Subskrybuj nas na Youtube
Stosunek pracy charakteryzuje się podległością służbową pracownika, a to oznacza, że pracownik ma obowiązek wykonywać polecenia pracodawcy - o ile dotyczą one pracy i nie są sprzeczne z przepisami prawa lub z umową o pracę. Jednak pracownik nie musi się zgadzać na wszystkie propozycje wysuwane przez przełożonego.
Wynagrodzenie tylko w gotówce
Ograniczenia w stosunku do pracodawcy są przewidziane już na poziomie podstawowych relacji pracownik-pracodawca, czyli w zakresie wypłaty wynagrodzenia. Ustawodawca przewidział bowiem, że powinna ona dokonywać się w formie pieniężnej, czyli poprzez przekazanie gotówki pracownikowi do rąk własnych, na przykład w kasie przedsiębiorstwa.
W związku z tym, jeśli firma chciałaby przelewać pieniądze na rachunek bankowy, może tak zrobić tylko wtedy, jeżeli stanowi tak układ zbiorowy pracy lub gdy pracownik wyrazi na to zgodę. Oznacza to, że jeśli w zakładzie problem ten nie został uregulowany układem zbiorowym pracy, pracodawca musi uzyskać pisemną zgodę od każdego z pracowników na przelew ich pensji na konto bankowe. Pracownik może przy tym cofnąć wcześniej wyrażoną zgodę na bezgotówkowe przekazywanie pensji lub zmienić dyspozycję w tym zakresie - bez żadnych konsekwencji w stosunku do niego ze strony pracodawcy.
>>Czytaj też: Pensja w ratach lub z opóźnieniem: 5 błędów pracodawcy przy wypłacie wynagrodzenia
W efekcie pracodawca nie może zmusić pracownika do wyrażenia zgody na wypłatę wynagrodzenia inną niż do rąk własnych - gdy pracownik odmawia, firma musi zapewnić mu wypłatę w formie gotówkowej. Odmowa pracodawcy i w ogóle nie przekazanie pracownikowi stosownej kwoty pieniężnej stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym. Stanowi to również powód do rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia. Kiedy jeszcze pracownik może odejść z pracy bez uprzedzenia, dowiesz się tutaj>>
Badanie trzeźwości
Zachowanie trzeźwości w czasie pracy jest jednym podstawowych obowiązków pracowników, dlatego pracodawca może nie może dopuścić do pracy osoby lub odsunąć ją od wykonywania obowiązków, jeżeli zachodzi podejrzenie, że stawiła się w pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywała alkohol w czasie wykonywania zajęć.
Jednak przełożony nie może już samodzielnie przeprowadzić badania trzeźwości podwładnego - pracownik na użycie alkomatu musi wyrazić zgodę. Wtedy osoba upoważniona przez kierownika zakładu pracy może przeprowadzić badanie wydychanego powietrza za pomocą probierza trzeźwości. Pracownik może w takiej sytuacji zażądać, aby odbyło się ono w obecności osoby trzeciej.
Więcej o tym, jak pracodawca sprawdza, czy pracownik jest pijany, przeczytasz tutaj>>
Jeśli pracownik nie wyraża zgody, szef nie może zmusić go do badania. Musi wezwać odpowiedni organ powołany do ochrony porządku publicznego, w praktyce jest zazwyczaj policja. Jednak nawet funkcjonariusz policji nie może siłą przebadać danej osoby, jeżeli nie zachodzi podejrzenie popełnienia przez nią przestępstwa lub wykroczenia. Natomiast w sytuacji, gdy nietrzeźwy pracownik swoim zachowaniem daje powód do zgorszenia w zakładzie pracy, znajduje się w okolicznościach zagrażających życiu lub zdrowiu ich samych lub innych osób, może zostać doprowadzeni do izby wytrzeźwień lub na jednostkę policji.
Odbieranie telefonu na urlopie
Pracodawca nie może też rozporządzać wolnym czasem pracownika - między innymi nie może zmusić go, aby na urlop zabierał ze sobą telefon komórkowy (prywatny lub służbowy). Nie jest to bowiem dyżur telefoniczny (kiedy pracodawca może nakazać pracownikowi odbycie dyżuru, przeczytasz tutaj>>), ponieważ w trakcie urlopu wypoczynkowego nie można wymagać od pracownika, by ten pozostawał w gotowości do pracy. Co więcej, pracodawca nie może wyciągać żadnych konsekwencji wobec pracowników, którzy podczas swojego wypoczynku nie odbierają od niego telefonów (na przykład nie może pozbawić ich premii).
Jeżeli jednak pomimo to pracodawca kontaktuje się z pracownikiem w czasie urlopu, i taka sytuacja ma miejsce kilka razy, to takie rozmowy mogą zostać uznane za świadczenie przez pracownika pracy. W związku z tym pracownik, do którego szef często dzwoni w czasie urlopu, może wystąpić z roszczeniem o uznanie tego dnia za dzień pracy, zapłaty pełnego wynagrodzenia oraz udzielenia urlopu wypoczynkowego w innym dniu.
Przepisy prawa pracy przewidują jeden przypadek, kiedy pracodawca jest uprawniony do kontaktowania się z pracownikiem podczas jego urlopu. Dzieje się tak wtedy, gdy trzeba odwołać pracownika z urlopu z powodu okoliczności, których nie można było przewidzieć przed urlopem, a które wymagają obecności podwładnego w miejscu pracy. Dokładnie kiedy można odwołać pracownika z urlop dowiesz się tutaj>>
Wypowiedzenie zmieniające
Wreszcie pracodawca nie może w dowolny sposób dokonywać zmian w umowie o pracę zatrudnionej osoby. Jeśli więc chce złożyć wypowiedzenie zmieniające, modyfikujące ustalenia dotyczące pracy i (lub) płacy, powinien najpierw skonsultować się w tej sprawie ze związkami zawodowymi (choć ich ewentualny sprzeciw nie jest dla właściciela firmy wiążący).
Ponadto powinien pamiętać, że wypowiedzieć może wyłącznie warunki regulowane przez umowę o pracę, które są istotne i pogarszają sytuację zatrudnionego. Może chodzić więc na przykład o wydłużenie lub obniżenie wymiaru czasu pracy, zmianę organizacji lub pozbawienie pracownika dodatkowego świadczenia czy też w ogóle obniżenie jego wynagrodzenia. Zmiany polepszające warunki zatrudnienia pracownika mogą być jednostronnie zmieniane przez pracodawcę.
Zarówno pozytywne, jak i negatywne zmiany nie mogą dotyczyć rodzaju umowy - aby ją zmodyfikować, strony muszą podpisać nową umowę lub zawrzeć porozumienie zmieniające.
Przede wszystkim jednak pracodawca powinien uzyskać zgodę pracownika na zmianę warunków pracy - może być dorozumiana, o czym dokładnie dowiesz się tutaj>> Jeśli jednak pracownik złoży oświadczenie o odmowie przyjęcia nowych warunków, to wypowiedzenie zmieniające przekształca się w definitywne, a umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu wypowiedzenia (jakie są okresy wypowiedzenia w przypadku poszczególnych umów, dowiesz się tutaj>>).