Ubóstwo energetyczne to sytuacja, w której gospodarstwo domowe nie jest w stanie zapewnić sobie odpowiedniego poziomu ogrzewania, chłodzenia, oświetlenia czy dostępu do energii elektrycznej bez nadmiernego obciążania domowego budżetu.

Czym jest ubóstwo energetyczne i kogo dotyczy?

Problem ten wynika zarówno z niskich dochodów, jak i ze złego stanu technicznego budynków czy rosnących cen energii. W polskim prawodawstwie pojęcie to zdefiniowane jest w ustawie o wspieraniu termomodernizacji i remontów, a także pojawia się w strategiach takich jak PEP2040. W praktyce obejmuje ono osoby, które muszą wybierać między opłaceniem rachunków za energię a innymi podstawowymi potrzebami.

Skala zjawiska w Polsce zależy od przyjętej metody pomiaru. Jeśli stosować definicję opartą na wysokich wydatkach na energię w relacji do dochodu, problem dotyczy ok. 10–12 proc. gospodarstw domowych. Najbardziej narażone są osoby starsze, mieszkańcy obszarów wiejskich oraz lokatorzy starych, nieocieplonych budynków. Wzrost cen energii w ostatnich latach oraz presja inflacyjna sprawiają, że problem ten pogłębia się, co wymusza na rządzie działania takie jak bezpośrednie dopłaty, oraz długofalowe, jak modernizacja sieci i budynków.

Bon energetyczny. Gotówka na rachunki w 2026 roku

Bon energetyczny to mechanizm wsparcia finansowego, w którym państwo przekazuje gospodarstwom domowym pieniądze przeznaczone na pokrycie części rachunków za energię elektryczną, ciepło lub gaz. W 2026 roku rząd planuje program ogólnokrajowy skierowany do osób spełniających określone kryteria dochodowe, głównie gospodarstw o niskich dochodach oraz tych korzystających z ogrzewania elektrycznego. Wnioski o bon mają być składane drogą elektroniczną lub w gminach, a wypłaty stanowią bieżącą pomoc w regulowaniu rachunków.

Mechanizm ten jest przykładem „czystej gotówki”, ponieważ pieniądze trafiają bezpośrednio do odbiorcy i mogą być wykorzystane na dowolne bieżące opłaty związane z energią. Kwoty przewidziane w projektach rządowych wahają się zwykle od kilkuset do nawet ponad tysiąca złotych, w zależności od rodzaju ogrzewania i poziomu dochodów gospodarstwa. Program ma nie tylko chronić przed ubóstwem energetycznym w krótkim okresie, ale także stanowić szybki sposób na złagodzenie skutków rosnących cen energii, zanim działania długofalowe w sieciach i termomodernizacji przyniosą efekty.

Wsparcie finansowe dla seniorów i osób wrażliwych — rządowy plan wykluczający ubóstwo energetyczne

Rząd planuje również programy wsparcia skierowane do konkretnych grup społecznych, takich jak seniorzy czy osoby niepełnosprawne, które są szczególnie narażone na skutki ubóstwa energetycznego. W tym modelu świadczenia pieniężne przyznawane są w oparciu o kryteria dochodowe oraz wiek lub stan zdrowia odbiorcy. Procedura ubiegania się o wsparcie jest zwykle uproszczona, a obsługą zajmują się gminy lub ZUS, co pozwala na szybkie dotarcie środków do osób najbardziej potrzebujących. Świadczenia mogą mieć charakter stały, np. kwartalne, dzięki czemu zapewniają ciągłą ochronę przed rosnącymi kosztami energii.

Podobnie jak w przypadku bonu energetycznego, tu również mamy do czynienia z „czystą gotówką”. Pieniądze trafiają bowiem bezpośrednio do odbiorcy i mogą być wykorzystane na bieżące rachunki. Tego typu programy mają dodatkową zaletę: pozwalają precyzyjnie rozdysponować pomoc, minimalizując ryzyko, że środki trafią do gospodarstw o wyższych dochodach, które nie potrzebują wsparcia.

Inwestycje w sieci energetyczne i termomodernizację

Ostatni filar walki z ubóstwem energetycznym w 2026 roku to inwestycje w rozbudowę i modernizację sieci energetycznych oraz działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej budynków. Rząd planuje wsparcie dla lokalnych operatorów sieci, modernizację infrastruktury przesyłowej i dystrybucyjnej oraz programy mające na celu poprawę izolacji budynków publicznych i mieszkalnych. W dłuższej perspektywie ma to pomóc obniżyć ceny energii i ciepła.