Subskrybuj nas na Youtube
Renta wypadkowa wywodzi się z innego rodzaju ubezpieczenia niż zwykła. Dlatego akurat ją można łączyć ze świadczeniem emerytalnym. Jest jednak warunek: nie wolno osiągać dodatkowych przychodów.
Polecany produkt: Emerytury i renty 2016 >>>
/>
Nawet osoba dorabiająca do emerytury, która uległa w pracy wypadkowi, może się ubiegać z tego tytułu o rentę, także wtedy, gdy osiągnęła już powszechny wiek emerytalny. Co więcej – jeśli zrezygnuje z pracy, ma prawo pobierać jedno pełne świadczenie i połowę drugiego. Pojawiają się więc pytania, dlaczego w przypadku zwykłej renty z tytułu niezdolności do pracy ZUS nie wypłaca obu świadczeń (emerytury i renty), a tylko jedno.
Niektórzy w lepszej sytuacji
Obowiązujące przepisy przewidują generalną zasadę, zgodnie z którą można pobierać tylko jedno świadczenie emerytalno-rentowe. W myśl art. 95 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w tej ustawie wypłaca się jedno z nich – wyższe lub wybrane przez zainteresowanego. Oznacza to, że np. osoba będąca jednocześnie uprawniona do emerytury oraz renty z tytułu niezdolności do pracy ,,z ogólnego stanu zdrowia” może pobierać wyłącznie jedno z tych świadczeń.
W dużo łagodniejszy sposób niż rencistów uprawnionych do zwykłej renty z tytułu niezdolności do pracy przepisy emerytalno-rentowe traktują osoby uprawnione do świadczenia o takim charakterze przysługującego z ubezpieczenia wypadkowego. Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa) osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wpadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się, zależnie od jej wyboru:
- rentę wypadkową powiększoną o połowę emerytury albo
- emeryturę powiększoną o połowę renty wypadkowej.
Ta reguła nie ma jednak zastosowania wtedy, gdy osoba uprawniona osiąga jakikolwiek przychód powodujący zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości określony w ustawie emerytalnej (a więc przychód z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego lub z tytułu służby). W razie uzyskiwania takiego przychodu (bez względu na jego wysokość i niezależnie od ukończenia powszechnego wieku emerytalnego) może pobierać wyłącznie jedno świadczenie - wybrane przez siebie lub korzystniejsze. [przykłady 1 i 2]
Na pierwszy rzut oka wydaje się to niesprawiedliwe, jednak potraktowanie przez ustawodawcę w szczególny sposób osób uprawnionych do wypadkowej renty z tytułu niezdolności do pracy ma swoje głębokie uzasadnienie. Uzyskanie emerytury oraz renty zwykłej stanowi realizację tego samego ryzyka ubezpieczeniowego, jakie związane jest z opłacaniem składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Natomiast jednoczesne pobieranie emerytury oraz wypadkowej renty z tytułu niezdolności do pracy to realizacja dwóch odrębnych ryzyk ubezpieczeniowych – ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz ubezpieczenia wypadkowego. Skoro za osobę ubezpieczoną odrębnie opłacana jest składka wypadkowa, ustawodawca uznał za zasadne stworzenie takiej osobie możliwości równoległego pobierania różnych świadczeń przyznanych z obydwu rodzajów ubezpieczeń. Przyjrzyjmy się, jak te przepisy funkcjonują w praktyce.
Można dorabiać
Obowiązujące przepisy nie zabraniają osobom, które uzyskały prawo do emerytury, kontynuowania lub ponownego podjęcia zatrudnienia. Przewidują jedynie, że w określonych przypadkach świadczenie zostanie zawieszone lub zmniejszone. Za dorabiających emerytów pracodawcy muszą też opłacać składki na ubezpieczenia społeczne, w tym na ubezpieczenie wypadkowe. Opłacanie tej ostatniej jest szczególnie uzasadnione. Pracujący emeryt może bowiem w pracy ulec wypadkowi lub być narażonym na chorobę zawodową, a następnie ubiegać się o przysługujące z tego tytułu świadczenia, w tym również o wypadkową rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Zgodnie z przepisami ustawy wypadkowej za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Może to być zdarzenie zaistniałe podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności, poleceń przełożonych, czynności na rzecz pracodawcy (nawet bez polecenia) czy też w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Na równi z wypadkiem przy pracy ustawa traktuje wypadek, któremu pracownik uległ w czasie podróży służbowej, chyba że został on spowodowany postępowaniem pracownika niepozostającym w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań.
Do renty wypadkowej z tytułu niezdolności do pracy uprawnia również choroba zawodowa. Jest to choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy.
Najpierw zasiłek
Emeryt, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, może uzyskać świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego. Pierwszym z nich jest zasiłek chorobowy, który przysługuje bez okresu wyczekiwania i od pierwszego dnia niezdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 182 dni.
Jeśli po wyczerpaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego lekarz orzecznik lub komisja lekarska ZUS stwierdzą, że emeryt nadal jest niezdolny do pracy, a dalsze jego leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie przez niego zdolności do pracy, może on uzyskać świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego. Wypłacane jest ono przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, jednak nie dłużej niż przez 12 miesięcy.
Emeryt, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, może również ubiegać się o rentę z ubezpieczenia wypadkowego. Może to zrobić po wyczerpaniu okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego lub też przed jego uzyskaniem. W tym przypadku nie ma znaczenia to, czy osiągnął już powszechny wiek emerytalny, czy też takiego wieku jeszcze nie ukończył. Niezależnie od spełnienia tego warunku może nabyć prawo do wypadkowej renty z tytułu niezdolności do pracy. Co więcej, tego prawa nie straci w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Przepisy dotyczące przyznawania z urzędu emerytury osobie pobierającej rentę z tytułu niezdolności do pracy (i tym samym utraty prawa do tej renty) nie mają bowiem zastosowania wtedy, gdy świadczenie to przysługuje z ubezpieczenia wypadkowego.
Nieważny staż i data powstania niezdolności
Wypadkową rentę z tytułu niezdolności do pracy może uzyskać wyłącznie ten emeryt, który w momencie wypadku przy pracy (lub powstania narażenia na chorobę zawodową) podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu. Ponadto przyznanie tego świadczenia możliwe jest tylko wtedy, gdy lekarz orzecznik lub komisja lekarska ZUS wyda orzeczenie stwierdzające, że ubezpieczony stał się niezdolny do pracy oraz że ta niezdolność powstała w związku z tym wypadkiem lub chorobą zawodową.
Wypadkowa renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. W związku z tym ubezpieczony ubiegający się o to świadczenie nie musi udowadniać, że stał się niezdolny do pracy najpóźniej w ciągu 18 miesięcy od ustania okresów składkowych lub nieskładkowych.
Dla uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową nie jest również wymagane udowodnienie przez wnioskodawcę określonego wymiaru okresów składkowych i nieskładkowych.
PRZYKŁAD 1
Na zwykłych zasadach
Andrzej G., będąc uprawnionym do wcześniejszej emerytury, w wieku 62 lat nabył również prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Renta okazała się wyższa od pobieranego dotychczas świadczenia. W związku z tym ZUS wypłaca uprawnionemu – jako korzystniejszą – rentę z tytułu niezdolności do pracy. Wypłata wcześniejszej emerytury została natomiast wstrzymana.
PRZYKŁAD 2
Czasami trzeba wybrać
Hanna J. od marca 2013 r. jest uprawniona do emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego. Niedługo po nabyciu uprawnień emerytalnych podjęła jednak ponownie zatrudnienie. We wrześniu 2014 r. uległa wypadkowi przy pracy i przez długi czas przebywała na zwolnieniu lekarskim. Po wyczerpaniu okresu zasiłkowego złożyła wniosek o przyznanie renty wypadkowej z tytułu niezdolności do pracy. ZUS przyznał to świadczenie. Ponieważ wysokość renty (1840,20 zł) okazała się znacznie wyższa od emerytury (1400,60 zł), zadeklarowała, że chce pobierać pełną rentę wypadkową powiększoną o połowę pobieranej wcześniej w całości emerytury (1840,20 zł + 700,30 zł). ZUS przychyliłby się do tego wniosku, gdyby nie to, że pani Hanna kontynuowała zatrudnienie w ramach stosunku pracy, osiągając z tego tytułu przychód. Mimo że wysokość tego przychodu nie powodowała zawieszenia ani zmniejszenia świadczenia, uprawniona musiała wybrać, czy chce pobierać rentę wypadkową, czy emeryturę.
Podstawa prawna
Art. 95 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.).
Art. 8 i 18 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.).
Art. 6–8 oraz art. 17 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1242 ze zm.).