Bilionowe wydatki na sieci. PSE komentują unijny Pakiet Sieciowy

Według KE, do 2040 roku budowa sieci pochłonie 1,2 bln euro, z czego 730 mld trafi na sieci dystrybucyjne. Bruksela proponuje, aby w kolejnej długoletniej perspektywie finansowej (2028-2034) zwiększyć budżet na międzynarodowe połączenia sieciowe w ramach instrumentu „Łącząc Europę” do 29,9 mld euro. Byłoby to pięciokrotnie więcej niż w perspektywie 2021-2027. Komisja wskazała także osiem kluczowych „autostrad energetycznych”, których budowa wymaga dodatkowego wsparcia i zaangażowania. Wśród nich jest "Harmony Link" między Polską a Litwą. Propozycje Komisji będą teraz analizowane przez Parlament Europejski i Radę UE.

- Nowy pakiet sieciowy jest zdecydowanie bardziej ambitny niż unijny plan działań na rzecz rozbudowy sieci elektroenergetycznych z 2023 roku. Tamten dokument stanowił pierwszą próbę Komisji przyspieszenia procesu wydawania pozwoleń dotyczących infrastruktury sieciowej. Koncentrował się na wytycznych i dobrych praktykach. Obecna propozycja zawiera konkretne rozwiązania i daje instytucjom unijnym szerszy mandat decyzyjny – ocenia Marta Anczewska z Instytutu Reform.

Jej zdaniem najważniejszym elementem pakietu jest wspólny plan rozwoju sieci na poziomie unijnym, uwzględniający cele klimatyczne i stanowiący punkt odniesienia dla krajowych operatorów systemów przesyłowych. Dzięki temu rozwój sieci ma być spójny z kierunkami wyznaczonymi w krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu.

Michał Grabka z Fundacji Instrat podkreśla, że wspólny scenariusz rozwoju systemu energetycznego byłby wartościowy, zwłaszcza gdyby KE udostępniła narzędzia analityczne i wyniki na poziomie państw członkowskich. - Wyzwaniem jest właściwe rozłożenie odpowiedzialności za planowanie transgranicznej infrastruktury pomiędzy operatorów systemów przesyłowych, regulatorów oraz Komisję. Krajowi operatorzy podchodzą niechętnie do oddania kompetencji i centralizacji – zauważa Grabka. Wskazuje, że Komisja rozważała trzy warianty: od niewielkich korekt obecnego systemu po całkowite przeniesienie decyzyjności na szczebel unijny. - Ostatecznie zaproponowała rozwiązanie pośrednie, wzmacniające jej rolę. Już taki krok oznaczałby prawdziwą rewolucję – uważa ekspert fundacji.

Co wymaga dopracowania? PSE komentuje pakiet sieciowy

Polskie Sieci Elektroenergetyczne przyznają, że w pakiecie są korzystne zapisy, ale też takie, które „wymagają dopracowania”. - Wśród operatorów systemów przesyłowych największe obawy budzi przeniesienie dużej części procesu planistycznego z poziomu państw członkowskich do instytucji UE. Rozwój infrastruktury powinien uwzględniać lokalne uwarunkowania i różne scenariusze, a ich pomijanie grozi m.in. nierównomiernym rozłożeniem wydatków i korzyści między państwami członkowskimi lub wyborem wariantu nieoptymalnego – przekazuje nam Maciej Wapiński, rzecznik PSE.

PSE podkreślają, że już teraz rozwój sieci najwyższych napięć jest koordynowany między operatorami na poziomie ENTSO-E, czyli europejskiego stowarzyszenia operatorów systemów przesyłowych, i w pełni uwzględnia kontekst europejski. - Wydaje się, że obecne procesy są więc wystarczające, a proponowane rozwiązania nie poprawią jego jakości – mówi Wapiński.

Opór europejskich operatorów wobec ograniczenia ich kompetencji nie dziwi Marty Anczewskiej. - Obecne plany operatorów, nie tylko PSE, w niewystarczającym stopniu uwzględniają jednak cele klimatyczne i planowane tempo elektryfikacji. Widać to chociażby w problemie braku wolnych mocy przyłączeniowych po stronie operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych - mówi.

Z kolei Michał Grabka zauważa, że choć z perspektywy Komisji Europejskiej wspólny rynek energii oraz zwiększenie liczby interkonektorów to działania korzystne dla Unii jako całości, to w praktyce koszty i korzyści nie rozkładają się równomiernie pomiędzy państwa członkowskie i interesariuszy. - W okresach nadwyżki produkcji energii ze źródeł odnawialnych Hiszpania mogłaby eksportować tanią energię do Francji, co obniżyłoby ceny w tym kraju, ale jednocześnie mogłoby ograniczyć opłacalność lokalnej energetyki jądrowej – podaje przykład Grabka.

PSE uwzględni w strategii pakiet sieciowy jako jeden z czynników potencjalnie wpływających na działalność operatora

PSE przekazują, że zastrzeżenia budzi także plan wdrożenia obowiązku przekazywania 25 proc. przychodów z udostępnianych transgranicznych zdolności na projekty unijne. - Środki te, pod nadzorem krajowych urzędów regulacyjnych, są aktualnie wydawane przez operatorów na obniżanie taryf krajowych, wzmacnianie zdolności przesyłowych oraz rozwój sieci – mówi Wapiński.

- Obecny poziom wymiany jest nadal zbyt niski, dlatego pomysł przeznaczenia 25 proc. przychodów z ograniczeń przesyłowych na rozwój sieci międzynarodowej wydaje się uzasadniony – uważa z kolei Anczewska.

Stanowisko Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, zrzeszającego polskich OSD, jest ogólnikowe. - Dostrzegamy istotność regulowanych zagadnień z punktu widzenia OSD w kontekście transformacji energetycznej, która w dużej mierze dzieje się na poziomie sieci dystrybucyjnych – przekazuje nam PTPiREE.

Komisja proponuje także rozwiązania w zakresie przyspieszenia procesu wydawania pozwoleń na inwestycje w OZE, sieci i magazyny, m.in. dzięki większej digitalizacji procesów, a także usprawnienia przyłączeń do sieci. - Komisja rekomenduje odejście od zasady „kto pierwszy, ten lepszy” w wydawaniu warunków przyłączenia do sieci na rzecz oceny dojrzałości projektów inwestycyjnych z jasno określonymi kamieniami milowymi. Ma to zapewnić, że przepustowość zostanie przydzielona projektom możliwym do realizacji – wskazuje Anczewska.

Pakiet sieciowy został zaprezentowany niecały tydzień przed ogłoszeniem strategii PSE do 2040 roku. - Pakiet sieciowy jest uwzględniany w strategii PSE jako jeden z czynników potencjalnie wpływających na działalność operatora – deklaruje rzecznik PSE.