Mam dwoje dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Do tej pory nie pracowałam, zajmowałam się domem i rodziną – opowiada pani Anna. – Postanowiłam wreszcie powrócić do zawodu, znalazłam zatrudnienie, w połowie października podejmuję pracę. Dowiedziałam się jednak, że świetlica w naszej szkole jest czynna tylko do 16. Nie wiem, jak radzą sobie inni rodzice, ale ja nie będę w stanie odbierać dzieci tak wcześnie.
Zastanawiam się, kto podejmuje takie ustalenia. I czy do pracy z dziećmi w świetlicy nauczyciele mają kwalifikacje, czy pracuje tam ten, który aktualnie nie ma nic do roboty? Czy za świetlicę się płaci? Wiem, że w naszej szkole rodzice zbierają niewielkie „kredkowe”. To składka na dofinansowanie zakupu różnych potrzebnych do zajęć materiałów. Czy szkoła nie ma na to własnych pieniędzy?
Godziny pracy świetlicy szkolnej ustala dyrektor szkoły w porozumieniu z radą rodziców – zapewne więc decyzja o czasie opieki nad dziećmi do godz. 16 zapadła właśnie w ten sposób. Zależy to od lokalnych potrzeb i warunków, nie ma więc konieczności ustalania ogólnych zasad dla wszystkich szkół: świetlica powinna być otwarta tak długo, jak długo jest potrzebna w danej społeczności. W jednych szkołach jest to godz. 16, w innych, w których lekcje odbywają się na zmiany, może to być nawet godz. 19. Ustalenia te powinny być zaakceptowane przez organ prowadzący szkołę i kuratorium.
Prowadzenie świetlicy szkolnej należy do statutowych zadań szkoły publicznej. A za zorganizowanie zajęć świetlicowych odpowiada dyrektor szkoły. Natomiast zadaniem organu prowadzącego szkołę – najczęściej w przypadku publicznych szkół podstawowych jest nim gmina – jest zapewnienie możliwości działania szkoły, w tym lokalu. Przepisy mówią o bezpiecznych i higienicznych warunkach nauki, wychowania i opieki nad dziećmi i młodzieżą.
Środki finansowe na działalność szkoły, w tym na zajęcia świetlicowe oraz wyposażenie świetlicy, zapewnić musi organ prowadzący szkołę – czyli znów gmina. Szkoła nie powinna pobierać żadnych opłat za pobyt dziecka w świetlicy (ale osobno płacimy za ewentualne obiady, podwieczorki czy wspólne wyjście na lodowisko lub do kina). Rada rodziców może jednak zaproponować dodatkową składkę na wsparcie działalności świetlicy, choć nie może jej bezwzględnie wymagać od rodziców. Ta dodatkowa opłata jest dobrowolna i wynika z rodzicielskich deklaracji. Jeśli jednak ktoś dobrowolnie zadeklaruje taką składkę, wypada, by ją płacił.
Świetlica musi być ogólnodostępna dla uczniów, którzy muszą dłużej przebywać w szkole ze względu na czas pracy ich rodziców (prawnych opiekunów) lub ze względu na organizację dojazdu na zajęcia.
Obowiązek organizowania świetlicy mają szkoły podstawowe i gimnazja. Nie ma jednak przeszkód, by istniały także w szkołach ponadgimnazjalnych. Opieką powinny być objęte wszystkie potrzebujące jej dzieci, ale w jednej grupie świetlicowej nie powinno być więcej niż 25 uczniów. W szkołach specjalnych liczebność grupy świetlicowej musi być dostosowana do liczebności klas w tej placówce. Istotne jest, że zajęcia nie muszą odbywać się wyłącznie w pomieszczeniach świetlicy, ale także na boisku, w sali gimnastycznej, na placu zabaw czy nawet w sali lekcyjnej.
Kto ma prawo uczestniczyć w zajęciach, określają szkoły w regulaminach świetlicowych. Najczęściej wymieniani są tu uczniowie:
● zgłoszeni przez rodziców do codziennego przebywania w świetlicy,
● dojeżdżający na zajęcia transportem szkolnym lub publicznym,
● oczekujący na lekcje,
● oczekujący na obiad,
● nieuczęszczający na religię lub inne zajęcia nieobowiązkowe (w czasie trwania tych lekcji),
● skierowani przez wychowawców do odrabiania zadań domowych pod opieką pedagoga.
Co do zasady w świetlicach zatrudniani są posiadający odpowiednie kwalifikacje nauczyciele (ale nie określono w przepisach szczególnych wymagań co do wykształcenia czy doświadczenia). Pracujący na pełen etat mają pensum w wysokości 26 godzin tygodniowo (w szkołach specjalnych – 24 godziny). Łączny czas pracy nauczycieli świetlicy wynosi 40 godzin tygodniowo, tak jak pozostałych nauczycieli. Godziny poza pensum powinny być przeznaczone na przygotowanie zajęć). Niższe pensum może mieć kierownik świetlicy, związane jest to z obowiązkami wynikającymi z konieczności zarządzania i organizacji pracy placówki. Niezależnie od osób zatrudnionych na stałe w świetlicy mogą odpracowywać tzw. godziny karciane (dodatkowe dwie godziny pracy z uczniem w tygodniu wynikające z nowelizacji Karty nauczyciela wprowadzonej w 2009 roku) inni nauczyciele.
Świetlica, bo pełna światła
Termin „świetlica” ma w języku polskim długoletnią tradycję. To miejsce, gdzie było światło – okna czy sztuczne oświetlenie w zimowy czas. We dworach, a później także w wiejskich domach było to miejsce, gdzie wspólnie spędzano czas: czytano, oddawano się domowym robótkom, grano w gry towarzyskie, czasem przyjmowano gości. Dziś rozumiemy świetlicę często jako specjalny lokal, wyposażony w odpowiednie meble, gry, czasopisma, sprzęt audiowizualny, w którym można spędzić wolny czas. Także poza szkołą.
Podstawa prawna
Art. 5, art. 67 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.). Art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a, ust. 3, ust. 6 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (Dz.U. z 2014 r. poz. 191). Par. 7, par. 9 załącznika nr 2 do rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. z 2001 r. nr 61, poz. 624 ze zm.). Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 17 grudnia 2010 r. w sprawie podstawowych warunków niezbędnych do realizacji przez szkoły i nauczycieli zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz programów nauczania (Dz.U. z 2011 r. nr 6, poz. 23). Par. 24 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 2 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz.U. z 2009 r. nr 50, poz. 400).