Wójt odda działki w użyczenie, ale tylko na cele związane z zadaniami własnymi gminy na rzecz społeczności

Przepisy tego nie zabraniają, ale użyczenie musi mieć związek z realizowaniem jakiegoś zadania przez mieszkańca na rzecz lokalnej społeczności gminy.

Na czym polega użyczenie

Istotą umowy użyczenia jest bezpłatne oddanie m.in. nieruchomości do dysponowania przez podmiot trzeci. Ten stosunek cywilnoprawny ma podstawy normatywne w przepisach kodeksu cywil nego (dalej: k.c.). Zgodnie z art. 710 k.c. przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Zgodnie z art. 712 k.c. jeżeli umowa nie określa sposobu używania rzeczy, biorący może rzeczy używać w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu. Bez zgody użyczającego biorący nie może oddać rzeczy użyczonej osobie trzeciej do używania. Nadto, w myśl art. 713 k.c. biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Jeżeli poczynił inne wydatki lub nakłady na rzecz, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.

Zasady prawidłowej gospodarki

Użyczenie jest formą gospodarowania mieniem samorządowym. Dlatego należy przypomnieć podstawowe zasady określone przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami (dalej: u.g.n.). W myśl art. 13 ust. 1 u.g.n. „z zastrzeżeniem wyjątków, nieruchomości mogą być przedmiotem obrotu. W szczególności mogą być przedmiotem (…) użyczenia”. Natomiast zgodnie z art. 12 u.g.n. „organy, o których mowa w art. 11 (organy reprezentujące jednostki samorządu terytorialnego – organy wykonawcze – red.), działające za jednostkę samorządu terytorialnego, są zobowiązane do gospodarowania nieruchomościami w sposób zgodny z zasadami prawidłowej gospodarki”.

Przywołane przepisy nie rozstrzygają jednak sygnalizowanych w stanie faktycznym wątpliwości. W tym celu pomocne może być uwzględnienie uwarunkowań systemowych wynikających z przepisów ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). Co bowiem istotne, w art. 7 ust. 1 utworzył zamknięty katalog tzw. zadań własnych gminy.

Zadania własne

Z przepisu tego wynika m.in., że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego; wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz; lokalnego transportu zbiorowego; ochrony zdrowia; czy pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych.

W świetle powyższego nie ma więc wątpliwości, że zadaniem gminy jako jednostki samorządu terytorialnego jest przede wszystkim wykonywanie wspomnianych zadań własnych. Zadania te powinny być nakierowane na zaspokajanie potrzeb lokalnej wspólnoty, lecz chodzi o potrzeby zbiorowe, a nie potrzeby indywidualne.

Stanowisko RIO

W kontekście podanego stanu faktycznego i prawnego na szczególną uwagę zasługuje stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie z 17 czerwca 2021 r. (znak RIO.III.072–57/2021). RIO rozpatrywała dopuszczalność bezpłatnego użyczenia działek gminnych dla mieszkańca gminy. W ramach oceny prawnej RIO odniosła się do przepisów kodeksu cywilnego oraz ustawy o gospodarce nieruchomościami. Dodatkowo, RIO nawiązała do przepisów kompetencyjnych z ustawy o samorządzie gminnym, związanych z gospodarowaniem mieniem, w tym art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. a.

Z podanych regulacji wynika, że:

• do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na czas oznaczony dłuższy niż trzy lata lub na czas nieoznaczony, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej;
• uchwała rady gminy jest wymagana również w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony do trzech lat strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość; do czasu określenia zasad wójt może dokonywać tych czynności wyłącznie za zgodą rady gminy.

Nadto w myśl art. 30 ust. 2 pkt 3 u.s.g. do zadań wójta należy w szczególności gospodarowanie mieniem komunal nym.

RIO uznała, że zważywszy na powyższe przepisy, w sprawach niewymienionych w art. 18 ust. 2 pkt 9 u.s.g., także w odniesieniu do umowy użyczenia, decyzje podejmuje organ wykonawczy – w ramach ustawowego upoważnienia do gospodarowania mieniem gminy, wynikającego z ww. art. 30 ust. 2 pkt 3 u.s.g.

Podsumowując: uzasadnione byłoby zawieranie umów użyczenia z podmiotami, które wykonują jakieś zadania gminy powiązane z szeroko pojętym zaspokajaniem zbiorowym potrzeb wspólnoty samorządowej. W pozostałych przypadkach – trzeba zastosować odpowiednie procedury przewidziane przepisami ustawy u.g.n., co do zasady procedury przetargowe. ©℗