Wzrosła liczba przypadków nadużyć związanych z nieuczciwymi zwolnieniami lekarskimi. W celu identyfikacji osób udających chorobę, Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaczął przeprowadzać wzmożone kontrole pracowników, którzy przebywają na L4.
Kontrola ze strony ZUS może dotknąć każdego, kto korzysta ze zwolnienia lekarskiego. Zakład w ten sposób weryfikuje poprawność wykorzystania takiego zwolnienia. Dane ZUS wskazują, że w ciągu całego 2023 roku przeprowadzono kontrolę 461 tysięcy zwolnień lekarskich. W efekcie trzeba było zwrócić 177 mln zł nienależnych świadczeń chorobowych.
Z takich powodów ludzie biorą L4
Prace remontowe w domu, własny ślub, wyjazd na wakacje za granicę, dodatkowe zajęcia zawodowe, praca w komisji wyborczej, zaangażowanie w zbieranie warzyw lub pomoc przy budowie kurnika - to tylko kilka przykładów sytuacji, które skłaniają ludzi do fałszywego skorzystania z L4, jakie ZUS wykrył w roku 2023.
Inny pan w czasie zwolnienia pomagał przy organizacji imprez kulturalnych, np. koncertów, festynów. Kolejny ubezpieczony, zamiast odpoczywać, pracował jako DJ w klubie. Znamy również przypadek, że w trakcie zwolnienia ubezpieczony brał udział: w komisji wyborczej, w regatach, w pikiecie w urzędzie, zbierał kalafiory z własnego pola czy pomagał innej osobie przy budowie kurnika - wylicza rzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Paweł Żebrowski.
L4 nie tylko w przypadku choroby
Specjaliści z firmy konsultingowej Conperio oszacowali, że nawet 36 procent sprawdzonych zwolnień lekarskich w ubiegłym roku zostało wykorzystanych niezgodnie z ich przeznaczeniem. Badanie przeprowadzone przez serwis kariery LiveCareer Polska na próbie 1173 Polaków dotyczyło nadużywania zwolnień lekarskich. 32 procent ankietowanych przyznało, że zdarzyło im się wziąć zwolnienie lekarskie, pomimo braku istotnych problemów zdrowotnych.
Respondenci wskazywali różne powody niezgodnego z przeznaczeniem korzystania z L4, takie jak potrzeba odpoczynku, trudne relacje z przełożonym, kłopoty rodzinne oraz uczucia strachu lub stresu związanego z obowiązkami w pracy. 35 procent fałszywych zwolnień, do których przyznali się badani, trwało kilka dni. 33 procent z nich dotyczyło tygodnia, 17 procent sięgało dwóch tygodni, a 8 procent wykorzystywało je przez okres do czterech tygodni. 7 procent respondentów zadeklarowało, że korzystało z nieuzasadnionego zwolnienia lekarskiego przez dłuższy czas, mimo dobrego stanu zdrowia.
Dodatkowo, aż 66 procent ankietowanych znało osobę, która wzięła L4, chociaż była zdolna do pracy. Z tego odsetka 35 procent uznało, że taki czyn można usprawiedliwić, np. poprzez zmęczenie, potrzebę krótkiego odpoczynku, niezadowalające warunki pracy lub inne pilne sprawy do załatwienia.
Kontrola ZUS w przypadku L4
Gdy dostaniemy zwolnienie lekarskie, musimy być też przygotowani na poddanie się kontroli ze strony Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ponadto zgodnie z artykułem 92 Kodeksu pracy, każdy pracodawca ma pełne prawo do przeprowadzenia kontroli pracownika przebywającego na L4.
Kontrola ta może, ale nie musi nastąpić. Zazwyczaj ZUS podejmuje działania kontrolne jedynie w przypadku posiadania odpowiednich podstaw lub przynajmniej podejrzeń, że dana osoba nie korzysta z L4 w odpowiedni sposób. Kontrola zwolnienia lekarskiego nie zawsze wymaga osobistej wizyty kontrolerów ZUS w domu danej osoby. Czasami wystarczy przegląd dokumentacji związanej z L4, a w niektórych przypadkach nawet sama analiza aktywności kontrolowanej osoby w mediach społecznościowych.
Jeśli jednak kontrolerzy ZUS zdecydują się na przeprowadzenie kontroli w terenie, osoby objęte L4 powinny przygotować się na to, że pracownicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych mogą zapukać do ich drzwi. W trakcie takiej kontroli badane są dwie główne kwestie: czy w czasie zwolnienia lekarskiego osoba nie podejmuje pracy zarobkowej oraz, czy nie nadużywa L4, wykorzystując je w sposób sprzeczny z jego przeznaczeniem.
Kara po kontroli ZUS
W przypadku wykrycia nieprawidłowości podczas kontroli przeprowadzanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wstrzymywane są wypłaty świadczenia chorobowego, a sprawa zostaje przekazana do rozpatrzenia przez ZUS. Pracownik jest zobowiązany do udzielenia wyjaśnień w ciągu 3 dni, a jeśli nie spełni tego warunku w ustalonym czasie, ZUS udziela mu dodatkowych 7 dni. Jeżeli pracownik nie przedstawi wyjaśnień w wyznaczonym terminie, sytuacja ta jest traktowana jako niewłaściwe wykorzystanie zwolnienia lekarskiego.
Utrata prawa do ubezpieczenia chorobowego lub stwierdzenie nieprawidłowego wykorzystania zwolnienia lekarskiego może skutkować obniżeniem, lub całkowitą utratą świadczenia chorobowego za cały okres objęty kontrolą. Jeśli Zakład Ubezpieczeń Społecznych już wypłacił świadczenie, konieczny będzie jego zwrot w całości. W 2023 roku 176 milionów 953 tysięcy złotych została zwrócona do ZUS. Jednak to nie wszystko, co grozi symulantowi. Pracodawca może mieć podstawy do zwolnienia nieuczciwego pracownika w związku z nadużyciem.