Edukacja zdrowotna już w szkołach - co zawiera podstawa programowa?
Podstawa programowa zakłada pięć głównych celów edukacji zdrowotnej:
- Dbanie o zdrowie we wszystkich jego wymiarach - uczniowie uczą się, jak podejmować działania wspierające zdrowie fizyczne, psychiczne, społeczne, seksualne i środowiskowe. Ważnym elementem jest także troska o bezpieczeństwo – własne i innych osób.
- Rozumienie i akceptacja zmian zachodzących w ciele - program zakłada, że uczniowie powinni znać podstawowe pojęcia związane ze zdrowiem i procesami biologicznymi, w tym również z chorobami i niepełnosprawnością. Celem jest nie tylko wiedza, ale także gotowość do akceptowania naturalnych przemian ludzkiego ciała na różnych etapach życia.
- Budowanie relacji opartych na szacunku i wartościach - ważnym aspektem jest kształcenie umiejętności społecznych. Uczniowie uczą się zasad współżycia w różnych grupach, poznają swoje obowiązki wobec rodziny, społeczności lokalnej i środowiska. Fundamentem tych działań są wartości: zdrowie, godność, tolerancja i wzajemny szacunek.
- Monitorowanie własnego zdrowia - edukacja zdrowotna zachęca do świadomej obserwacji swojego stanu zdrowia, także z wykorzystaniem nowoczesnych technologii. Uczniowie uczą się rozumieć komunikaty medyczne i dostrzegać konsekwencje zaniedbywania zdrowia.
- Świadomość czynników wpływających na zdrowie - program zakłada rozwijanie umiejętności rozpoznawania zarówno pozytywnych, jak i negatywnych czynników oddziałujących na zdrowie we wszystkich jego wymiarach.
Aby zrealizować powyższe cele, edukacja zdrowotna koncentruje się na kształtowaniu praktycznych kompetencji. Do najważniejszych umiejętności, które mają zdobyć uczniowie należą:
- podejmowanie działań sprzyjających utrzymaniu i poprawie zdrowia,
- rozpoznawanie sytuacji zagrożenia i właściwe reagowanie,
- budowanie pozytywnego obrazu siebie i zdrowych relacji międzyludzkich,
- promowanie zdrowego stylu życia w swoim otoczeniu,
- umiejętność monitorowania własnego zdrowia,
- wyszukiwanie, analiza i weryfikacja informacji dotyczących zdrowia.
Z czego składa się podstawa programowa do edukacji zdrowotnej?
Przedmiot trafił już do szkół podstawowych. Składa się z dziesięciu działów:
- Wartości i postawy
- Zdrowie fizyczne
- Aktywność fizyczna
- Odżywianie
- Zdrowie psychiczne
- Zdrowie społeczne
- Dojrzewanie
- Zdrowie seksualne
- Zdrowie środowiskowe
- Internet i profilaktyka uzależnień
W klasach IV-VI uczniowie mają uzyskać odpowiedzi na następujące pytania wiodące:
- Dlaczego zdrowie jest wartością oraz jak rozwijać odpowiedzialność za zdrowie własne i innych osób?
- Jak kształtować postawy i umiejętności w zakresie dbania o zdrowie oraz systematycznego monitorowania zdrowia fizycznego i stosowania podstawowej profilaktyki zdrowotnej?
- Jak systematycznie podejmować pozaszkolną aktywność fizyczną oraz świadomie ograniczać sedentarny styl życia (bezczynność ruchową) w kontekście dbałości o zdrowie, ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki otyłości?
- Jak zdrowo się odżywiać, aby wspierać swój rozwój fizyczny ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki nieprawidłowej masy ciała?
- Jak dbać o dobrostan psychiczny i emocjonalny, w tym poczucie własnej wartości i skuteczności?
- Jak budować relacje interpersonalne oparte na otwartości, zaufaniu i podmiotowości w otoczeniu rodzinnym, szkolnym, rówieśniczym i lokalnym?
- Jak akceptować przemiany okresu dojrzewania oraz radzić sobie z jego wyzwaniami i kształtować pozytywny obraz własnego ciała?
- Jak kształtować pozytywną postawę wobec seksualności człowieka wraz z respektowaniem autonomii cielesnej swojej i innych osób?
- Jak środowisko naturalne i jego zanieczyszczenia wpływają na zdrowie publiczne i indywidualne?
- Co należy wiedzieć na temat bezpiecznego korzystania z Internetu i zagrożeń związanych z zażywaniem substancji psychoaktywnych?
W klasach VII-VIII pytania wiodące to:
- Jak kształtować postawy i wartości związane z godnością, szacunkiem oraz prospołecznym podejściem do zdrowia i troską o środowisko naturalne?
- Jak zapobiegać najczęstszym chorobom cywilizacyjnym i zakaźnym oraz jak budować empatyczną postawę wobec osób z chorobami przewlekłymi i niepełnosprawnościami?
- Jak promować aktywny styl życia, zastępować bezruch ruchem, korzystać z aktywnego transportu oraz podejmować aktywność fizyczną, aby zapobiegać chorobom?
- Jak samodzielnie planować i komponować zbilansowane posiłki oraz przeciwdziałać niezdrowym zachowaniom żywieniowym?
- Jakie są uwarunkowania zdrowia psychicznego i emocjonalnego oraz czynników je chroniących?
- Jak rozwijać relacje interpersonalne oparte na otwartości, zaufaniu i podmiotowości w otoczeniu rodzinnym, szkolnym, rówieśniczym i lokalnym?
- Jak w okresie dojrzewania troszczyć się o swoje ciało?
- Jakie znaczenie ma seksualność w życiu człowieka między innymi w kontekście rozumienia i respektowania autonomii cielesnej własnej oraz innych osób?
- Jak rozpoznać i ocenić poziom zagrożeń zdrowotnych związanych z degradacją środowiska naturalnego oraz zmianą klimatu i jakie działania mogą pomóc w minimalizowaniu tych zagrożeń dla zdrowia człowieka?
- Jak identyfikować zachowania ryzykowne u siebie i innych osób w zakresie szkodliwego korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych, zażywania substancji psychoaktywnych oraz występowania uzależnień behawioralnych?
Edukacja zdrowotna - jakie zarzuty stawia prawica i biskupi?
Jednym z zarzutów, jakie postawił przedmiotowi Episkopat jest to, że stanowi on zagrożenie dla katolickiej wizji rodziny, małżeństwa oraz dojrzałości ludzkiej dzieci i młodzieży. "Problematyka małżeństwa i rodziny, rozumianych jako wspólnota ojca, matki i dzieci, została potraktowana w nim w sposób marginalny." - czytamy w liście do wiernych. Wśród wymagań szczegółowych dotyczących rodziny znajdują się punkty takie jak:
- wymienia i omawia funkcje rodziny; opisuje przejawy jej prawidłowego funkcjonowania; omawia wartość rodziny w życiu osobistym człowieka;
- omawia czynniki wpływające na atmosferę w rodzinie, zna prawa i obowiązki dziecka oraz rodziców;
- omawia sposoby dbania o więzi rodzinne (relacje z matką, ojcem, rodzeństwem, dziadkami i dalszą rodziną);
- opisuje zmiany mogące występować w rodzinach, w tym separację, rozwód, wejście rodziców w nowe związki, adopcję, rodzicielstwo zastępcze, pojawienie się rodzeństwa, chorobę i śmierć, a także wymienia sposoby radzenia sobie w takich sytuacjach,
- nawiązuje i utrzymuje relacje, dbając o swoje potrzeby, jednocześnie szanując potrzeby innych osób; rozumie swoją rolę w budowaniu pozytywnej atmosfery w rodzinie;
Biskupi zarzucają także, że "w programie znalazły się treści dotyczące tożsamości płciowej oraz kwestii prawnych i społecznych związanych ze środowiskiem LGBTQ+". Program w zakresie tożsamości płciowej sprowadza się do umiejętności sformułowanej w taki sposób: Uczeń omawia pojęcie orientacji psychoseksualnej i kierunki jej rozwoju; wyjaśnia pojęcia związane z tożsamością płciową. Z kolei wymaganie "uczeń omawia kwestie prawne i społeczne związane z przynależnością do grupy osób LGBTQ+" jest wymaganiem fakultatywnym.
Prawica zarzuca także, że edukacja zdrowotna wprowadza do szkół "seksualizację dzieci".
Tymczasem podstawa programowa w kilku miejscach wymienia seksualizację jako zagrożenie. Tak brzmi wymaganie w dziale zdrowie seksualne w podstawie dla klas VII-VIII: " uczeń wymienia zagrożenia związane z różnymi aspektami seksualności, m.in.: uwodzenie w sieci (grooming), seksting, szantaż seksualny (sextortion), pornografia, seksualizacja, prostytucja z udziałem małoletnich, a także wymienia sposoby przeciwdziałania tym zagrożeniom".
Ostatnim zarzutem ze strony biskupów jest: "Proponowane treści mogą prowadzić do zniekształcenia obrazu kobiecości i męskości, a nawet powodować, że dziewczęta będą identyfikowały się jako chłopcy, a chłopcy – jako dziewczęta, w ich najbardziej wrażliwym okresie życia, w którym młody człowiek poszukuje własnej tożsamości i potrzebuje szczególnego wsparcia, opieki i towarzyszenia mu przez najbliższych. Niezwykle zaś łatwo jest wtedy skrzywdzić młodych ludzi i doprowadzić w konsekwencji do wielu zaburzeń". Tego typu zagadnień podstawa programowa w ogóle nie zawiera.