Natomiast pobieranie opłat za dochowanie zmarłego do już opłaconego grobu czy za wjazd na cmentarz jest nielegalne. W marcu 2025 r. WSA w Warszawie uznał za nieważną uchwałę Rady Miejskiej w Radomiu (wyrok WSA w Warszawie z 12 marca 2025 r., sygn. akt VIII SA/Wa 81/25). Sąd stwierdził, że uchwała nie miała odpowiedniego umocowania w przepisach ustawy z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, w związku z czym dodatkowe opłaty na cmentarzu komunalnym były pobierane nielegalnie.

Które opłaty cmentarne są nielegalne?

W uzasadnieniu WSA wskazał, że poza zakres regulacji wykraczają opłaty:

• ceny grobów i płyt,

• za ekshumację zwłok,

• za uprzątniecie szczątków,

• za demontaż i montaż elementów nagrobkowych niezbędnych do wykonania usługi pochowania,

• za przechowanie zwłok w chłodni za każde rozpoczęte 24h,

• za udostępnienie sali do ubierania zwłok,

• za udostępnienie sali ceremonialnej do 1 godziny,

• za zasypanie lub usunięcie warstwy izolacyjnej grobu murowanego jednej komory,

• za korzystanie z urządzeń infrastruktury cmentarza,

• cmentarna,

• za korzystanie z miejsca na cmentarzu na kolejne okresy 20-letnie,

• za korzystanie z miejsca na cmentarzu na kolejne 20 lat w grobie ziemnym, ze wskazaniem, że opiewa ona na kwotę taką, jak za pochowanie w tym grobie oraz

• za czynności administracyjne.

W uzasadnieniu WSA podkreślił, że gmina ma prawo ustalać wyłącznie opłaty związane bezpośrednio z pochowaniem zwłok, np. za wykopanie grobu. Nie może natomiast przerzucać na obywateli kosztów związanych z prowadzeniem cmentarza.

Mieszkańcy mają prawo żądać zwrotu pieniędzy

Przez lata gminy traktowały takie opłaty jako stałe źródło dochodu, a teraz je tracą. Muszą liczyć się z możliwością roszczeń mieszkańców o zwrot pieniędzy. Wyrok ma charakter przełomowy, ale trzeba pamiętać, że orzeczenie sądu odnosi się do konkretnej uchwały.

Rozstrzygnięcie WSA w Warszawie nie jest jednak odosobnionym przypadkiem. Już wcześniej sądy stwierdzały bezprawność dodatkowych opłat cmentarnych.

Podobną sprawę, dotyczącą uchwały Rady Miasta Olsztyna z 2023 r., rozpatrywał w ubiegłym roku olsztyński WSA (wyrok z 3 października 2024 r., sygn. akt II SA/Ol 621/24). W uzasadnieniu sąd stwierdził, że przywoływany w uchwale art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej zawiera ogólną normę, która pozwala na ustanowienie na jej podstawie opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej i za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Jednak ustawa ma zastosowanie tylko o tyle, o ile inna regulacja nie określa zakresu opłat pobieranych na podstawie odrębnych przepisów.

W tym przypadku art. 7 ust. 2 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych zawiera wyłącznie upoważnienie do ustalenia opłaty za pochowanie zwłok dopuszczalnej do ustalenia w ramach uchwały rady miasta. Dlatego rada nie może ustalać (a cmentarze – na tej podstawie – pobierać) opłat związanych z dochowaniem zmarłego do już opłaconego grobu, a także jakichkolwiek opłat za korzystanie z cmentarza, w tym również za wjazd na jego teren.