Obniżenie wynagrodzeń sędziów możliwe. TSUE wskazuje warunki

Niezawisłość sędziowska nie stoi na przeszkodzie temu, żeby to władze ustawodawcza i wykonawcza ustalały pensje przedstawicieli władzy sądowniczej – orzekł we wtorek Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Luksemburg odpowiadał na pytania sądu polskiego oraz litewskiego. Oba dotyczyły obowiązujących w tych krajach zasad określania wysokości wynagrodzeń sędziów. W sprawie polskiej chodziło o zawieszenie na lata 2021–2023 mechanizmu uzależniającego pensję orzekających od obiektywnego wskaźnika, a mianowicie od przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce. Zaś sąd naszych sąsiadów podniósł problem braku w jego kraju mechanizmu, który zobowiązywałby tamtejsze władze (ustawodawczą i wykonawczą) do ustanowienia godnego wynagrodzenia sędziów, opartego na krajowych wskaźnikach ekonomicznych.

Niezawisłość sędziowska a ustalanie pensji

Odpowiadając na te pytania TSUE stwierdził przede wszystkim, że zawarta w prawie unijnym zasada niezawisłości sędziowskiej nie stoi na przeszkodzie temu, aby to władza ustawodawcza i wykonawcza danego państwa ustalały wynagrodzenie sędziów. Przy czym – podkreślił Luksemburg – takie ustalenie nie może mieć charakteru arbitralnego. Musi się bowiem opierać na pewnych zasadach. Wśród nich trybunał wymienił zapisanie sposobu wyznaczania wysokości pensji sędziów w ustawie. Podkreślił również, że ustalanie płac przedstawicieli władzy sądowniczej musi się odbywać w sposób obiektywny, przewidywalny, stabilny i przejrzysty. Władze państw członkowskich muszą również zadbać o to, aby zapewnić samym zainteresowanym poziom wynagrodzenia odpowiadający wadze wykonywanych przez nich zadań, z uwzględnieniem kontekstu gospodarczego, społecznego i finansowego danego państwa członkowskiego oraz przeciętnego wynagrodzenia w tym państwie. TSUE uznał również, że warunkiem koniecznym, aby uznać, że dany mechanizm jest zgodny z prawem unijnym, musi istnieć możliwość poddania go skutecznej kontroli sądowej.

Obniżka wynagrodzeń sędziowskich

Odpowiadając na pytanie polskiego sądu, co do możliwości czasowego zawieszenia mechanizmu obliczania płacy sędziów Luksemburg uznał, że władze wykonawcza i ustawodawcza mogą to zrobić. Jednak i w tym przypadku trybunał dookreślił warunki, jakie muszą być spełnione, aby takie działanie nie zostało uznane za złamanie prawa unijnego. I tak, wprowadzenie odstępstwa od uregulowań krajowych, które określają w sposób obiektywny zasady ustalania wynagrodzenia sędziów, poprzez zdecydowanie o niższym niż przewidziane w tych uregulowaniach wzroście wynagrodzenia, a nawet o jego zamrożeniu lub obniżeniu, jest możliwe pod warunkiem, że nie jest to arbitralna decyzja władz. Musi to zostać zrobione w drodze ustawy i mieć charakter obiektywny, przewidywalny i przejrzysty. Ponadto TSUE zaznaczył, że takie odstępstwo powinno być uzasadnione celem interesu ogólnego i być adresowane nie konkretnie do samych sędziów, lecz w sposób bardziej ogólny i dotyczyć wynagrodzenia także innych kategorii urzędników lub pracowników sfery publicznej.

Orzecznictwo