Subskrybuj nas na Youtube
Rzecznik praw obywatelskich (RPO) rozważa złożenie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sposobu umieszczania w domach pomocy społecznej (DPS) osób ubezwłasnowolnionych.
O podjęcie działań w tej kwestii wystąpiła do niego Helsińska Fundacja Praw Człowieka (HFPC). W piśmie wysłanym do rzecznika zwróciła uwagę, że przepisy ustaw o ochronie zdrowia psychicznego oraz o pomocy społecznej w zakresie procedury kierowania do placówek całodobowej opieki naruszają konstytucję, europejską konwencję praw człowieka oraz konwencję o prawach osób niepełnosprawnych. Przewidują one, że opiekun osoby ubezwłasnowolnionej może wbrew jej woli zgodzić się na umieszczenie jej w DPS. W takiej sytuacji powinien też wystąpić o zgodę sądu, ale w praktyce zdarza się, że nie zawsze ma to miejsce. Ponadto osobie, która jest w ten sposób kierowana do placówki całodobowej opieki, nie przysługuje możliwość zaskarżenia takiej decyzji.
– Osoba, która zostanie już umieszczona w DPS, nie może też podjąć działań, które pozwoliłyby jej na opuszczenie tej instytucji. Z kolei sąd nie jest zobowiązany przepisami do kontroli zasadności jej pobytu – wskazuje Marcin Szwed, prawnik z HFPC.
Wadliwa procedura kierowania osób ubezwłasnowolnionych do placówek była przedmiotem kilku rozpraw przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, w tym sprawy Kędzior przeciwko Polsce, która zakończyła się wydaniem w 2012 r. wyroku nakazującego rządowi dostosowanie krajowych przepisów. Jednak do tej pory, mimo upływu trzech lat orzeczenie ETPC nie zostało wykonane. Wprawdzie Ministerstwo Zdrowia przygotowało projekt założeń do nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, ale nie ma żadnych szans na ich przyjęcie w najbliższym czasie.
RPO w odpowiedzi na wystąpienie potwierdził, że podziela ocenę HFPC, iż podejmowane dotychczas działania w kwestii realizacji wyroku są nieefektywne. W związku z tym rzecznik rozważy (po przeprowadzeniu niezbędnych analiz) możliwości złożenia wniosku w tej sprawie do Trybunału Konstytucyjnego.
– W przypadku, gdyby trybunał orzekł o niezgodności przepisów z konstytucją i wskazał termin na ich zmianę, rząd musiałby podjąć niezbędne działania i dostosować prawo do międzynarodowych standardów ochrony praw osób niepełnosprawnych – podkreśla Marcin Szwed.
