Kontrole specsłużb w samorządach pod rządami Prawa i Sprawiedliwości rozkręciły się na niespotykaną dotąd skalę? Nic bardziej mylnego.
Jak wynika z przeanalizowanych przez Dziennik Gazetę Prawną danych, więcej „wizyt” agentów było w czasie rządów koalicji PO-PSL. O dzisiejszych działaniach biura jest głośniej, bo dotyczą samorządowych celebrytów, którzy zwyczajnie pompują medialną bańkę zamachu na ich niezależność. – Samorządy, po rozpoczętej przez PiS wojnie z Trybunałem Konstytucyjnym i walce z władzą sądowniczą, będą kolejnym celem – przestrzegł uczestników zakończonego wczoraj konwentu marszałków w Kołobrzegu szef PO Grzegorz Schetyna. Prawda jest jednak znacznie bardziej prozaiczna. Władze lokalne od kilku lat dysponują dużymi sumami pieniędzy (choćby tymi z UE na inwestycje). Rosną więc pokusy. I zainteresowanie agentów.
Postanowiliśmy zweryfikować krążące informacje o wzmożonej aktywności służb u samego źródła, czyli w Centralnym Biurze Antykorupcyjnym. Wynika z nich, że aktywność ta nie tylko nie wzrosła. Tendencja jest wręcz malejąca.
W tym roku (a więc gdy rządzi PiS) przeprowadzono 52 kontrole wobec zatrudnionych w samorządach, a kolejnych 13 jest w toku. Jak wyjaśnia nam CBA, ich zakres dotyczył najczęściej oświadczeń majątkowych bądź przestrzegania przepisów ustawy antykorupcyjnej (o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne).
Dla porównania w 2014 r. u schyłku rządów Donalda Tuska i na początku Ewy Kopacz takich kontroli było 93, a w ubiegłym roku – 68. Mało tego – samorządy były pod lupą zarówno w 2013 r. (aż jedna czwarta postępowań przygotowawczych CBA dotyczyła administracji samorządowej), jak i rok później.
Z czego wynika więc powszechne przekonanie o tym, że namnożyło się kontroli, odkąd PiS jest u władzy? Jednym z powodów jest to, że agenci wzięli pod lupę samorządowych celebrytów, powszechnie znanych nie tylko w swoim środowisku – Hannę Zdanowską z Łodzi, Krzysztofa Żuka z Lublina, Pawła Adamowicza z Gdańska czy Hannę Gronkiewicz-Waltz z Warszawy. Wszyscy są z Platformy Obywatelskiej, co również nie pomaga PiS w budowaniu narracji.
Lokalne władze twierdzą, że agenci nadużywają swoich uprawnień i utrudniają pracę urzędnikom. Biuro przekonuje: po prostu patrzymy wam na ręce.
Kiedyś CBA interesowała się korupcją wśród lekarzy, teraz na tapecie znalazł się samorząd. Ale i tak Biuro krytykowane jest za brak skuteczności w tropieniu korupcji na szczeblu lokalnym. Z danych, które uzyskaliśmy od tej służby za lata 2014–2015 (pełne
dane za 2016 r. będą dopiero na początku przyszłego roku), wynika, że po przeprowadzonych czynnościach złożono zaledwie trzy wnioski o wygaśnięcie mandatu wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Nie było ani jednego wniosku dotyczącego przedstawicieli władz powiatowych lub wojewódzkich. No i nikomu ostatecznie tego mandatu nie wygaszono.
Tak było w przypadku prezydenta Lublina Krzysztofa Żuka – wniosek o wygaszenie jego mandatu z powodu zasiadania w radzie nadzorczej PZU Życie w l. 2014–16 CBA złożyło na ręce miejskich radnych. A ci go obronili. Biuro złożyło więc wniosek do wojewody. Spór – czy Żuk mógł, czy nie łączyć te funkcje, trwa.
Większą skuteczność CBA ma w odniesieniu do szeregowych urzędników. W 2014 r. złożyło 35 wniosków w stosunku do samorządowców gminnych i powiatowych o odwołanie ich ze stanowiska lub rozwiązanie stosunku pracy. Udało się to w stosunku do 26 osób. W przypadku sześciu kolejnych odmówiono ich zwolnienia, a trzy same zrezygnowały z zajmowanych stanowisk. W ubiegłym roku wniosków od CBA było mniej – tylko 26 (z czego 19 osobom wręczono wypowiedzenia, odmówiono ich zwolnienia w przypadku czterech, a pozostałe trzy zrezygnowały).
Politolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego Jarosław Flis zastanawia się, czy działania prowadzone przez CBA i otoczka, jaka wokół nich się wytworzyła, nie będą dla PiS przeciwskuteczne w kontekście rozkręcającej się powoli kampanii wyborczej do samorządów. – Wybory te będą pierwszymi z trzech, które nas czekają od 2018 r. Jeśli kontrole, zwłaszcza te najbardziej nagłośnione, nie przyniosą efektów, to może to źle wróżyć sukcesowi PiS w tych wyborach – komentuje Flis.
– CBA realizuje swoje zadania i podejrzewam, że średnio przejmuje się wynikami wyborczymi PiS czy innej partii. Przypadek samorządowych celebrytów, którymi Biuro się zajmuje, dowodzi tylko, że we władzach nie ma świętych krów – przekonuje poseł PiS Marcin Horała.
Samorządy – a zwłaszcza urzędy marszałkowskie – narzekają, że prowadzone od czerwca tego roku kontrole CBA we wszystkich 16 urzędach są uciążliwe i nie wiadomo, jaka jest ich prawdziwa intencja. Jak mówią nam władze woj. lubelskiego, ich zakres dotyczy tego, czy fundusze UE z lat poprzednich były wydawane zgodnie z prawem. Ale samorządowcy wskazują, że w praktyce kontrola wykracza daleko poza ten temat. Przekazywali już CBA m.in. oświadczenia majątkowe, decyzje administracyjne, dane na temat udziału delegacji w wyjazdach zagranicznych. Beata Górka, rzeczniczka prasowa marszałka województwa lubelskiego, komentuje: – Obecna kontrola niejednokrotnie wymuszała na urzędnikach pracę w godzinach nadliczbowych – mówi, dodając, że agenci służb specjalnych powodują „paraliż psychologiczny osób zajmujących się tematyką unijną”.
W urzędzie marszałkowskim woj. małopolskiego obsługą CBA zajmuje się bezpośrednio dwoje pracowników. Choć czasem w pomoc w dostarczeniu dokumentacji, jakiej zażądają agenci, zaangażować trzeba kolejne osoby.
Samorządowcy pocieszają się jednak, że tzw. superkontrola (tak swoją operację w siedzibach marszałków określiło samo CBA), obejmująca wydatkowanie gigantycznej kwoty ponad 17 mld euro w ramach tysięcy projektów unijnych, nie może trwać wiecznie. Działania służb w regionach zaczęły się w połowie czerwca i były zaplanowane na trzy miesiące. Jednak zdecydowano o przedłużeniu kontroli o kolejne trzy miesiące, czyli do połowy grudnia tego roku. Taki zabieg możliwy będzie jeszcze raz – zgodnie z ustawą o CBA maksymalny termin trwania kontroli to dziewięć miesięcy.
