Gmina może przeznaczyć pieniądze z funduszu sołeckiego na środki do sprzątania świetlicy

Pomieszczenia wiejskiej świetlicy są udostępniane mieszkańcom gminy na różne wydarzenia okazjonalne, m.in. związane z kulturą itp. Po tych imprezach pomieszczenie zwykle wymaga sprzątania. Czy na zakup środków czystości można przeznaczyć środki z funduszu sołeckiego?

Fundusz sołecki jest w istocie częścią budżetu gminy, ujętą po jego stronie wydatkowej. Zatem jak każdy wydatek musi być postrzegany przez pryzmat ogólnych przepisów ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.). Na uwagę zasługuje m.in. art. 44 ust. 3 u.f.p., zgodnie z którym wydatki publiczne powinny być dokonywane:

1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:

a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów;

b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;

2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;

3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

Specyfika ustawowa

W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że pod pojęciem celowości dokonywania wydatków należy rozumieć zapewnienie zgodności wydatków jednostki z jej celami statutowymi, optymalizację zastosowanych metod i środków, ich adekwatności dla osiągnięcia założonych celów oraz przyjętych kryteriów oceny realizacji celów i zadań. Jest to wybór przez dysponenta środków publicznych takiego sposobu finansowania zadań, który prowadzi do najbardziej efektywnego gospodarowania środkami publicznymi (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 26 sierpnia 2020 r., sygn. akt I SA/Bk 136/20).

Jednak celowość i oszczędność wydatkowania środków to niejedyne przesłanki, którymi powinna się kierować jednostka sektora finansów publicznych przy wydatkowaniu środków z funduszu sołeckiego. Ramy prawne tego instrumentu wyznacza ustawa o funduszu sołeckim (dalej: u.f.s.). Z art. 2 tej ustawy wynika m.in., że „rada gminy rozstrzyga o wyodrębnieniu w budżecie gminy środków stanowiących fundusz, podejmując uchwałę, w której wyraża zgodę albo nie wyraża zgody na wyodrębnienie funduszu”. Nie jest to jednak fundusz celowy w rozumieniu u.f.p. Środki funduszu przeznacza się na realizację przedsięwzięć, które są zgłoszone we wniosku składanym przez sołectwo. W myśl art. 2 ust. 6 u.f.s. przedsięwzięcia te są zadaniami własnymi gminy, służą poprawie warunków życia mieszkańców i są zgodne ze strategią rozwoju gminy.

Zatem ten ostatni przepis jest wyznacznikiem nie tylko legalności, lecz także celowości wydatkowania środków z funduszu sołeckiego. Można zatem powiedzieć, że każdy wydatek planowany do ujęcia w ramach funduszu sołeckiego musi spełniać omówione wyżej kryteria, a kluczowe jest kryterium zadania własnego. Na znacznym stopniu ogólności zadania własne gminy zostały określone w art. 7 ustawy o samorządzie gminnym. W jego myśl zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy, a w szczególności zadania własne obejmują sprawy: „kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury; utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych”.

Na co wolno wydać

Na kanwie podanego stanu faktycznego i prawnego szczególnie pomocne jest stanowisko zawarte w piśmie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach z 16 października 2024 r. (znak VI.54.51.2024). RIO wskazała w nim, że z przepisów u.f.s. nie można wyprowadzić wniosków o legalności wydatkowania z funduszu sołeckiego środków na doposażenie świetlicy wiejskiej w środki czystości. Jak zaznaczyła RIO, nie istnieją w obrocie prawnym uregulowania, które określałyby sposób wykonywania zadań własnych gminy z zakresu kultury. Jednocześnie jednak RIO podkreśliła, że każdy przypadek wymaga odrębnej oceny. Niewątpliwie gmina realizuje działalność kulturalną również poprzez tworzenie i prowadzenie świetlic wiejskich. I dodała: „W tym kontekście nie istnieją podstawy do podważania legalności zakupu tych środków, jeżeli są one związane z utrzymaniem w czystości świetlicy wiejskiej, która służy mieszkańcom i poprawie warunków życia społeczności tam zamieszkującej”.

Izba zauważyła również, że utrzymanie takiego obiektu w należytym stanie mieści się w zakresie zadań gminy. Dodała, że ustawodawca wskazując w art. 2 ust. 6 u.f.s., iż środki funduszu sołeckiego przeznacza się na realizację przedsięwzięć, nie określił jednocześnie, co kryje się pod pojęciem przedsięwzięcia. Zdaniem RIO, jeżeli przedsięwzięcie nawiązuje do zadań własnych gminy skierowanych do ogółu mieszkańców danego sołectwa, związanych z integracją społeczną, kulturalną i wspieraniem oraz upowszechnianiem idei samorządowej, to nie ma podstaw do kwestionowania takich wydatków. Finalnie RIO stwierdziła, że możliwe jest pokrycie z funduszu sołeckiego podanych wydatków, o ile będą one służyć realizacji określonego zadania własnego gminy, a przedsięwzięcie będzie dostępne dla ogółu mieszkańców sołectwa.

Zatem w sytuacji opisanej w pytaniu można przeznaczyć pieniądze z funduszu sołeckiego na zakup środków czystości. Można to niewątpliwie zakwalifikować jako wydatek w ramach realizacji zadania własnego gminy w zakresie kultury czy utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych. Przy czym warunkiem jest to, że do świetlicy mają dostęp mieszkańcy sołectwa i jest to zgodne ze strategią rozwoju gminy. ©℗