Czy wójt może nieodpłatnie użyczyć lokal kołu gospodyń wiejskich?

Do urzędu naszej gminy zgłosiło się kilka pań, które chcą założyć koło gospodyń wielskich. Inicjatorki chciały się dowiedzieć, co muszą zrobić, by takie koło powstało, oraz jaką działalność mogą prowadzić. Spytały też, czy wójt użyczy im bezpłatnie lokalu użytkowego, który należy do gminy. Czy gmina może im użyczyć takiego lokalu? Czy może to zrobić, zanim koło zostanie formalnie zarejestrowane?

Działalność kół gospodyń wiejskich reguluje ustawa o kołach gospodyń wiejskich (dalej: u.k.g.w.). Z jej art. 2 wynika, że koło jest „dobrowolną, niezależną od administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, samorządną społeczną organizacją mieszkańców wsi, wspierającą rozwój przedsiębiorczości na wsi i aktywnie działającą na rzecz środowisk wiejskich. Reprezentuje interesy i działa na rzecz poprawy sytuacji społeczno-zawodowej kobiet wiejskich oraz ich rodzin, a także wspiera wszechstronny rozwój terenów wiejskich”.

Zadania i działalność

Koło gospodyń wiejskich w szczególności:

1) prowadzi działalność społeczno-wychowawczą i oświatowo-kulturalną w środowiskach wiejskich;

2) prowadzi działalność na rzecz wszechstronnego rozwoju obszarów wiejskich;

3) wspiera rozwój przedsiębiorczości kobiet;

4) inicjuje i prowadzi działania na rzecz poprawy warunków życia i pracy kobiet na wsi;

5) upowszechnia i rozwija formy współdziałania, gospodarowania i racjonalne metody prowadzenia gospodarstw domowych;

6) reprezentuje interesy środowiska kobiet wiejskich wobec organów administracji publicznej;

7) rozwija kulturę ludową, w szczególności kulturę lokalną i regionalną.

Warto także dodać, że koło to podmiot, który jest prawnie samodzielny. Zgodnie bowiem z art. 6 u.k.g.w. musi ono być wpisane do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich, który prowadzi Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Z chwilą wpisu do rejestru koło gospodyń wiejskich nabywa osobowość prawną. W praktyce oznacza to, że może ono być stroną stosunków cywilnoprawnych, np. zawierać umowy. Ma to znaczenie dla możliwości oddania mu przez gminę nieruchomości w użyczenie.

Gospodarowanie nieruchomościami

Kwestie związane z gospodarowaniem nieruchomościami jednostek samorządu terytorialnego zasadniczo zostały uregulowane w przepisach ustawy o gospodarce nieruchomościami (dalej: u.g.n.) oraz ustawy z o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.).

Z art. 25 ust. 1–2 u.g.n. wynika, że gminnym zasobem nieruchomości gospodaruje wójt, burmistrz albo prezydent miasta. W ramach tego uprawnienia – m.in. zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 7 a u.g.n. – może on wydzierżawiać, wynajmować, użyczać oraz oddawać w użytkowanie nieruchomości wchodzące w skład zasobu nieruchomości. Natomiast w myśl art. 30 ust. 2 pkt 3 u.s.g. do zadań wójta należy w szczególności gospodarowanie mieniem komunalnym.

Zatem z korelacji przywołanych przepisów należy wnioskować, że w ramach gospodarowania zasobem nieruchomości mieści się m.in. oddawanie w użyczenie. Cechą umowy użyczenia jest to, że jest ona nieodpłatna, co oznacza, że korzystający nie ponosi opłat na rzecz podmiotu użyczającego. Potwierdza to art. 710 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.), w myśl którego przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Z kolei z art. 713 k.c. wynika, że biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Jeżeli poczynił inne wydatki lub nakłady na rzecz użyczoną, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.

Stanowisko RIO

W odpowiedzi na pytanie użyteczne będzie również stanowisko RIO w Białymstoku zawarte w piśmie z 18 września 2024 r. (znak RIO.II.025–21/24). Izba stwierdziła w nim: „zważywszy na zadania i status kół gospodyń wiejskich wynikające z u.k.g.w. zdaniem Izby nie ma formalno-prawnych przeszkód do użyczenia lokalu użytkowego przez jednostkę samorządu terytorialnego na rzecz Koła Gospodyń Wiejskich”. Jednocześnie RIO podkreśliła, że gmina musi dopełnić formalności w zakresie tzw. wykazu nieruchomości przeznaczonych do oddania w użyczenie, czego wymaga art. 35 u.g.n. Dla przypomnienia: z ust. 1 tego artykułu wynika, że właściwy organ sporządza i podaje do publicznej wiadomości wykaz nieruchomości przeznaczonych do zbycia lub oddania w użytkowanie, najem, dzierżawę lub użyczenie. Wykaz ten wywiesza się na okres 21 dni w siedzibie urzędu, a także zamieszcza się na stronach internetowych. Informację o zamieszczeniu wykazu podaje się ponadto do publicznej wiadomości przez ogłoszenie w prasie lokalnej o zasięgu obejmującym co najmniej powiat, na terenie którego jest położona nieruchomość.

Podsumowanie: nie ma przeszkód, aby wójt gminy oddał w użyczenie bezpłatnie nieruchomość na rzecz koła gospodyń wiejskich. W opisanej sytuacji podpisanie umowy w sprawie użyczenia lokalu przez gminę będzie jednak możliwe, jeśli koło gospodyń wiejskich formalnie zacznie działać, co stanie się po wpisie do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich. Wójt musi natomiast pamiętać, by dopełnić formalności w zakresie wykazu nieruchomości przeznaczonej do oddania w użyczenie. ©℗