rozwiń ›

W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawiły się założenia do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (nr UD349), przygotowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Przedstawiamy, czego dotyczą proponowane zmiany i jakie są ich najważniejsze założenia.

Piecza współdzielona w prawie rodzinnym 2026. Co zmieni projekt nowelizacji?

Projekt nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz Kodeksu postępowania cywilnego wprowadza jedną z najistotniejszych zmian w prawie rodzinnym ostatnich lat. Jej celem jest uporządkowanie zasad sprawowania opieki nad dzieckiem po rozstaniu rodziców poprzez wprowadzenie do ustawy pojęcia i definicji pieczy współdzielonej, a także usprawnienie postępowań sądowych w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej, kontaktów i alimentów. Zmiany mają charakter systemowy i dotyczą zarówno spraw rozwodowych i separacyjnych, jak i sytuacji rodziców żyjących w rozłączeniu, tłumaczy wnioskodawca projektu. Pojęcie „pieczy współdzielonej” nie funkcjonuje obecnie w przepisach prawa – zostało wypracowane jedynie w dorobku nauki prawa i jak dotąd nie zostało zdefiniowane ani doprecyzowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Czym jest piecza współdzielona według projektowanych przepisów?

Projekt zakłada, że piecza współdzielona stanie się jedną z podstawowych form sprawowania opieki nad dzieckiem po rozstaniu rodziców. W tym modelu:

  • władza rodzicielska pozostaje przy obojgu rodzicach,
  • bieżąca opieka nad dzieckiem jest sprawowana naprzemiennie,
  • okresy sprawowania pieczy mają charakter powtarzalny, ale nie muszą być równe czasowo.

Ustawodawca odchodzi tym samym od nieprecyzyjnego pojęcia „pieczy naprzemiennej”, zastępując je jednoznaczną i normatywnie zdefiniowaną pieczą współdzieloną.

Dobro dziecka jako nadrzędna zasada

Kluczowym założeniem projektowanej nowelizacji jest to, że dobro dziecka zawsze będzie najważniejszym kryterium przy orzekaniu pieczy współdzielonej. Sąd nie będzie stosował tego rozwiązania automatycznie. Przy podejmowaniu decyzji sąd będzie uwzględniał w szczególności:

  • zdanie dziecka (stosownie do jego wieku i stopnia dojrzałości),
  • wiek oraz stan zdrowia dziecka,
  • zdolność rodziców do komunikacji i współpracy,
  • sytuację osobistą i wychowawczą rodziców,
  • odległość pomiędzy miejscami ich zamieszkania,
  • dotychczasowy podział obowiązków rodzicielskich.

Każda sprawa ma być oceniana indywidualnie, bez schematycznych rozstrzygnięć.

Kiedy sąd nie zastosuje pieczy współdzielonej?

Projekt zachowuje elastyczność orzeczniczą. Jeżeli dobro dziecka tego wymaga, sąd nadal będzie mógł:

  • powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców,
  • ograniczyć władzę drugiego rodzica do określonych praw i obowiązków dotyczących osoby dziecka.

Oznacza to, że piecza współdzielona nie stanie się rozwiązaniem obligatoryjnym, lecz preferowanym tam, gdzie jest realnie możliwa i korzystna dla dziecka.

Mniej fikcyjnych rozstrzygnięć o kontaktach

Nowelizacja przewiduje także zmiany w art. 58 k.r.o., zgodnie z którymi sąd nie będzie musiał orzekać o kontaktach rodzica z dzieckiem, jeżeli rodzic ten nie bierze udziału w postępowaniu. Dotyczy to m.in. sytuacji wydania wyroku zaocznego lub gdy rodzic jest nieznany z miejsca pobytu. Rozwiązanie to ma ograniczyć wydawanie orzeczeń, które w praktyce są niewykonalne.

Dziecko w pieczy zastępczej – zmiana zasad

Istotną nowością jest również uregulowanie sytuacji, w której dziecko zostaje umieszczone w pieczy zastępczej. W takich przypadkach:

  • sąd rozwodowy lub opiekuńczy nie będzie orzekał o kontaktach ani alimentach,
  • możliwe będzie prowadzenie odrębnych postępowań w tych sprawach,
  • zniesiony zostanie obowiązek łączenia ich ze sprawą rozwodową lub separacyjną.

Ma to zapobiec blokowaniu postępowań i zwiększyć ich efektywność, tłumaczy ustawodawca.

Jedna sprawa przed jednym sądem

Projekt zmienia również przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, aby zapobiec wieloletniemu zawieszaniu spraw. Jeżeli przed sądem rejonowym toczy się sprawa o władzę rodzicielską lub kontakty z dzieckiem, a następnie zostanie wniesiony pozew o rozwód lub separację, sprawa ta zostanie przekazana do sądu okręgowego i będzie rozpoznawana łącznie ze sprawą rozwodową.

Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to III kwartał 2026 r.

FAQ - najczęstsze pytania i odpowiedzi

Czym jest piecza współdzielona według projektu UD349 Ministerstwa Sprawiedliwości?

Według projektowanych przepisów piecza współdzielona oznacza, że władza rodzicielska pozostaje przy obojgu rodzicach, bieżąca opieka jest sprawowana naprzemiennie, a okresy pieczy są powtarzalne, lecz nie muszą być równe czasowo. Pojęcie „pieczy naprzemiennej” ma zostać zastąpione pieczą współdzieloną.

Jakie kryteria sąd uwzględni przy orzekaniu pieczy współdzielonej w projekcie UD349?

Projekt UD349 stanowi, że nadrzędne jest dobro dziecka; sąd nie stosuje pieczy współdzielonej automatycznie. Sąd uwzględnia m.in. zdanie dziecka, wiek i stan zdrowia, zdolność rodziców do współpracy, ich sytuację osobistą i wychowawczą, odległość zamieszkania i dotychczasowy podział obowiązków.

Co zmieni projekt w art. 58 k.r.o. w sprawie orzekania o kontaktach z dzieckiem?

Nowelizacja art. 58 k.r.o. przewiduje, że sąd nie będzie musiał orzekać o kontaktach rodzica z dzieckiem, jeżeli rodzic ten nie bierze udziału w postępowaniu, m.in. przy wyroku zaocznym lub gdy rodzic jest nieznany z miejsca pobytu. Ma to ograniczyć wydawanie orzeczeń, które w praktyce są niewykonalne.

Jak projekt reguluje sytuację, gdy dziecko zostaje umieszczone w pieczy zastępczej?

Projekt reguluje, że gdy dziecko jest w pieczy zastępczej, sąd rozwodowy lub opiekuńczy nie będzie orzekał o kontaktach ani alimentach; możliwe będą odrębne postępowania w tych sprawach i zniesiony zostanie obowiązek łączenia ich ze sprawą rozwodową lub separacyjną.

Jak projekt zmienia właściwość sądów przy równoległych sprawach o władzę rodzicielską i rozwód?

Projekt zmienia Kodeks postępowania cywilnego: jeżeli przed sądem rejonowym toczy się sprawa o władzę rodzicielską lub kontakty, a następnie wniesiono pozew o rozwód lub separację, sprawa zostanie przekazana do sądu okręgowego i rozpoznawana łącznie ze sprawą rozwodową.