Subskrybuj nas na Youtube
Państwowa Inspekcja Sanitarna przeprowadziła w firmie badania, które dowiodły przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych. Uniemożliwiało to pracodawcy zlecanie pracy nadliczbowej z powodu jego szczególnych potrzeb. Jednak kolejne badanie wykonane na zlecenie pracodawcy przez uprawniony podmiot wykazało po zmianach w procesie pracy, że przekroczeń już nie ma. Czy wobec tego pracodawca może wydawać polecenia pracy w godzinach nadliczbowych już od dnia przeprowadzenia pomiarów, czy dopiero od momentu zapoznania pracowników z wynikami i umieszczenia ich w karcie badań i pomiarów? Czy zanim zobowiąże pracowników do pracy w nadgodzinach, powinien o wynikach poinformować również Państwową Inspekcję Sanitarną?
Najwyższe dopuszczalne stężenia czynników szkodliwych dla zdrowia (NDS) reguluje rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Co do zasady badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia wykonywane są przez akredytowane laboratoria, także m.in. przez laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Gdy wyniki pomiaru – niezależnie od tego, który z uprawnionych podmiotów je wykonał - wskazują na przekroczenia, pracodawca nie może zlecać pracownikom zatrudnionym w takich warunkach pracy w godzinach nadliczbowych związanej z jego szczególnymi potrzebami. Taka sytuacja jest dopuszczalna wyłącznie w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony zdrowia, życia ludzkiego, środowiska lub usuwania awarii. Wtedy polecenie pracy nadliczbowej może być wydane niezależnie od przekroczenia wartości dopuszczalnych stężeń.
Pracodawca, u którego zdarzają się przypadki wykonywania pracy nadliczbowej z powodu szczególnych potrzeb, jest jak najbardziej zainteresowany zapewnieniem warunków pracy umożliwiających zlecanie nadgodzin. Podjęte przez niego modyfikacje w zakresie stosowanych procesów technologicznych mogą sprawić, że wartości NDS nie będą przekroczone. Nie oznacza to jednak, że może zaraz skierować pracowników do pracy w nadgodzinach.
W pierwszej kolejności, aby się upewnić, w jakim stopniu zastosowane nowe rozwiązania okazały się skuteczne, niezbędne będzie przeprowadzenie pomiarów. Gdy najnowsze pomiary wykażą brak przekroczeń NDS, pracodawca ma prawo, po poinformowaniu pracowników o wynikach, skierować ich do pracy nadliczbowej, gdy wystąpią uzasadnione potrzeby. Dla legalności wydania takiego polecenia nie jest istotne to, czy umieści stosowne zapisy odnoszące się do nowych pomiarów w prowadzonej dokumentacji – karcie badań i pomiarów. Ponadto należy zauważyć, że przepisy regulujące problematykę badań i pomiarów czynników szkodliwych nie zobowiązują pracodawcy do poinformowania PIS o wynikach najnowszych pomiarów, które potwierdzają brak przekroczeń NDS. Tym samym można uznać, że możliwość skierowania pracowników do pracy nadliczbowej jest uzależniona wyłącznie od wyników pomiarów potwierdzających brak przekroczeń najwyższych dopuszczalnych stężeń i wypełnienia względem zatrudnionych obowiązku informacyjnego.
Zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy jest powinnością pracodawcy. Na zakres jego odpowiedzialności nie mają wpływu obowiązki pracowników w dziedzinie bhp ani powierzenie wykonywania zadań służby bhp specjalistom zewnętrznym.
Do zadań pracodawcy należy przeprowadzanie na swój koszt badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, jakie występują w środowisku pracy. Zagadnienie to jest szczegółowo uregulowane w rozporządzeniu ministra zdrowia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Zatrudniający ma obowiązek zapewnić wykonanie badań i pomiarów w tym zakresie nie później niż w ciągu 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności. Wskazuje czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, dla których wykonuje się badania i pomiary po rozpoznaniu źródeł ich emisji oraz warunków wykonywania pracy, które mają wpływ na poziom stężeń lub natężeń tych czynników albo na poziom narażenia na ich oddziaływanie. Uwzględnia przy tym przede wszystkim:
● rodzaje czynników i ich właściwości,
● procesy technologiczne i ich parametry,
● wyposażenie techniczne,
● środki ochrony zbiorowej i dane dotyczące ich użytkowania,
● organizację pracy i sposoby wykonywania pracy.
Badania i pomiary chemicznych oraz fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wykonuje się każdorazowo, jeżeli nastąpiły zmiany w wyposażeniu technicznym, w procesie technologicznym lub w warunkach wykonywania pracy, które mogły mieć wpływ na zmianę poziomu emisji, poziomu narażenia, albo wystąpiły okoliczności, które uzasadniają ich ponowne wykonanie.
Po każdych przeprowadzanych badaniach i pomiarach pracodawca powinien niezwłoczne poinformować o ich wynikach pracowników narażonych na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Ma również obowiązek udostępnić je zatrudnionym i wyjaśnić ich znaczenie. Jego rolą jest także prowadzenie rejestru czynników szkodliwych dla zdrowia, a efekty pomiarów powinny być wpisywane na bieżąco w karcie badań i pomiarów. Wyniki badań pracodawca jest zobowiązany przechowywać przez 3 lata, licząc od daty ich wykonania.
Podstawa prawna
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. poz. 817).
Rozporządzenie ministra zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. nr 33, poz. 166).
Sebastian Kryczka, prawnik, ekspert prawa pracy
