Kodeks pracy przewiduje, że rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić za porozumieniem stron, z zachowaniem okresu wypowiedzenia oraz właśnie bez wypowiedzenia, czyli w trybie natychmiastowym. Prawo do szybkiego rozstania się z pracodawcą przysługuje także pracownikowi, ale tylko wtedy, gdy:
- zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe;
- pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika.
Pracownik nie musi pracować w szkodliwych warunkach
Pracownik może więc przede wszystkim rozwiązać umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeśli zagrożone jest jego zdrowie lub życie.
W przypadku, gdy podczas badań lekarskich okaże się, iż praca wykonywana przez daną osobę ma szkodliwy wpływ na zdrowie pracownika, pracodawca ma obowiązek przenieść go do innej pracy, odpowiedniej ze względu na jego kwalifikacje i stan zdrowia. Powinno to nastąpić najpóźniej w terminie określonym w orzeczeniu lekarskim.
>>Czytaj też: Nie każdy powód jest dobry. Zobacz, kiedy można dyscyplinarnie zwolnić pracownika
Jeśli więc pracodawca nie zastosuje się do orzeczenia lekarskiego lub też przeniesie wprawdzie pracownika do innej pracy, ale nie będzie ona dla niego odpowiednia, pracownik ma prawo rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym. Nie ma przy tym znaczenia, czy pracodawca nie wywiązał się z obowiązku z własnej winy, czy też z powodu obiektywnie istniejących czynników - nikt nie ma bowiem obowiązku pracować w warunkach szkodliwych dla zdrowia.
Kiedy pracodawca narusza obowiązki wobec pracownika
Kolejną przyczyną usprawiedliwiającą odejście z pracy w trybie natychmiastowym jest ciężkie naruszenie przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika. Kodeks nie precyzuje, co stanowi ciężkie naruszenie obowiązków, wynika to natomiast z orzecznictwa i można je rozumieć jako naruszenie przez pracodawcę z winy umyślnej lub wskutek rażącego niedbalstwa obowiązków wobec pracownika, gdy działanie to ponadto zagraża istotnym interesom majątkowym lub niemajątkowym pracownika.
Z kolei do podstawowych obowiązków pracodawcy względem pracownika należą: obowiązek zapewnienia prawa do wypoczynku i godziwego wynagrodzenia za pracę, obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zasada ochrony dóbr osobistych i godności pracownika oraz zakaz dyskryminacji i zasada równego traktowania wszystkich pracowników. Więcej na temat podstawowych praw pracownika przeczytasz tutaj>>
Tak więc do powodów uzasadniających szybkie odejście z pracy należy mobbing, pogwałcenie godności osobistej pracownika, narażanie go na fizyczne niebezpieczeństwo czy też nieudzielenie podwładnemu ustawowej przerwy w pracy lub nieterminowe wypłacanie mu pensji (w tym wypadku z ograniczeniami).
Przyczynami uzasadniającymi natychmiastowe zwolnienie się pracownika mogą być także: nieopłacenie przez pracodawcę składek na ubezpieczenie społeczne pracownika (lub w ogóle niezgłoszenie go do ubezpieczenia społecznego), zmuszenie go do świadczenia pracy sprzecznej z umówionym rodzajem pracy bądź kwalifikacjami, zastosowanie wobec niego kary porządkowej nieprzewidzianej w ustawie czy polecenie mu dokonania czynności sprzecznej z prawem, na przykład sfałszowania dokumentu.
>>Czytaj też: 7 grzechów głównych pracodawców, czyli jak łamane są nasze prawa
Jak wypowiadać umowę
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie i z podaniem przyczyny rozstania się z firmą. Ponadto rozwiązanie umowy w ten sposób nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od dnia uzyskania przez pracownika wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Ponieważ takie rozwiązanie umowy jest następuje z winy pracodawcy, pracownikowi przysługuje prawo do odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia lub w przypadku umowy o pracę zawartej na czas określony albo na czas wykonywania określonej pracy, w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni.