Zmiany zasad ortografii od 1 stycznia 2026 r.

10 maja 2024 r. Rada Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk (PAN) ogłosiła komunikat dotyczący pakietu zmian w zasadach pisowni polskiej. Wejdą one w życie 1 stycznia 2026 r. Jednocześnie opublikowano ujednolicony dokument „Zasady pisowni i interpunkcji polskiej”, który obejmuje zarówno wcześniej obowiązujące reguły, jak i nowe uchwały. Co się zmieni od nowego roku?

Ważne zmiany zasad ortografii od 1 stycznia 2026 r.: co się zmieni od nowego roku w pisowni?

  1. Wielka litera w nazwach mieszkańców miast, dzielnic, osiedli i wsi, np. Warszawianin, Zgierzanin, Ochocianka, Mokotowianin. Dotychczas nazwy te pisane były małą literą. W przypadku nieoficjalnych określeń etnicznych dopuszcza się oba warianty – małą i wielką literę (np. angol / Angol).
  2. Wielką literą zapisywane będą nie tylko nazwy marek i modeli, ale także pojedyncze egzemplarze wyrobów. Przykład: czerwone Ferrari (jako nazwa konkretnego samochodu).
  3. Cząstki -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście będą pisane rozdzielnie po spójnikach. Przykład: zastanawiam się, czy by nie pojechać.
  4. Zmiany w pisowni nie- z imiesłowami odmiennymi. Ustalono łączną pisownię bez wyjątków dotyczących interpretacji znaczeniowej.
  5. Ujednolicono zapis przymiotników od nazw osobowych — zawsze małą literą. Przykład: epoka zygmuntowska i koncert chopinowski.
  6. Przymiotniki tworzone od imion (czasem także od nazwisk) zakończone na -owy, -in(-yn), -ów mogą występować w dwóch wariantach: małą lub wielką literą. Przykładowo Kasina lalka lub kasina lalka.
  7. Człon pół- będzie zapisywany łącznie. Przykład: półżartem, półserio, półzabawa.
  8. W połączeniach oznaczających „osobę w połowie Polkę, w połowie Francuzkę” pozostaje pisownia z łącznikiem. Przykład: pół-Polka.
  9. W parach wyrazów równorzędnych dopuszczono trzy warianty zapisu: tuż-tuż, tuż, tuż albo tuż tuż.
  10. Łączna pisownia nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi we wszystkich stopniach. Przykład: niemilszy, nienajlepiej.
  11. Ogólna zasada: przedrostki łączymy z wyrazami pisanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się wielką literą — stosujemy łącznik (super-Europejczyk).
  12. Cząstki niby- i quasi- pisane będą łącznie z wyrazami małoliterowymi. Przykład: nibyartysta, quasinauka, przy zachowaniu łącznika przed nazwami wielkoliterowymi (niby-Polak).
  13. Dopuszczono rozdzielną pisownię niektórych przedrostków (super-, ekstra-, itd.), jeśli funkcjonują jako samodzielne wyrazy i można je przesunąć na koniec zdania — np. super pomysł (pomysł super).
  14. Zmiany w użyciu wielkich liter w nazwach własnych:
  • nazwy komet — wszystkie człony wielką literą (Kometa Halleya);
  • w nazwach typu góra, jezioro, zatoka dopuszczono małą lub wielką literę, gdy poprzedzają nazwę (góra Żar / Góra Żar);
  • w nazwach obiektów przestrzeni publicznej pierwszy człon pisany będzie wielką literą (np. Most Poniatowskiego, Kościół Mariacki);
  • w nazwach lokali usługowych i gastronomicznych — wielką literą zapisywane będą wszystkie człony poza przyimkami i spójnikami (np. Restauracja pod Żaglami);
  • w nazwach orderów, odznaczeń i nagród — również wielkie litery we wszystkich członach z wyjątkiem przyimków i wyrazów typu „imienia” (Nagroda Nobla).

Dlaczego Rada Języka Polskiego wprowadziła nowe zasady w pisowni?

Rada podkreśla, że celem reformy jest uproszczenie i ujednolicenie ortografii, usunięcie wyjątków oraz likwidacja trudnych w praktyce przepisów, które zmuszały piszących do szczegółowej analizy znaczeniowej. Dzięki temu liczba błędów językowych powinna znacząco spaść, a użytkownicy języka będą mogli skupić się bardziej na stylu niż na żmudnym rozstrzyganiu kwestii ortograficznych. Wiele z proponowanych zmian postulowano już od wielu lat.