Nasza gmina chce zrekompensować swoim jednostkom pomocniczym trudną sytuację spowodowaną chorobą COVID-19 i to, że dziś nie może zrealizować zadań z funduszu sołeckiego. Proponuje więc zwiększenie tego funduszu w kolejnych latach o ok. 30 proc. Czy może to zrobić w ramach wykonywania budżetu wójt? Może tarcza antykryzysowa daje tu jakieś możliwości?
W obecnym stanie prawnym jest możliwe zwiększenie środków funduszu sołeckiego na kolejne lata budżetowe. Leży to jednak w kompetencji rady gminy, a nie wójta. Wójt odpowiada za przygotowanie uchwały. Tarcze antykryzysowe nie zmieniają tego układu.
W pierwszej kolejności na uwagę zasługuje art. 3 ustawy o funduszu sołeckim (dalej: u.f.s.), gdzie w ust. 1 został zawarty mechanizm obliczenia środków z tego tytułu przypadających na dane sołectwo. W ust. 2 wskazano zaś, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie do 31 lipca roku poprzedzającego rok budżetowy przekazuje sołtysom informacje o wysokości przypadających danemu sołectwu środków, o których mowa w ust. 1, oraz środków określonych na podstawie uchwały, o której mowa w art. 4 ust. 1 u.f.s.
Szczególne znaczenie ma właśnie odesłanie do art. 4 ust. 1, w nim postanowiono bowiem m.in., że rada gminy może zwiększyć środki funduszu ponad wysokość obliczoną na podstawie art. 3 ust. 1 u.f.s., określając w terminie do 30 czerwca roku poprzedzającego rok budżetowy, w drodze uchwały, zasady zwiększania funduszu. W ust. 2 dodano z kolei, że uchwała podjęta po tym terminie jest nieważna. Ponadto uchwała, o której mowa w art. 4 ust. 1, ma zastosowanie do lat budżetowych następujących po roku, w którym została podjęta (art. 4 ust. 3). Zwiększona wysokość środków funduszu nie jest wliczana do wydatków wykonanych w ramach funduszu, od których przysługuje częściowy zwrot na podstawie art. 3 ust. 7 u.f.s.
Przestrzeganie zasad
Z powyższych przepisów wynika, że jest możliwość zwiększenia środków na fundusz sołecki, ale z zachowaniem pewnych zasad. Po pierwsze, ustawodawca zakreślił sztywny termin na podjęcie uchwały w tym zakresie. Po drugie, kompetencje do jej podjęcia przypisał wprost radzie gminy. Po trzecie, owo zwiększenie nie może dotyczyć tylko kolejnego roku budżetowego, lecz odnosić się ogólnie do zwiększenia środków tego funduszu.
Na uwagę zasługuje także, że ustawodawca nie limituje progu zwiększonego poziomu środków. W konsekwencji można przyjąć, że modyfikacja zależy wyłącznie od możliwości finansowych danej gminy. Może być więc to zwiększenie o 10, 30 albo i 40 proc. w stosunku do mechanizmu obliczeniowego z art. 3 ust. 1 u.f.s.
Kompetencje rady
Co jednak szczególnie istotne w kontekście poruszonej problematyki, kompetencji rady gminy nie może przejąć wójt. Owszem, z art. 30 ust. 2 pkt 5 ustawy o samorządzie gminnym wynika, że do zadań wójta należy w szczególności wykonywanie budżetu, jednak przepis ten wskazuje jedynie na ogólną kompetencję włodarza wynikającą z podziału strukturalnego zadań organów jednostki samorządu terytorialnego. Takiego uprawnienia wójta nie można także wywodzić z regulacji prawnych zawartych w tarczach antykryzysowych. Ani specustawa o COVID-19 z 2 marca 2020 r., ani ustawa o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa nie zawierają bowiem żadnych unormowań dotyczących podanej w zapytaniu problematyki. Owszem, ustawodawca w pierwszej z ww. ustaw przyznał organom wykonawczym JST specjalne uprawnienia związane z realizowaniem zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19. Są to jednak uprawnienia związane stricte z zadaniami dotyczącymi przeciwdziałaniu wirusowi. W szczególności nie można upatrywać takiej kompetencji w możliwości dokonywania zmian w planie dochodów i wydatków budżetu JST, w tym dokonywania przeniesień wydatków między działami klasyfikacji budżetowej, czy w dokonywaniu czynności na mocy art. 258 ust. 1 pkt 2‒4 ustawy o finansach publicznych.
W kontekście podanego stanu faktycznego rola wójta sprowadzi się w praktyce do inicjatywy legislacyjnej. Radni zaś zadecydują o podjęciu uchwały i jej zakresie przedmiotowym.
WAŻNE Nie ma ustawowego limitu zwiększenia środków funduszu sołeckiego. Zależy to tylko od decyzji i możliwości finansowych gminy.
Podstawa prawna
• art. 3 ust. 1, 2 i 7, art. 4 ust. 1‒3 ustawy z 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (t.j. Dz.U. poz. 301)
• art. 30 ust. 2 pkt 5 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 506; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1815)
• ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. 695)
• ustawa z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r. poz. 695)
• art. 258 ust. 1 pkt 2‒4 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U z 2020 r. poz. 695)
