Górnicy, nauczyciele, rolnicy - czyli kto może liczyć w Polsce na przywileje emerytalne

1 Wcześniejsza emerytura na specjalnych warunkach

Wcześniejszą emeryturę można również otrzymać za pracę w szczególnych warunkach i za pracę w szczególnym charakterze.

Za pracę w szczególnych warunkach ustawodawca uznał między innymi pracę w górnictwie, energetyce, hutnictwie, przemyśle metalowym, chemicznym, w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, w leśnictwie, przemyśle drzewnym, papierniczym, lekkim, poligraficznym, w transporcie i łączności, w gospodarce komunalnej, rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym oraz w służbie zdrowia i opiece społecznej. Oczywiście otrzymanie wcześniejszej emerytury przez pracowników z tych branż jest uzależnione od przekroczenia odpowiedniego wieku emerytalnego i posiadanie odpowiedniego stażu pracy - ogólnego i na szczególnych warunkach. Krótszy staż i niższy wiek jest przy tym potrzebny, jeśli dana osoba pracowała między innymi na statkach żeglugi powietrznej, w portach morskich, przy przetwórstwie azbestu, produkcji i przetwórstwie ołowiu i kadmu lub tez pracowała jako rybak morski, nurek czy ratownik GOPR.

Natomiast za zatrudnionych w szczególnym charakterze ustawodawca uznał między innymi pracowników organów kontroli państwowej i administracji celnej, twórców i artystów, dziennikarzy, nauczycieli, żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy policji i innych służb mundurowych.

Służba wojskowa ułatwi starania o wcześniejszą emeryturę>>

2 Emerytury mundurowych

Jednak nowe przepisy emerytalne znacznie ograniczyły świadczenia przyznawane za pracę w szczególnym charakterze.

Reforma systemu emerytalnego służb mundurowych z 2013 roku objęła służących w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej lub w Służbie Więziennej.

Zgodnie z nowelizacją ich emerytur, funkcjonariusze wstępujący do służby po 1 stycznia 2013 r. będą przechodzili na emeryturę w wieku 55 lat, po 25 latach służby. Czas ich pracy wydłużył się więc o 10 lat - wcześniej wystarczył im minimalny staż służby, który wynosił 15 lat. Wcześniej nie było też określonego minimalnego wieku uprawniającego do przejścia na emeryturę.

Co więcej, wysokość emerytury będzie zależała od wysokości pensji z dziesięciu kolejnych lat, które wybierze sam mundurowy. Wcześniej wysokość świadczenia była uzależniona jedynie od wysokości ostatniej pensji.

Osoby, które zaczęły pełnić służbę przed datą wejścia w życie nowych przepisów mogą dokonać wyboru - czy przejść na emeryturę na starych zasadach, czy też według nowych regulacji.

Emerytury byłych policjantów i żołnierzy ciągle rosną>>

3 Emerytura dla żołnierzy

Także okres służby, który uprawniał do uzyskania emerytury przez żołnierzy, został wydłużony o 10 lat. Ponadto teraz żołnierz musi osiągnąć określony wiek życia. W efekcie emerytura będzie przysługiwać żołnierzowi zwolnionemu z zawodowej służby wojskowej, który w dniu zwolnienia posiada ukończone 55 lat życia i co najmniej 25 lat służby wojskowej w Wojsku Polskim.

Przedtem żołnierz mógł przejść na emeryturę po minimum 15 latach służby i otrzymywał wtedy 40 proc. podstawy, a za każdy kolejny rok była ona zwiększana o 2,6 proc. Teraz emerytura żołnierza wynosi 60 proc. podstawy jej wymiaru za 25 lat służby wojskowej i wzrasta o 3 proc. za każdy dalszy rok tej służby. Kwota emerytury nie może jednak przekroczyć 75 proc. podstawy jej wymiaru.

Podobnie jak w przypadku mundurowych, nowe zasady objęły funkcjonariuszy, którzy wstąpili do służby po wejściu w życie obecnych przepisów. Pozostali mają prawo wyboru - mogą wybrać, według jakich zasad chcą przejść na emeryturę.

Żołnierz otrzyma zaległą emeryturę za trzy lata wstecz>>

4 Emerytury sędziów i prokuratorów

Reformą emerytalną objęci zostali także sędziowie i prokuratorzy. Przed zmianami mogli oni przejść w stan spoczynku w wieku 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni), jeśli przepracowali na swoim stanowisku 25 i 30 lat.

Po wejściu w życie reformy mają wydłużony wiek emerytalny do 67. roku życia, ale z zachowaniem czteroletniego okresu ochronnego. Do końca 2017 roku sędziowie i prokuratorzy mają więc jeszcze szansę odejść w stan spoczynku na starych zasadach.

Sędziowie i prokuratorzy nie mogą odchodzić na emerytury częściowe.

5 Zmiany w emeryturach rolników

Zmiany zaszły także w emeryturach rolniczych. Przedtem rolnicy mogli przechodzić na emeryturę o pięć lat wcześniej, niż wynosił ustawowy wiek emerytalny, czyli kobieta po ukończeniu 55 lat, a mężczyzna - 60 lat, jeśli podlegali ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 30 lat oraz nie byli już właścicielami gospodarstwa rolnego.

I do 2017 roku rolnicy zachowają te przywileje, ale potem ich wiek emerytalny będzie podnoszony jak w przypadku innych pracowników i docelowe 67 lat zostanie osiągnięte w przypadku mężczyzn w 2020 r. a w przypadku kobiet w 2040 r.

Natomiast przysługująca rolnikom emerytura częściowa będzie wypłacana na korzystniejszych warunkach niż pozostałym Polakom, później otrzymają oni bowiem świadczenie w normalnej wysokości (bez potrąceń).

Rolnik dostanie dwie emerytury>>

6 Emerytury górników bez zmian

Kiedy premier Donald Tusk zaproponował zmiany w systemie emerytalnym, miały one objąć także górników. Emerytury górnicze miały przysługiwać tylko osobom, które pracują bezpośrednio przy wydobyciu we wszelkiego rodzaju kopalniach.

Jednak w tym zakresie nic się nie zmieniło i emerytura górnicza przysługuje pracownikowi, który ukończył 55 lat i ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej (pracy pod ziemią oraz na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego).

Górnicy, którzy posiadają staż pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat - kobiety i co najmniej 25 lat - mężczyźni, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, prawo do emerytury nabywają po ukończeniu 50 lat.

Natomiast prawo do emerytury bez względu na wiek i zajmowane stanowisko przysługuje osobom, które przez co najmniej 25 lat pracowały stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pod ziemią.

Świadczenie to przysługuje wreszcie, jeśli pracownik nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na dochody budżetu państwa.

Każdy rok górniczej emerytury liczy się tak, jakby dana osoba pracowała 1,5-1,8 roku.

Emerytury górników: Rząd zamierza ratować kopalnie kosztem ZUS>>

7 Świadczenie kompensacyjne dla nauczycieli

Tym razem zmiany nie dotknęły nauczycieli, ale oni cześć przywilejów emerytalnych stracili już w 2008 roku. Przestały wtedy obowiązywać przepisy dające im prawo do przechodzenia na emeryturę bez względu na wiek, po 30 latach pracy, w tym 20 w oświacie. Tak więc tylko nauczyciele, którzy do tego czasu spełnili wszystkie wcześniej ustalone warunki, zachowali prawo do wcześniejszych emerytur.

Natomiast pozostali nauczyciele mają prawo do świadczenia kompensacyjnego. Chodzi dokładnie o nauczycieli, wychowawców i inni pracowników pedagogicznych zatrudnionych w publicznych i niepublicznych przedszkolach, szkołach i placówkach kształcenia ustawicznego, pracowników młodzieżowych ośrodków wychowawczych, ośrodków socjoterapii i specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych.

Nauczyciel, aby dostać świadczenie kompensacyjne, muszą więc spełnić warunek stażowy: 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 20 lat nauczania w podanej jednostce (przynajmniej na pół etatu). Niezbędne jest także spełnienie warunku wiekowego, czyli ukończenie 55 lat (kobiety i mężczyźni). Pułap ten zwiększa się co roku, aż w 2033 roku miał osiągnąć ustawowy wiek emerytalny (kobiety - 60 lat, mężczyźni - 65). Jednak w związku z wydłużeniem wieku emerytalnego termin ten się wydłuży, bowiem świadczenie ma być wypłacane do momentu, kiedy dana osoba nie uzyska uprawnień do emerytury powszechnej. Wreszcie, aby uzyskać świadczenie kompensacyjne niezbędne jest także rozwiązanie stosunku pracy.

Tych uprawnień nie nabywają nowe roczniki nauczycieli, a jedynie te, które były wymienione w ustawie z 2009 roku.

Część wychowawców oraz innych pracowników pedagogicznych, która spełnia określone warunki, może dostać także emeryturę pomostową.

Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne nie jest emeryturą>>

8 Emerytura pomostowa

Natomiast osoby, którzy nie spełniły warunków, aby otrzymać wcześniejszą emeryturę - pomimo, że przed 1 stycznia 1999 r. wykonywały pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze - mogą starać się o emeryturę pomostową.

Z możliwości przejścia na ten typ emerytury może skorzystać pracownik, który:
- urodził się po 31 grudnia 1948 r.,
- ukończył co najmniej 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna),
- udowodnił okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat, posiada okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
- przed 1 stycznia 1999 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienioną w dotychczasowych przepisach lub w nowych wykazach prac,
- po 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienioną w nowych wykazach prac.

Emerytura pomostowa przysługuje też pod warunkiem rozwiązania stosunku pracy.

Więcej na ten temat przeczytasz tutaj>>

9 Wcześniejsza emerytura

Do wcześniejszej emerytury na ogólnych zasadach mają prawo wszyscy pracownicy, o ile urodzili się przed dniem 1 stycznia 1949 roku, jednak teraz mogą z niej skorzystać tylko mężczyźni, gdyż kobiety urodzone przed tym okresem już dawno przekroczyły wiek uprawniający (55 lat) do wcześniejszej emerytury i nabyły prawo do emerytury właściwej.

W praktyce przepisy te dotyczą więc wyłącznie mężczyzn, którzy także osiągnęli odpowiedni wiek, czyli 60 lat. Aby otrzymać wcześniejszą emeryturę, muszą oni udowodnić 35 lat zarówno okresów składkowych, jak i nieskładkowych, ale w przypadku orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy wystarczy 25 lat stażu ubezpieczeniowego. Ponadto osoby ubiegające się o świadczenie powinny wykazać, że:
- przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę były pracownikami oraz
- w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawały w stosunku pracy przynajmniej przez 6 miesięcy.

Możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury pracowniczej mają również osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku. Tym razem ubiegać się mogą o nią jednak wyłącznie kobiety urodzone w latach 1949-1953, bowiem tylko one do dnia 31 grudnia 2008 roku osiągnęły odpowiedni wiek emerytalny, czyli 55 lat.

Do końca 2008 roku zainteresowane wcześniejszą emeryturą kobiety muszą również wykazać się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym 30 lat lub 20 lat w przypadku powstania przed dniem 1 stycznia 2009 r. całkowitej niezdolności do pracy.

Pozostałe warunki (takie same jak w przypadku osób urodzonych przez 1949 rokiem) mogą być spełnione po dniu 31 grudnia 2008 roku, ale w okresie poprzedzającym zgłoszenie wniosku o emeryturę.

Więcej na ten temat przeczytasz tutaj>>