Ministerstwo Sprawiedliwości opublikowało projekt ustawy, która zakłada możliwość zakończenia małżeństwa przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego. Rozwód pozasądowy nie będzie możliwy w każdym przypadku, ale i tak MS liczy na usprawnienie pracy sądów.

Obecnie małżeństwo może zakończyć jedynie wyrok sądu. Konieczną przesłanką rozwodu jest zupełny i trwały rozkład pożycia. Rozwiązanie związku małżeńskiego możliwe jest tylko wtedy, gdy wobec ustania więzi małżeńskich relacja rodzinna między małżonkami już faktycznie nie istnieje oraz nie ma prognoz na jej wznowienie. Rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Rozwód pozasądowy - dla kogo?

Rozwód pozasądowy będzie możliwy tylko w przypadku par nieposiadających małoletnich dzieci i posiadających co najmniej roczny staż małżeństwa. Jak czytamy w uzasadnieniu, MS proponując te ograniczenia ma na celu "respektowanie zasady trwałości małżeństwa i dobra dziecka oraz respektowanie utrwalonych reguł rejestracji stanu cywilnego". Jednocześnie przekonuje, że niemal połowa rozwodzących się małżeństw nie posiada dzieci.

Z rozwodu pozasądowego będą mogli skorzystać tylko małżonkowie będący oboje obywatelami polskimi albo małżonkowie nieposiadający wspólnego obywatelstwa, którzy mają miejsce zamieszkania w Polsce.

Aby uzyskać rozwód pozasądowy małżonkowie będą musieli potwierdzić w oświadczeniu zupełny i trwały rozkładu pożycia, a ich stanowisko będzie musiało być zgodne. Zgoda małżonków musi obejmować także sam tryb przeprowadzenia procedury rozwodowej.

Rozwód pozasądowy będzie można unieważnić. Będzie ono wymagało postępowania przed sądem.

Rozwód pozasądowy - procedura

Rozwiązanie małżeństwa będzie odbywało się przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. W przypadku obywateli polskich przebywających za granicą, odpowiednie czynności mogą też zostać podjęte przed polskim konsulem. Projekt przyjmuje koncepcję tzw. „odmiejscowienia” czynności podejmowanych przez małżonków w urzędzie stanu cywilnego - rozwiązanie małżeństwa będzie mogło odbyć się przed dowolnym kierownikiem urzędu stanu cywilnego w Polsce.

Pozasądowe rozwiązanie małżeństwa będzie odbywało się w trzech etapach:

  • Pisemne zapewnienia małżonków - muszą stawić się w USC osobiście i jednocześnie, aby złożyć pisemne zapewnienie, potwierdzające istnienie przesłanek rozwodu pozasądowego. Małżonkowie muszą przedstawić akt małżeństwa, a kierownik USC sprawdzi, czy spełniają warunki niezbędne dla rozwodu pozasądowego. Następnie konieczne jest złożenie pisemnych zapewnień o zupełnym i trwałym rozkładzie pożycia małżeńskiego.
  • Oświadczenia małżonków o woli rozwiązania małżeństwa - drugi etap rozpoczyna się najwcześniej miesiąc po zakończeniu pierwszego (i nie później niż 6 miesięcy). Jest to „czas do namysłu”, w którym mogłoby dojść do pojednania między małżonkami i ponownego nawiązania przez nich więzi małżeńskich. Małżonkowie zobowiązani będą do złożenia oświadczeń, że: nie toczy się między nimi sprawa o rozwód; posiadają obywatelstwo polskie, a w przypadku gdy nie mają wspólnego obywatelstwa oświadczenie o tym, że mają miejsca zamieszkania na terytorium RP; nie mają wspólnych małoletnich dzieci; nastąpił między nimi zupełny i trwały rozkład pożycia. Wszystkie oświadczenia składane przez małżonków w ramach drugiego etapu procedury rozwodu pozasądowego mają formę ustną i są dokumentowane odpowiednim protokołem.
  • Rozwiązanie małżeństwa - ostatnim elementem procedury rozwodu pozasądowego jest dołączenie przez kierownika urzędu stanu cywilnego do aktu małżeństwa wzmianki dodatkowej o rozwiązaniu związku.

Kto nie dostanie rozwodu pozasądowego?

Kierownik USC będzie mógł odmówić rozwodu pozasądowego w przypadku:

  • braku wymaganego co najmniej rocznego „stażu małżeńskiego”,
  • braku aktu małżeństwa w rejestrze stanu cywilnego,
  • niezachowania minimalnego terminu 1 miesiąca od chwili złożenia pisemnych zapewnień lub przekroczenie terminu 6 miesięcy od tej chwili,
  • posiadania przez małżonków wspólnych małoletnich dzieci,
  • braku zgodnych oświadczeń małżonków o zupełnym i trwałym rozkładzie pożycia,
  • ujawnienia się okoliczności wskazujących na wystąpienie wady oświadczenia woli,
  • braku wspólnego obywatelstwa polskiego małżonków lub brak miejsca zamieszkania w Polsce przy założeniu braku jakiegokolwiek wspólnego obywatelstwa itp.

MS chce by projektowane przepisy weszły w życie w ciągu pół roku od ich uchwalenia.