Pani Jolanta ma syna jedynaka. Przez pierwszy rok jego życia poddawała go szczepieniom. Zaprzestała ich, gdy usłyszała, że mogą być bardzo groźne. Państwowe instytucje nie podzielają jej zdania. Dostała pouczenie z sanepidu zakończone groźbą, że jeśli syna nie zaszczepi, będzie musiała zapłacić grzywnę. Te pogróżki pani Jolanta wyrzuciła do kosza. Ale urzędnicy byli konsekwentni – otrzymała wezwanie za poświadczeniem odbioru. – Poświadczyłam, ale z niepokojem czekam na rozwój sytuacji. Czy państwo (tu pod postacią sanepidu) wie lepiej, co jest dobre dla mojego dziecka – zastanawia się matka małego Jasia
Niechęć do poddawania dzieci szczepieniom zatacza już dość szerokie kręgi. Tymczasem jest to w Polsce obowiązkiem prawnym, od którego uwolnić mogą jedynie uzasadnione przeciwwskazania lekarskie. Odpowiedzialność za wypełnienie tego obowiązku wobec osób nieposiadających pełnej zdolności do czynności prawnych, ponosi ten, kto sprawuje nad tą osobą prawną pieczę, czyli w odniesieniu do dzieci – rodzice.
Ustawowy obowiązek szczepień ochronnych oznacza, że nie ma możliwości skorzystania z klauzuli sumienia, czyli prawa odmowy poddania dziecka świadczeniu zdrowotnemu ze względów światopoglądowych, bo to uprawnienie jest wyłączone, jeśli przepisy odrębne (w tym przypadku ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi) stanowią inaczej.
A jednak co roku kilka tysięcy dzieci nie podlega obowiązkowym szczepieniom, bo ich rodzice są temu przeciwni. Najczęściej decyzję tłumaczą obawami przed skutkami ubocznymi szczepionek. Rodzice obawiają się, że po podaniu szczepionki ich dziecko zachoruje np. na autyzm. Jednak związek tej choroby ze szczepieniami ochronnymi nie został udowodniony naukowo. Tymczasem coraz większa skłonność do nieszczepienia zagraża bezpieczeństwu epidemiologicznemu. Bo w końcu to dzięki szczepionkom udało się wyeliminować na przykład ospę lub chorobę Heinego-Medina. I chociaż istnieje ryzyko skutków ubocznych szczepionek, to jednak zagrożenie związane z powikłaniami chorób zakaźnych jest nieproporcjonalnie większe.
Zwolennicy szczepień podkreślają, że jest to jedna z najbezpieczniejszych metod podniesienia odporności organizmu – wywołuje pamięć immunologiczną. Oznacza to, że osoba, która zetknie się z mikrobem wywołującym chorobę, będzie na niego uodporniona. I nawet jeśli szczepienie nie uchroni od choroby, to jej przebieg będzie łagodniejszy i unikniemy ryzyka powikłań.
Przeciwnicy podkreślają natomiast, że szczepionki tylko pobudzają organizm do reakcji – a jeśli on nie zareaguje, szczepionka nie przyniesie efektu, a wręcz przeciwnie – może wywołać reakcje niepożądane: gorączkę, wysypkę, powiększenie węzłów chłonnych.
Ten dylemat za rodziców postanowiło rozwiązać państwo. W kalendarzu szczepień dla dzieci zapisane są szczepienia obowiązkowe (bezpłatne, wymienione w tabelce obok) oraz szczepienia zalecane. Te drugie leżą w sferze dowolności – poddanie im dzieci oddano decyzji (i finansowaniu) rodziców. Jeśli jednak unikać będą obowiązkowych – muszą się liczyć z interwencją instytucji państwowych i konsekwencjami takiego postępowania (patrz wypowiedź specjalisty).
Powody odmowy szczepień według informacji przesłanych z PSSE z woj. mazowieckiego w sprawozdaniu z I półrocza 2014 r.
● 51 (2,4 proc.) – odrębności kulturowe, religijne lub etniczne,
● 90 (4,3 proc.) – wpływ środowisk propagujących medycynę alternatywną,
● 710 (33,5 proc.) – wpływ ruchów antyszczepionkowych,
● 49 (2,3 proc.) – wcześniejszy niepożądany odczyn poszczepienny u osoby zobowiązanej,
● 1220 (57,5 proc.) – inne, nieokreślone przyczyny.
Podstawa prawna
Art. 5 ust. 1, art. 17 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 947). Rozporządzenie ministra zdrowia z 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz.U. nr 182, poz. 1086). Art. 15, art. 119 par. 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2012 r. poz. 1015). Art. 572 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101). Komunikat głównego inspektora sanitarnego z 30 października 2014 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2015 (Dz.Urz. M.Z. z 2014 r. poz. 72).
PORADA EKSPERTA: Joanna Narożniak, Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie
Głównym celem postępowania wobec osób uchylających się od szczepienia dzieci jest uzyskanie ich świadomej zgody na dopełnienie tego obowiązku. Egzekwowanie na drodze prawnej ma miejsce dopiero po skonstatowaniu nieskuteczności działań edukacyjnych. Egzekucja przebiega wieloetapowo:
1 Działania lekarza
Postępowanie inicjuje lekarz prowadzący obowiązkowe szczepienia ochronne. Udziela on rodzicom pełnej informacji na temat szczepienia, wyjaśnia wątpliwości w oparciu o aktualną wiedzę, informuje ich o konsekwencjach medycznych i prawnych odmowy szczepienia. Jeśli nie uda się mu przekonać rodziców, musi pozyskać pisemne potwierdzenie sprzeciwu. Wtedy lekarz dołącza do przesyłanego do państwowego powiatowego inspektora sanitarnego kwartalnego sprawozdania z obowiązkowych szczepień ochronnych listę osób, które nie poddały się szczepieniom ochronnym.
2 Działania inspekcji sanitarnej
Państwowy powiatowy inspektor sanitarny wyjaśnia przyczyny uchylania się od obowiązku szczepień. Współpracuje przy tym z lekarzem i pielęgniarką, którzy prowadzą szczepienia, pielęgniarką środowiskową i ewentualnie instytucjami opieki społecznej. W przypadku rażących zaniedbań i uchylania się od szczepień PPIS może zawiadomić sąd opiekuńczy. Inspektor podejmuje ponowne działania edukacyjne – powiadamia na piśmie o obowiązku szczepień, powołując się na podstawy prawne (patrz ramka poniżej) i przekonuje o potrzebie szczepień (z uwzględnieniem informacji o ich skuteczności i bezpieczeństwie) oraz o możliwości wszczęcia postępowania egzekucyjnego w przypadku dalszego uchylania się od obowiązku. Jeśli i to nie skutkuje, powiatowy inspektor sanitarny wysyła, za pocztowym potwierdzeniem odbioru, upomnienie do obydwojga rodziców, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku, z pouczeniem o skierowaniu sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Po upływie 7 dni od daty potwierdzenia odbioru PPIS przesyła do wojewody wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz tytuł wykonawczy stosowany w egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym.
3 Działania wojewody
Postępowanie egzekucyjne prowadzi wojewoda. Może on nałożyć na osobę obowiązaną grzywnę w celu przymuszenia do wykonania ustawowego obowiązku szczepień. „Grzywna w celu przymuszenia” nie oznacza szczepień przymusowych, jest to środek stosowany w postępowaniu administracyjnym, który ma zmotywować rodzica do poddania jego dziecka wymaganym szczepieniom. Grzywna w celu przymuszenia może być nakładana kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie. Każdorazowo nie może przekraczać kwoty 10 000 zł, a grzywny nakładane wielokrotnie nie mogą łącznie przekroczyć 50 000 zł.
Komentarze (15)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarszeLekarze to bandyci - jakbym dostał karę z Sanepidu, to będę się z tymi pajacami sądził aż ich puszczę w ostatniej koszuli - dlaczego ludzie olewają taki dochodowy sposób na rekompensatę, gdy bandyci ukradną zdrowie ich dziecka?
Ich czas już dobiegł końca, a ich prawa spłoną wraz z nimi.
Bowiem idąc za wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 kwietnia 2011 roku sygn. II OSK 32/11 "obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym wynika z mocy przepisu prawa, nie ma zatem podstawy prawnej do konkretyzacji w formie decyzji administracyjnej". Regulacja powołanej ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi w art. 5 ust. 1 i art. 17 ust. 1 z mocy prawa obowiązki poddania się szczepieniom ochronnym powoduje, że ustawa ta nie daje podstaw do wydawania w tym przedmiocie decyzji administracyjnej. Według art. 5 pkt 4 ustawy z 14 maja 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851 ze zm.) "Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie zapobiegania i zwalczania chorób, o których mowa w art. 2, należy: wydawanie zarządzeń i decyzji lub występowanie do innych organów o ich wydanie – w wypadkach określonych w przepisach o zwalczaniu chorób zakaźnych".
Powołana ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, nakładając obowiązek z mocy prawa poddanie się obowiązkowym szczepieniom ochronnym, nie wprowadza w tym zakresie podstaw do wydawania przez Państwową Inspekcję Sanitarną decyzji. Wydanie decyzji administracyjnej w sprawie, która zgodnie z przepisami prawa nie podlega autorytatywnej konkretyzacji w tej formie prawnej jest rażącym naruszeniem prawa, co stanowi podstawę stwierdzenia nieważności (art. 156 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego).
2/ Sanepid straszy postępowaniem administracyjnym i karą – łamie prawo
Bardzo często sanepid nie chcąc się narazić na zarzut braku podstawy prawnej do wydania decyzji administracyjnej twierdzi też, że skoro przepisy prawa określają obowiązek poddania się szczepieniom, to nie ma konieczności wydawania w tej sprawie decyzji. Zatem wydaje się postanowienie o nałożeniu grzywny bez uprzedniego wydania decyzji. Najpierw jest wysyłane upomnienie, które przypomina o konieczności wykonania szczepień i jednocześnie informuje, że w wypadku niedopełnienia tego obowiązku w terminie 7 dni zostanie wszczęte postępowanie egzekucyjne i zostanie nałożona grzywna.
Po upływie 7 dni jest wydawane postanowienie o nałożeniu grzywny wraz z tytułem wykonawczym. Od tego postanowienia przysługuje zażalenie do Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, a w dalszej kolejności skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Sanepid uważa, że samo wskazanie obowiązku w ustawie wystarcza już do stosowania egzekucji administracyjnej.
Jednak i ta droga okazuje się być mylna i nieprawidłowa. Zgodnie bowiem z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku II SA/Bk 79/11 z dnia 05.05.2011 r. : "wykonanie obowiązku szczepienia zabezpieczone jest możliwością wydania decyzji, a nawet zastosowanie przymusu administracyjnego, ale tylko w przypadku podejrzenia lub rozpoznania zakażenia lub choroby zakaźnej. Zgodnie z treścią art. 33 ust. 1 omawianej ustawy w przypadku podejrzenia lub rozpoznania zakażenia lub zachorowania na chorobę zakaźną, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny może, w drodze decyzji, nakazać osobie podejrzanej lub osobie, u której rozpoznano zakażenie lub zachorowanie na chorobę zakaźną, poddanie się obowiązkom wynikającym z art. 5 ustawy. Zgodnie zaś z art. 36 ust. 1 ustawy wobec osoby, która nie poddaje się obowiązkowi szczepienia, badaniom sanitarno-epidemiologicznym, zabiegom sanitarnym, kwarantannie lub izolacji, a u której podejrzewa się lub rozpoznano chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną, stanowiącą bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia innych osób, może być zastosowany środek przymusu bezpośredniego polegający na przytrzymywaniu, unieruchomieniu lub przymusowym podaniu leków. A więc jeżeli nie ma podejrzenia choroby to środek przymusu nie powinien być stosowany.
Jeżeli już jednak doszło do wydania postanowienia o nałożeniu grzywny, to wówczas należy złożyć zażalenie wraz z wnioskiem o wstrzymanie egzekucji do czasu wydania orzeczenia w kwestii zażalenia, a w dalszej kolejności przysługuje skarga do właściwego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Uchylenie postanowienia o nałożeniu grzywny automatycznie likwiduje obowiązek zapłaty grzywny. Jeżeli grzywna została już zapłacona a postanowienie o jej nałożeniu zostało uchylone - wpłacona grzywna będzie zwrócona.
Powołując się w zażaleniu bądź skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na jedno ze wskazanych powyżej orzeczeń, mamy dużą szansę na wygraną.
3/ Kodeks Wykroczeń a brak szczepienia
W orzecznictwie pojawił się też pogląd, że wykonanie obowiązku szczepienia jest zabezpieczone przez Kodeks Wykroczeń. Według art. 115 Kodeksu Wykroczeń ''kto, pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, nie poddaje się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu przeciwko gruźlicy lub innej chorobie zakaźnej albo obowiązkowemu badaniu stanu zdrowia, mającemu na celu wykrycie lub leczenie gruźlicy, choroby wenerycznej lub innej choroby zakaźnej, podlega karze grzywny do 1 500 złotych albo karze nagany. Tej samej karze podlega, kto, sprawując pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, nie poddaje jej określonemu w§ 1 szczepieniu ochronnemu lub badaniu”.
Podmiotem wykroczenia może być tylko osoba, wobec której zastosowano wcześniej środki egzekucji administracyjnej w związku z niewypełnieniem obowiązku poddania siebie lub osoby małoletniej lub bezradnej, nad którą sprawca sprawuje pieczę, określonemu szczepieniu lub badaniu. Możliwość stosowania środków egzekucji administracyjnej wobec osób odmawiających poddania się szczepieniu czy badaniu wynika z ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.).
Zgodnie z art. 1a pkt 12 lit. b ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji środkami egzekucyjnymi w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym obowiązków o charakterze niepieniężnym są: m.in. grzywna w celu przymuszenia.
Jednak, aby karać na podstawie kodeksu wykroczeń czyn musi być zagrożony karą. Wynika to z art. 1 § 1, który mówi, że odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5 000 złotych lub nagany.
Tym samym nie można stosować, moim zdaniem, art. 115 Kodeksu Wykroczeń, bowiem czyn w postaci nie poddania dziecka szczepieniom nie jest zagrożony karą, a jedynie przymusem.
Odwołanie od decyzji sanepidu o nałożeniu obowiązku szczepienia
Autor: Adwokat K S