.p. są umowy z zakresu prawa pracy, w tym umowy o zarządzanie PPK, o których mowa w ustawie o PPK. Zapis ten jest jednoznaczny i nie może budzić wątpliwości. Jednak czy zwolnienie procedury wyboru podmiotu zarządzającego PPK, co jest rozwiązaniem jak najbardziej pożądanym, rzeczywiście powinno być dokonywane w tej formie – to jest w postaci zaklasyfikowania umowy o zarządzanie PPK jako umowy z zakresu prawa pracy? To propozycja dosyć wątpliwa, biorąc pod uwagę całą instytucję PPK, które pracownicze są głównie z nazwy. Analiza innych projektowanych przepisów ustawy o PPK prowadzi do wniosku, że nowe rozwiązania dotyczące oszczędzania, mimo że będą semiobligatoryjnym świadczeniem oferowanym przez pracodawców, nie stanowią treści stosunku pracy. Także wskazanie w projekcie przepisów o PPK możliwości dochodzenia roszczeń z tego zakresu przed sądami powszechnymi cywilnymi, a nie sądami pracy, wskazuje, że nie można mówić o umowach składających się na PPK jako o części prawa pracy. Niezrozumiałe jest wskazanie w projektowanej ustawie, że umowa o zarządzanie PPK jest umową z zakresu prawa pracy, przy jednoczesnym braku takiego wskazania w przypadku umów o prowadzenie PPK zawieranych przez pracodawcę, chociaż w imieniu i na rzecz pracowników.
Samą ideę zwolnienia z procedury zamówień publicznych należy uznać za słuszną, gdyż de facto pracodawca – wybierając konkretny podmiot zarządzający – nie wskazuje sposobu zarządzania środkami uczestników, o tym bowiem zadecydował ustawodawca. Jednak nie zmienia to faktu, że podejmując decyzję o wyborze konkretnego zarządzającego, w pewnym stopniu determinuje on przyszłość emerytalną swoich pracowników. Na wysokość kapitału zgromadzonego w ramach PPK będzie miała bowiem wpływ nie tylko wysokość wnoszonych wpłat, lecz także to, jak te środki będą zarządzane, a także pośrednio forma, w jakiej będzie prowadzony PPK. Oznacza to, że choć pracodawca nie będzie ponosił bezpośredniej odpowiedzialności za wynik inwestycji w ramach PPK, to jednak podjęte przez niego decyzje odbiją się w przyszłości na stanie finansów emerytów. Ta odpowiedzialność pracodawców sektora finansów publicznych powoduje, że mimo ustawowego zwolnienia z obowiązku stosowania przepisów o zamówieniach publicznych wielu z nich może chcieć stosować wewnętrzne regulacje dotyczące dokonywania zakupów. Liczne organizacje zobowiązane do stosowania przepisów regulujących zamówienia publiczne także obecnie, w przypadkach gdy ze względu na przedmiot zamówienia czy jego wartość nie są zobowiązane do ścisłego stosowania procedury zamówień publicznych, i tak posługują się własnymi wewnętrznymi regulacjami zakupowymi. Z pewnością regulacje te będą stosowane w przypadku wyboru podmiotu zarządzającego PPK.
Decyzja pracodawcy zaważy na emeryturze
Bez względu na to, w jaki sposób dany pracodawca będzie dokonywał wyboru podmiotu zarządzającego jego planem, musi on pamiętać o dwóch obowiązkach. Pierwszy to dokonanie wyboru w porozumieniu z reprezentacją pracowników, a drugi to kierowanie się przesłankami wskazanymi w ustawie o PPK. W pierwszym przypadku powinność osiągnięcia porozumienia z przedstawicielami pracowników nie oznacza konieczności ich uczestnictwa w postępowaniu zakupowym, np. w charakterze członków komisji przetargowej. Oznacza jedynie obowiązek przedstawienia propozycji wyboru konkretnego podmiotu i uzyskania stanowiska reprezentacji pracowników. Natomiast co do kryteriów wyboru podmiotu zarządzającego to pracodawca powinien stosować się do wytycznych zawartych w samej ustawie o PPK. Zgodnie z nimi wybór podmiotu zarządzającego PPK powinien zostać dokonany w szczególności na podstawie oceny proponowanych przez daną instytucję finansową warunków zarządzania środkami gromadzonymi w PPK, efektywności w zarządzaniu aktywami oraz doświadczenia w zarządzaniu funduszami inwestycyjnymi lub emerytalnymi. Dodatkową przesłanką wyboru jest najlepiej rozumiany interes osób zatrudnionych. ©℗
WAŻNE PPK będą obowiązywać w kilkudziesięciu tysiącach podmiotów z sektora finansów publicznych zatrudniających w sumie kilka milionów pracowników.
Sektor finansów publicznych: tu będą nowe plany oszczędzania
- organy władzy publicznej, w tym administracji rządowej
- organy kontroli państwowej
- organy ochrony prawa
- sądy i trybunały
- jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki, w tym samorządowe zakłady budżetowe, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, państwowe fundusze celowe
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych
- Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
- Narodowy Fundusz Zdrowia
- samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
- uczelnie publiczne
- Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne
- państwowe i samorządowe instytucje kultury
- inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.
!Pracodawcy z sektora finansów publicznych, także jednostki samorządu terytorialnego, nie będą ponosili odpowiedzialności za wybór zarządzającego PPK, ale ich decyzje będą miały wpływ na wysokość emerytury pracowników.