rozwiń ›

Trwają prace legislacyjne nad ostatecznym kształtem CRU, a Senat wprowadził poprawki do nowelizacji uchwalonej przez Sejm 21 listopada 2025 r. W związku z tym przedstawione poniżej zasady są zgodne z aktualnym stanem prac, lecz mogą ulec zmianie po ponownym rozpatrzeniu ustawy przez Sejm.

Czym jest Centralny Rejestr Umów?

CRU to publiczny system teleinformatyczny, którego zadaniem będzie:

  • zapewnienie pełnej jawności wydatkowania środków publicznych,
  • ujednolicenie raportowania umów przez wszystkie JSFP,
  • ułatwienie obywatelom i mediom uzyskiwania informacji,
  • ograniczenie liczby wniosków o udostępnienie informacji publicznej.

Rejestr będzie ogólnodostępny i bezpłatny, a dane mają być publikowane bez konieczności składania wniosku o informację publiczną.

Kogo ma dotyczyć CRU?

Zakres podmiotowy obejmuje jednostki sektora finansów publicznych, w tym:

  • administrację rządową,
  • jednostki budżetowe i zakłady budżetowe,
  • jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne,
  • samorządowe instytucje kultury,
  • publiczne placówki edukacyjne,
  • SPZOZ-y,
  • agencje wykonawcze i państwowe fundusze celowe.

Wyłączenia podmiotowe (zgodnie z przyjętą nowelizacją):

Z obowiązku publikacji wyłączono:

  • służby specjalne (ABW, AW, SKW, SWW, CBA),
  • jednostki organizacyjne podległe MON lub działające na ich rzecz,
  • placówki zagraniczne służby zagranicznej (art. 7 pkt 7 ustawy o służbie zagranicznej),
  • niektóre umowy BFG i określone umowy NFZ (świadczenia zdrowotne udostępniane na podstawie art. 135 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej).

Jakie umowy będą ujawniane w CRU?

Zgodnie z uchwaloną przez Sejm ustawą, publikacji w rejestrze podlegają informacje o umowach zawieranych przez JSFP lub na jej rzecz, jeśli spełniają łącznie trzy warunki:

1. Umowa stanowi zamówienie

— w rozumieniu art. 7 pkt 32 ustawy - Prawo zamówień publicznych.

2. Wartość umowy wynosi co najmniej 500 zł (wartość netto)

Próg ten uwzględnia:

  • całkowitą wartość umowy,
  • wartość opcji i wznowień,
  • wartość 48 miesięcy wykonywania — przy umowach na czas nieoznaczony.

3. Umowa ma formę pisemną, elektroniczną, szczególną lub dokumentową

Umowy ustne nie podlegają obowiązkowej publikacji, ale kierownik JSFP może zdecydować o ich dobrowolnym ujawnieniu.

Faktury, rachunki i paragony nie są umowami — nie podlegają publikacji.

Zmiany zaproponowane przez Senat

Senat wprowadził trzy kluczowe poprawki:

1. Całkowite zniesienie limitu wartości umów

Jeśli poprawka zostanie przyjęta przez Sejm, publikacji będą podlegały wszystkie umowy — niezależnie od wartości, nawet od 1 grosza. To spełnia postulat strony społecznej oraz organizacji walczących o jawność życia publicznego.

2. Przyspieszenie wejścia w życie przepisów

Senat chce, aby część przepisów weszła w życie:

- od 1 kwietnia 2026 r. (3 miesiące wcześniej niż zakłada Sejm),

aby umożliwić przetestowanie systemu przed jego właściwym uruchomieniem:

- 1 lipca 2026 r. - data rozpoczęcia działania CRU wskazana przez Sejm.

3. Publikowanie „przedmiotu umowy”, nie „ogólnego przedmiotu”

Senat wniósł poprawkę, by publikowane dane były bardziej precyzyjne — zamiast hasłowego opisu.

Spór o próg wartości umów - ewolucja propozycji

Próg wartości umów był jednym z najbardziej spornych punktów:

  • JSFP postuluje 50 000 zł — by ograniczyć koszty i formalności,
  • Ministerstwo Finansów zaproponowało 10 000 zł,
  • Sejm ostatecznie przyjął 500 zł,
  • Senat zaproponował 0 zł (brak progu).

Finalna decyzja należy do Sejmu.

Termin wejścia CRU w życie - spór między rządem, Sejmem i Senatem

Pierwotny projekt rządowy (Ministerstwo Finansów):

  • od 1 stycznia 2027 r. - administracja rządowa;
  • od 1 lipca 2027 r. - JST, instytucje kultury, SPZOZ-y itd.;
  • od 1 stycznia 2028 r. - pozostałe JSFP.

Sejm (21 listopada 2025 r.): jeden termin dla wszystkich - 1 lipca 2026 r.

Senat (27 listopada 2025 r.):

  • część przepisów wejść od 1 kwietnia 2026 r.,
  • CRU rusza pełną parą od 1 lipca 2026 r.

Uwaga: ostateczny termin ustali Sejm na kolejnym etapie prac.

Zakres danych publikowanych w CRU (wersja uchwalona przez Sejm)

W nowelizacji doprecyzowano zakres ujawnianych danych. Publikacja ma obejmować:

  • datę zawarcia umowy,
  • okres obowiązywania (zamiast daty zakończenia),
  • strony umowy,
  • wartość umowy (zamiast wartości przedmiotu),
  • ogólny przedmiot umowy,
  • informacje o aneksach,
  • dane o jednostce wprowadzającej.

Senat proponuje zastąpić ogólny przedmiot umowy pełnym przedmiotem umowy.

Wyłączenia podmiotowe - rozszerzenie

Zakres wyłączeń obejmuje m.in.:

  • służby specjalne,
  • jednostki podległe MON,
  • placówki zagraniczne,
  • niektóre umowy BFG,
  • określone umowy NFZ o świadczenia zdrowotne.

Wyłączenia te uzasadniono koniecznością ochrony bezpieczeństwa państwa oraz informacji wrażliwych.

Odpowiedzialność i terminy

  • brak sankcji karnych za niewykonanie obowiązku,
  • odpowiedzialność administracyjna spoczywa na kierowniku jednostki,
  • termin na wprowadzenie danych: 30 dni od zawarcia umowy,
  • okres retencji danych: 5 lat.

FAQ

Czy wszystkie umowy będą publikowane?

Jeśli Sejm przyjmie poprawkę Senatu - tak. W przeciwnym razie próg wyniesie 500 zł.

Czy umowy ustne będzie można publikować?

Tak, ale tylko dobrowolnie — z decyzji kierownika JSFP.

Czy dane będą jawne?

Tak — rejestr będzie publiczny i dostępny bez składania wniosków.

Czy CRU dotyczy Policji, SOP, Straży Granicznej?

Tak, z wyłączeniem umów dotyczących obronności, bezpieczeństwa państwa i infrastruktury krytycznej.

Kiedy CRU zacznie działać?

Najbardziej prawdopodobna data: 1 lipca 2026 r., ale ostateczną decyzję podejmie Sejm.

Źródła:

  1. https://www.gov.pl/web/finanse
  2. Ustawa z 14 października 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2021 poz. 2054)
  3. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 1483)
  4. Rządowy projekt ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 1863)