Puchalski: Nadzieje nauczycieli zawiedzione zostały już po wyborach

- Władze oświatowe ograniczyły autonomię szkół i nauczycieli, ingerując w kwestię dopuszczalności prac domowych. A brak autonomii obniża satysfakcję z pracy w zawodzie nauczyciela i w rezultacie przyczynia się do pogłębienia problemu deficytów kadrowych w oświacie- mówi Zygmunt Puchalski, Prezes Społecznego Towarzystwa Oświatowego.

Nasze badanie prowadzimy od ponad trzech lat. Co kwartał prosimy dyrektorów szkół niepublicznych o ocenę kondycji oświaty i pytamy, czy ich zdaniem sytuacja w kolejnych miesiącach ulegnie zmianie.

W pierwszych dziewięciu edycjach badania odsetek dyrektorów, którzy spodziewali się poprawy, nie był wyższy niż 10 proc. Szczególnie w pamięć zapadł mi czerwiec 2022 roku, gdy Indeks Optymizmu przyjął wartość „0” – żaden z ankietowanych wówczas dyrektorów nie spodziewał się, że w polskich szkołach będzie lepiej. Był to rezultat przygnębiający, ale nie zaskakujący. Kończył się właśnie rok szkolny, który stał pod znakiem „Lex Czarnek” i „Lex Wójcik”. Przypomnę że to ustawy, które zakładały, odpowiednio, oddanie władzy nad szkołami w ręce kuratorów oświaty i karę pozbawienia wolności dla dyrektorów.

Dopiero po wyborach parlamentarnych przekroczyliśmy „magiczną” barierę 10 proc., i to znacznie. W grudniu 2023 roku 37,8 proc. ankietowanych dyrektorów zadeklarowało, że spodziewa się zmiany na lepsze. Później już tego wyniku nie powtórzyliśmy.

Polska szkoła od lat mierzy się z wieloma wyzwaniami. Dyrektorzy wspominają o nich niemal w każdej edycji naszego Barometru, uzasadniając swoją krytyczną ocenę kondycji oświaty.

Trudności, z jakimi mierzą się polskie szkoły, to m.in. deficyty kadrowe, niewystarczające finansowanie i postępująca biurokratyzacja. Dyrektorzy zwracają też uwagę na zbyt obszerną podstawę programową, z powodu której uczniowie są przemęczeni i nie mają czasu na rozwój zainteresowań.

To tylko kilka przykładów, w rzeczywistości poważnych wyzwań jest znacznie więcej. Warto też pamiętać, że w ostatnich kilku latach na nasze systemowe problemy nałożyły się okoliczności zewnętrzne, w postaci pandemii koronawirusa i wojny w Ukrainie, które znacząco utrudniły funkcjonowanie szkół i odcisnęły na nich swoje piętno.

Faktycznie, w ostatniej edycji badania mniej dyrektorów uznało, że zapewnienie stabilnej sytuacji kadrowej to jedno z trzech kluczowych wyzwań, z jakimi się mierzą. Na podstawie jednego badania nie wyciągałbym jednak wniosku, że sytuacja kadrowa się poprawia. Nie można bowiem wykluczyć, że dyrektorom przybyło innych wyzwań, na których chwilowo bardziej się koncentrują. Przykładowo, więcej ankietowanych niż zazwyczaj wskazało, że wyzwaniem jest dla nich reagowanie na zmiany w prawie, które mają wpływ na pracę szkoły.

Ta zmiana przyniosła nadzieję, widać to po wynikach 10. edycji naszego Barometru. Gdy w grudniu 2023 roku zapytaliśmy dyrektorów szkół niepublicznych o rozwój sytuacji w oświacie, prawie 40 proc. z nich spodziewało się poprawy. Jeszcze przed wyborami takie nadzieje miało mniej niż 10 proc. badanych.

Oczekiwania były duże, a władzom oświatowym udało się im sprostać w ograniczonym zakresie. Świadczą o tym zarówno reakcje środowiska na kolejne działania MEN, jak i wyniki naszych badań. W kolejnych edycjach Barometru wartość Indeksu Optymizmu konsekwentnie spadała, aż spadła do poziomu sprzed wyborów parlamentarnych.

Środowisko oświatowe oczekiwało, że nowe władze utworzą zespół ekspertów, w tym praktyków, którzy opracują propozycje zmian systemowych. Taki zespół nie został jednak powołany, mimo że przed wyborami przedstawiciele partii opozycyjnych, które następnie utworzyły rząd, podpisali się pod postulatem utworzenia Komisji Edukacji Narodowej.

Władze oświatowe ograniczyły z kolei autonomię szkół i nauczycieli, ingerując w kwestię dopuszczalności prac domowych. Tymczasem brak autonomii obniża satysfakcję z pracy w zawodzie nauczyciela, a w rezultacie przyczynia się do pogłębienia problemu deficytów kadrowych w polskiej oświacie.
Nie brakuje też innych kontrowersji związanych z planami MEN. Dość powszechny jest pogląd, że resort przewidział za mało czasu na przygotowanie dużej reformy oświaty, planując ją na 2026 rok. Wątpliwości dotyczą także profilu absolwenta i „dokładania” do planu lekcji kolejnych przedmiotów, podczas gdy oficjalnie władze oświatowe dążą do zmniejszania obciążeń uczniów.