Nie jest dopuszczalne, aby nauczyciel zastępował pracę wychowawcy świetlicy. Organizacja świetlicy w szkole podstawowej i gimnazjum, w tym specjalnych, stanowi obligatoryjne zadanie szkoły - mówi w wywiadzie dla DGP Anna Ostrowska, zastępca dyrektora departamentu informacji i promocji Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Co zmieni się dla nauczycieli po zniesieniu godzin karcianych?
Nauczyciele szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (w tym szkół specjalnych kształcących na każdym z tych etapów edukacji) zostaną uwolnieni od obowiązku realizacji dwóch lub jednej godziny (w zależności od typu szkoły) zajęć opieki świetlicowej lub zajęć w ramach godzin do dyspozycji dyrektora szkoły. Nie będą musieli rozliczać się z tych godzin w okresach półrocznych, ewentualnie odpracowywać zajęć, które nie odbyły się z powodu nieobecności nauczyciela. Dyrektorzy przestaną też rozliczać m.in. „gotowość do pracy nauczyciela” (gdy ten chciał przeprowadzić zajęcia, ale nie było uczniów). W szkołach podstawowych i gimnazjach będą prowadzone zajęcia świetlicowe wyłącznie przez nauczycieli zatrudnionych na stanowisku wychowawcy świetlicy.
Czy dyrektor może zobligować nauczycieli do dodatkowych zajęć z uczniami, którzy mają słabe wyniki w nauce albo np. potrzebują pomocy przy przygotowaniu się do olimpiady?
Zgodnie z Kartą nauczyciela tygodniowy czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi do 40 godzin. Ustalenie przez dyrektora szkoły określonych zadań nauczyciela w ramach innych czynności i zajęć wynikających z zadań statutowych szkoły musi umożliwić nauczycielowi realizację wszystkich obowiązków, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 i 3 KN, w ramach jego tygodniowego czasu pracy.
Czy te dodatkowe zajęcia z uczniami powinny być płatne?
W okresie przejściowym, do czasu systemowego rozwiązania organizacji tych zajęć, dyrektorzy powinni motywować nauczycieli do ich realizacji w ramach ich tygodniowego czasu pracy, wykorzystując funkcję wspierającą dodatku motywacyjnego.
Cześć samorządów do tej pory wysyłała nauczycieli w ramach godzin karcianych do pracy i dyżurów na świetlicy. Czy po wejściu w życie nowelizacji wciąż będzie taka możliwość?
Nie jest dopuszczalne, aby nauczyciel w ramach zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 KN, zastępował pracę wychowawcy świetlicy. Organizacja świetlicy w szkole podstawowej i gimnazjum, w tym specjalnych, stanowi obligatoryjne zadanie szkoły. Uczniowie przebywający w świetlicy muszą mieć zapewnione zajęcia świetlicowe i stałą opiekę. W tym celu dyrektor szkoły zatrudnia nauczycieli – wychowawców świetlicy.
Związki zawodowe się obawiają, że po tych zmianach dyrektor szkoły będzie miał dowolność w ustanawianiu dodatkowych godzin zajęć i np. może dojść do sytuacji, że poza 18 godzinami pensum nauczyciel musi na terenie szkoły przepracować z uczniami 22 godziny. Co może wtedy zrobić nauczyciel?
Sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy należy do związków zawodowych oraz Państwowej Inspekcji Pracy. Jeżeli pracodawca nie przestrzega tych przepisów, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, to związek może wystąpić do właściwego organu z żądaniem spowodowania usunięcia stwierdzonej nieprawidłowości we właściwym trybie.
Czy można zmusić nauczycieli, aby przebywali na terenie szkoły do 40 godzin tygodniowo?
Czas pracy nauczycieli uregulowany jest w rozdziale 5 Karty nauczyciela („Warunki pracy i wynagrodzenie”). Stosownie do jej przepisów zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz (pensum), są rozliczane i rejestrowane w okresach tygodniowych odpowiednio w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć. Natomiast godziny karciane są obecnie rejestrowane i rozliczane w okresach półrocznych w dziennikach zajęć pozalekcyjnych. Pozostały czas pracy nauczyciela, w którym pozostaje on do dyspozycji dyrektora lub wykonuje (także poza szkołą) inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły (w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć oraz związane z samokształceniem), nie jest rejestrowany i jego efektywne wykorzystanie zależy od rzetelności nauczyciela.
I to wszystko?
Trzeba pamiętać, że nauczyciel zatrudniony w szkole jest jej pracownikiem. Wykonuje pracę i w ramach podporządkowania służbowego podlega poleceniom dyrektora szkoły, podobnie jak wszyscy inni pracownicy. Zatem w stosunku do niego zastosowanie mają również ogólne obowiązki przewidziane w przepisach powszechnego prawa pracy, tj. art. 100 par. 1 kodeksu pracy. Na mocy tego przepisu pracownik jest zobowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie. Zobligowany jest także do stosowania się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy – jeżeli nie są sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. W sytuacji gdy nauczyciel ma wątpliwości co do zgodności polecenia wydanego przez dyrektora z przepisami prawa, powinien poprosić o wydanie tego polecenia na piśmie. Powinien także odpowiednio uzasadnić swoją ewentualną odmowę jego wykonania.
Co ma zrobić nauczyciel, jeśli okaże się, że w dwóch szkołach samorządowych, w których pracuje, dodatkowe zajęcia wypadają o podobnej porze?
Karta nauczyciela nie wyklucza możliwości zatrudnienia nauczyciela w dwóch szkołach. Nauczyciel zobowiązany jest do realizacji wszystkich obowiązków w ramach każdego ze stosunków pracy w wymiarze określonym w każdej z umów o pracę.
Czy nauczyciele muszą uczestniczyć w dniach otwartych szkoły, które są organizowane np. w sobotę?
Dni otwarte szkoły służą promocji, a więc nauczyciele powinni być zainteresowani rozpowszechnianiem dobrej wiedzy o ich szkole jako miejscu pracy. Dni otwarte są najczęściej wpisane w roczne plany działalności szkół. Udział w nich jest obowiązkiem nauczycieli. Jednocześnie należy pamiętać, że zgodnie z Kartą nauczyciela za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, wykonywane w dniu wolnym od pracy, nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego przysługuje mu odrębne wynagrodzenie za każdą godzinę pracy – obliczane jak za godzinę ponadwymiarową.
Może się zdarzyć, że nauczycielowi nie jest płacone za sobotę?
Tak. Może tak być, że dni otwarte w sobotę wypadają w dzień wyznaczony przez dyrektora jako dodatkowy dzień wolny od zajęć, ustalony za zgodą organu prowadzącego i zgodnie z procedurami określonymi w rozporządzeniu ministra edukacji narodowej i sportu z 18 kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. nr 46, poz. 432 ze zm.). Wtedy nauczycielom nie przysługują w zamian inny dzień wolny od pracy ani odrębne wynagrodzenie.
Ile dodatkowych płatnych godzin gmina może przyznać placówkom oświatowym?
Zgodnie z rozporządzeniem ministra edukacji narodowej z 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz.U. poz. 204 ze zm.) organ prowadzący szkołę, na wniosek jej dyrektora, może przyznać nie więcej niż 3 godziny tygodniowo dla każdego oddziału (grupy międzyoddziałowej lub grupy międzyklasowej) w danym roku szkolnym, a w przypadku szkół w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich – od 6 do 12 takich godzin. Mogą być one przeznaczone na okresowe lub roczne zwiększenie liczby godzin wybranych obowiązkowych zajęć edukacyjnych, a także realizację dodatkowych zajęć edukacyjnych rozwijających zainteresowania i uzdolnienia uczniów: zajęć z języka obcego nowożytnego (innego niż nauczany obowiązkowo w szkole), zajęć edukacyjnych, dla których nie została ustalona podstawa programowa, lecz program ich nauczania został włączony do szkolnego zestawu programów nauczania, albo naukę języka migowego. Dodatkowe zajęcia edukacyjne dyrektor szkoły może wprowadzić do szkolnego planu nauczania po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady rodziców. W przypadku ich wprowadzenia udział w nich uczniów jest obowiązkowy.
Na co powinni zwrócić uwagę dyrektorzy szkół, zapoznając się z nowymi przepisami dyscyplinarnymi?
W stosunku do obowiązującego stanu prawnego nie wprowadzono zasadniczych zmian co do kształtu postępowania dyscyplinarnego. Zmiany w tym zakresie polegają przede wszystkim na uregulowaniu na poziomie ustawy najistotniejszych kwestii dotyczących tego postępowania, przede wszystkim praw i obowiązków stron. Zostanie też wydane nowe rozporządzenie ministra edukacji narodowej w sprawie szczegółowego trybu postępowania dyscyplinarnego.
Nowelizacja ustawy przewiduje też wprowadzenie centralnego rejestru orzeczeń dyscyplinarnych. Czy także dyrektorzy powinni się zapoznać zasadami jego funkcjonowania?
Tak. Dyrektorzy będą przekazywali do niego informacje o nauczycielach, których zawiesili w pełnieniu obowiązków, a także będą mieli prawo do uzyskania informacji z rejestru na temat nauczycieli zatrudnionych w szkole. Przepisy o odpowiedzialności dyscyplinarnej rozszerza się na wszystkich nauczycieli, bez względu na wymiar (w tym na nauczycieli zatrudnionych poniżej 1 etatu) i miejsce zatrudnienia. Każdy nauczyciel przed nawiązaniem stosunku pracy będzie musiał przedstawić dyrektorowi szkoły informację z rejestru o tym, że nie jest prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną odnotowywaną rejestrze.
Co jeszcze zmieni się w procedurze?
Nowelizacja wprowadza możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie rzecznika dyscyplinarnego o umorzeniu postępowania wyjaśniającego. Do tego wprowadzono możliwość wznowienia postępowania dyscyplinarnego zakończonego prawomocnym orzeczeniem.
W postępowanie może się angażować również rzecznik praw dziecka...
Tak. Jego udział jest przewidziany w sprawach dotyczących czynu naruszającego prawa i dobro dziecka. Wprowadzono określone kompetencje dla rzecznika – może on wnieść zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania wyjaśniającego albo o odmowie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego.
Kto powinien być pełnomocnikiem obwinionego nauczyciela?
Ustawa nie wprowadza wymagań dla osób mogących być obrońcą z wyboru – może to być profesjonalny prawnik, może to być np. inny nauczyciel. Obwiniony ma swobodę w wyborze obrońcy. Natomiast w sytuacji gdy rzecznik dyscyplinarny wnosi o orzeczenie kary dyscyplinarnej wydalenia z zawodu, a obwiniony nie ma obrońcy z wyboru – przysługuje mu obrońca z urzędu. Minister edukacji narodowej będzie prowadził listę obrońców z urzędu. Będą na niej umieszczane osoby spośród rekomendowanych przez np. kuratorów oświaty czy organy reprezentatywnych związków zawodowych.
Wprowadzacie też wynagrodzenie dla członków komisji dyscyplinarnych...
Przewodniczący komisji dyscyplinarnych i ich zastępcy oraz przewodniczący składów orzekających otrzymują wynagrodzenie, którego wysokość ustala organ, przy którym działa komisja. Wykonywanie zadań w komisji dyscyplinarnej jest traktowane na równi z wykonywaniem obowiązków pracowniczych, a podmiot zatrudniający nauczyciela powołanego na członka komisji udziela mu zwolnienia od pracy na czas niezbędny do pełnienia tej funkcji.
