Polskie prawo przewiduje, że do ustania stosunku pracy dochodzi w wyniku wygaśnięcia lub rozwiązania umowy o pracę. Żadne działania ze strony pracownika, czy pracodawcy nie są wymagane, jeśli umowa rozwiązuje się na skutek upływu czasu lub ukończenia pracy, na który kontrakt został zawarty. Pozostałe tryby rozwiązania umowy - za porozumieniem stron, z zachowaniem lub bez zachowana okresu wypowiedzenia - wymagają podjęcia konkretnych działań przez strony stosunku pracy.
W każdym z powyższych przypadków na pracodawcy spoczywają określone (i zróżnicowane) obowiązki w stosunku do odchodzącego pracownika.
1. Świadectwo pracy
Zarówno po wygaśnięciu, jak i rozwiązaniu stosunku pracy przełożony musi wystawić byłemu podwładnemu świadectwo pracy, dokumentujące przebieg zatrudnienia. Jego wydanie nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą - co nie zmienia faktu, że pracodawca musi rozliczyć się z pracownikiem między innymi z powierzonego mu mienia.
O tym, co dokładnie powinno znaleźć się w świadectwie pracy, dowiesz się tutaj>>
Na wystawienie świadectwa pracy firma ma 7 dni od dnia ustania stosunku pracy. Jednak zasadniczo świadectwo powinno zostać wydane niezwłocznie, najlepiej w dniu, w którym następuje rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy.
Tylko wyjątkowo pracodawca nie musi sporządzać świadectwa pracy - dokładnie jeżeli bezpośrednio po zakończonej umowie pracownik zawiera kolejną umowę z tym samym pracodawcą i nie wymaga wydania świadectwa pracy. Wtedy obydwa okresy sumuje się w jednym dokumencie wystawionym przy ostatecznym zakończeniu zatrudnienia w firmie.
2. Pracodawca kontaktuje się z komornikiem
W świadectwie pracy musi się znaleźć także informacja o ewentualnej egzekucji komorniczej, obejmującej wynagrodzenie pracownika, z którym ustaje stosunek pracy. Co więcej, jeżeli pracodawca zna nową firmę dłużnika, musi przesłać nowemu przełożonemu zawiadomienie komornika i dokumenty dotyczące zajęcia wynagrodzenia, a następnie powiadomić o tym zarówno komornika, jak i dłużnika.
Podobnie sytuacja wygląda w przypadku egzekucji administracyjnej.
3. Zaświadczenie o zarobkach i PIT 11
Na wniosek pracownika pracodawca wystawia także zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, potwierdzające wysokość wpłat uzyskanych w czasie zatrudnienia w danym zakładzie. Pracodawca nie wystawia go z urzędu, ale właśnie w sytuacji, gdy zwróci się w tej sprawie do niego pracownik lub organ rentowy.
Na pisemny wniosek pracownika, u którego obowiązek poboru zaliczek ustał w trakcie roku (w związku z ustaniem zatrudnienia) pracodawca wyda podatnikowi oraz właściwemu dla niego Urzędowi Skarbowemu druk PIT-11 informujący właśnie o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy. Firma ma na to do 14 dni od dnia złożenia podania.
zobacz także:
Jeżeli jednak pracownik nie wystąpi z wnioskiem o wydanie PIT-11, płatnik przesyła go w terminie standardowym - w 2015 roku pracodawca mia obowiązek dostarczyć do 2 marca jeden egzemplarz formularza do podatnika, a drugi do fiskusa (termin to 2 lutego lub 2 marca 2015 roku - zależnie od formy wysyłki).
Pracodawca musi również wypłacić pracownikowi zaległe wynagrodzenie za miesiąc, w którym świadczył pracę zgodnie z terminem ustalonym w umowie lub regulaminie wynagradzania.
4. Badania lekarskie
Pracownik może również zażądać od pracodawcy okresowych badań lekarskich, jeżeli pracuje w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających,
Takie badania po rozwiązaniu stosunku pracy przeprowadza się tylko na wniosek pracownika, a koszt za nie ponosi firma.
5. Odprawa dla pracownicza i emerytalno-rentowa
Pracodawca musi też wypłacić pracownikowi określone świadczenia pieniężne, w tym odprawę pracowniczą lub emerytalną. Pierwsza przysługuje osobom, z którymi rozwiązano umowę wyłącznie z winy pracodawcy, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników i jeśli w okresie nieprzekraczającym 30 dni rozwiązanie stosunku pracy obejmuje co najmniej:
- 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników;
- 10 proc. pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednak mniej niż 300 pracowników;
- 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.
Kiedy pracodawca musi wypłacić zwalnianemu pracownikowi odprawę przeczytasz tutaj>>
Prawo do odprawy nabywają też pracownicy indywidualni, jeżeli wyłączną przyczynę rozwiązania stosunku pracy stanowią także przyczyny niedotyczące pracowników. Świadczenie otrzymają także wtedy, gdy pracodawca zmienił im warunki pracy lub płacy, które zostały odrzucone i doszło do rozwiązania umowy. Jaka jest wysokość odprawy pracowniczej odprawy przeczytasz tutaj>>
Prawo do odprawy przysługuje także - na podstawie przepisów szczególnych - samorządowcom, nauczycielom i chałupnikom. Więcej o tym przeczytasz tutaj>>
Z kolei odprawa emerytalna i rentowa przysługuje pracownikowi, który spełnia warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę. Należy się ona także pracownikowi przechodzącemu na wcześniejszą emeryturę.
To jednorazowe świadczenie pieniężne przysługuje w wysokości odpowiadającej jednomiesięcznemu wynagrodzeniu (obliczanej jak przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop), niezależnie od stażu pracy danej osoby w firmie czy rodzaju umowy o pracę.
Pracownikowi, który spełnia wymagane warunki pracodawca musi obligatoryjnie wypłacić odprawę - w przeciwnym wypadku naraża się na karę grzywny. Pracodawca łamie prawa pracownika. Kiedy grozi mu tylko grzywna, a kiedy więzienie?>>
6. Pracodawca wypłaci odszkodowanie
W przypadku, gdy pracodawca jednostronnie skraca okres wypowiedzenia, pracownik może otrzymać też odszkodowanie, jeśli wypowiedzenie umowy na czas nieokreślony następuje z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z innych przyczyn niedotyczących pracownika. Pracodawca ma wtedy bowiem prawo skrócić okres trzymiesięcznego wypowiedzenia, najwyżej do 1 miesiąca. Za pozostały okres wypłaca danej osobie odszkodowanie, równe wynagrodzeniu za pozostałą, niezrealizowaną część okresu wypowiedzenia.
zobacz także:
- Mobbing, podsłuchiwanie, brak pensji: 6 nieetycznych zachowań szefa wobec pracownika »
- Pracodawca traci zaufanie do pracownika. 5 przypadków, kiedy może go z tego powodu zwolnić »
- Odpowiednia temperatura, przestrzeń i napoje: 6 obowiązków pracodawcy w miejscu pracy »
- Spóźnienia i lenistwo pracowników, czyli 5 sposobów na wykorzystywanie pracodawcy »
- Zostałeś zwolniony z pracy? Oto 7 obowiązków, jakie ma wtedy pracodawca »
Jednak nawet jeśli to sam pracownik rozwiązuje umowę ze skutkiem natychmiastowym i skraca okres wypowiedzenia, otrzyma od pracodawcy odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia (w przypadku umowy na czas określony - wysokość wynagrodzenia za okres 2 tygodni).
7. Ekwiwalent za urlop wypoczynkowy
Ponadto, jeśli pracownik do czasu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy nie wykorzystał przysługującego mu urlopu wypoczynkowego w całości lub w części, przysługuje mu ekwiwalent pieniężny za zaległe dni wolne.
Jak obliczyć ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, przeczytasz tutaj>>
Przed całkowitym ustaniem stosunku pracy dana osoba nie może mieć bowiem żadnych dni pozostałego urlopu. Wyłącznie od woli pracodawcy zależy jednak, czy pozwoli pracownikowi w okresie wypowiedzenia ten urlop wykorzystać. Jeżeli tego nie zrobi, firma musi mu wypłacić ekwiwalent - sam pracownik nie ma w tej sprawie żadnej mocy decyzyjnej.
8. Wyrejestrowanie z ubezpieczeń w ZUS
Płatnik składek, czyli głównie pracodawca musi wreszcie wyrejestrować osobę, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń w ZUS.
Pracodawca powinien więc zgłosić w ZUS wyrejestrowanie pracownika z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZWUA w ciągu 7 dni od dnia ustania stosunku pracy. Dotyczy to także członków rodziny pracownika, którzy zostali wcześniej zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego.
Jest to ważne, bowiem pracodawca wypłaca wynagrodzenie chorobowe i zasiłki tylko do dnia rozwiązania umowy. Potem świadczenia wypłaca ZUS, także jeśli pracownik do końca umowy nie wykorzystał limitu 33 dni (14 dni) wynagrodzenia chorobowego.
Sandra(2017-05-08 23:50) Zgłoś naruszenie 31
Pracodawca w dniu przyjęcia do pracy chciał tylko dokument o niepełnosprawności !!!- zostawiłam CV dosłownie na siłę mówiąc ,że tu są wszystkie moje dane i do urlopu gdzie i ile pracowałam.Teraz po ustaniu stosunku pracy okazało się ,że źle został naliczony urlop -wysłałam świadectwa pracy listem poleconym---PRACODAWCA nie chce teraz zapłacić za zaległy urlop -przecież to nie moja wina ,że nie chciał papierów i na siłę dosłownie zostawiłam chociaż moje CV -Co mam zrobic w tej sprawie?
Odpowiedzqqq(2017-11-30 12:22) Zgłoś naruszenie 30
Ej specjalisto ! A RP 7 zaklad nie musi wydać? To najważniejsze.
Odpowiedzwąchocczanin(2017-05-26 07:05) Zgłoś naruszenie 00
To ja mam inne pytanie. mam podpisaną umowę o pracę na okres próbny - sześć miesięcy. w tym czasie pracodawca zapłacił za moje dodatkowe szkolenie - wózek widłowy (tak przynajmniej twierdzi - egzamin został zdany). Pytanie, czy w momencie gdy umowa po tym okresie 6 miesięcy nie będzie przeze mnie przedłużona, przez co wygaśnie, to pracodawca ma prawo żądać ode mnie odszkodowania/zwrotu kosztów tegoż szkolenia/kursu?
Odpowiedzja(2017-03-30 05:33) Zgłoś naruszenie 00
a prawda jest taka ,że zalezy jakie babasko będzie siedziało w okienku . zawsze każcie tym nieukom napisac to o czym bredzą plus podpis naczelnika danego oddziału ,mają obowiązek i juz , jak zaczynaja pisac to juz nie sa tacy mądrzy i sprawdzaja jakjest na prawdę ,wtedy mamy szansę na normalność ,ale tylko szansę bo to jednak polska jest .
Odpowiedzirena urbanek(2017-06-05 22:17) Zgłoś naruszenie 01
zwolniłam sie z pracy w grudniu teraz szefowa żada ode mnie mam jej oddac moje zapiski robione w pracy czy muszę?
Pokaż odpowiedzi (1)OdpowiedzTomek(2017-06-15 10:50) Zgłoś naruszenie 00
tak to wygląda, że firma może od ciebie żądać wszelkie dokumenty, które zrobiłaś na potrzeby swojego stanowiska pracy, także elementy służące twojemu szkoleniu itp. oczywiście możesz powiedzieć, że nic takiego nie posiadasz i temat zamknąć. gorzej jeśli się wyda, że coś takiego posiadasz...
Kasia(2018-05-08 13:10) Zgłoś naruszenie 00
Witam , złożyłam wypowiedzenie z pracy za porozumieniem stron , drogą pocztową została wysłana informacja tzn wypowiedzenie z moim podpisem . Teraz dzwonią do mnie z pracy że muszę przyjechać jakieś dokumenty podpisać , oddać strój służbowy ( on jest w pracy ) . Gdy zapytałam się czy może oddać to inna osoba bo mam ponad 200 km do pracy to powiedzieli że muszę oddać to osobiście . Wypłatę chciałam na konto to powiedzieli że nie ma takiej możliwości . Co mam robić czy faktycznie muszę jechać do nich by podpisać jakieś dokumenty .?
Pokaż odpowiedzi (1)Odpowiedzmaniek(2018-06-26 23:35) Zgłoś naruszenie 01
Zadzwoń na infolinie Państwowej Inspekcji Pracy, prawnik bezpłatnie odpowie na pytania. Długo sie czeka na rozmowę na słuchawce. Dzwonić rano !