Umiarkowany stopień niepełnosprawności 2025. Pełna lista ulg, zasiłków i praw, o których mało kto wie

Wiele z dostępnych ulg i dopłat dla niepełnosprawnych pozostaje niewykorzystanych tylko dlatego, że są rozsiane po różnych instytucjach i rzadko ktoś tłumaczy je jasno w jednym miejscu. Dopiero zestawienie ich razem pokazuje, jak duże wsparcie może realnie omijać osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności – i dlaczego warto sprawdzić, z czego da się skorzystać już teraz.

Co oznacza umiarkowany stopień niepełnosprawności w 2025 i jakie daje uprawnienia?

Umiarkowany stopień niepełnosprawności (dawniej II grupa inwalidzka) orzeka powiatowy lub miejski zespół ds. orzekania o niepełnosprawności. To nie jest „lekka niedyspozycja”, tylko formalne potwierdzenie, że Twoja sprawność organizmu jest na tyle naruszona, że:

• masz istotne trudności w życiu społecznym i zawodowym,
• często potrzebujesz częściowej pomocy w codzienności (zakupy, dojazdy, sprawy urzędowe, higiena),
• możesz pracować, ale tylko w warunkach dostosowanych do stanu zdrowia (np. krótszy czas pracy, brak nocy, przerwy).

W orzeczeniu znajdziesz:

• stopień niepełnosprawności (umiarkowany),
• symbole przyczyny (np. 05-R – narząd ruchu, 10-N – neurologiczne, 04-O – narząd wzroku),
• wskazania – m.in. dotyczące zatrudnienia, szkoleń, sprzętu ortopedycznego, karty parkingowej.

To właśnie te wskazania otwierają drogę do konkretnych ulg: jedne świadczenia biorą pod uwagę sam stopień umiarkowany, inne wymagają np. dodatkowo całkowitej niezdolności do pracy z ZUS albo konkretnego symbolu (np. 04-O przy karcie parkingowej).

Jakie zasiłki przysługują osobie z umiarkowanym stopniem w 2025? Kwoty z MOPS i warunki

Najczęstsze pytanie brzmi: „czy przy umiarkowanym stopniu automatycznie dostanę zasiłek?” – odpowiedź brzmi: nie, ale przy spełnieniu warunków możesz mieć nawet kilka świadczeń równolegle (np. zasiłek stały + okresowe wsparcie).

Zasiłek pielęgnacyjny – tylko jeśli niepełnosprawność powstała przed 21. rokiem życia

Przy umiarkowanym stopniu zasiłek pielęgnacyjny przysługuje wyłącznie wtedy, gdy niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 21 lat. To jedno z niewielu świadczeń bez kryterium dochodowego. W 2025 r. jego kwota nadal wynosi 215,84 zł miesięcznie i nie była waloryzowana od 2019 r.

Wniosek składasz w urzędzie gminy/miasta (dział świadczeń rodzinnych) – możesz to zrobić papierowo albo przez platformę ePUAP (w praktyce wiele gmin udostępnia gotowe formularze online).

Zasiłek stały – nawet do 1229 zł miesięcznie

Jeśli masz umiarkowany stopień i całkowitą niezdolność do pracy oraz dochód poniżej kryterium, możesz ubiegać się o zasiłek stały z pomocy społecznej. Od 1 stycznia 2025 r.:

• kryterium dochodowe:
• 1010 zł – dla osoby samotnie gospodarującej,
• 823 zł – dla osoby w rodzinie (na osobę),
• zasiłek ustala się jako różnicę między dochodem a 130% kryterium,
• maksymalna kwota zasiłku stałego w 2025 r. to 1229 zł miesięcznie,
• minimalna kwota – 100 zł miesięcznie.

Czyli przy braku dochodu i spełnieniu warunków zdrowotnych osoba samotna może dostać pełne 1229 zł.

Zasiłek okresowy i celowy – pomoc „na gorszy czas”

Do tego dochodzi zasiłek okresowy, przyznawany, gdy przejściowo wpadasz w trudniejszą sytuację (choroba, bezrobocie, utrata dochodu). Kwota zależy od Twojej sytuacji, ale górny limit wyznacza różnica między kryterium dochodowym a Twoim realnym dochodem, przy czym miesięczna kwota nie może przekroczyć kryterium na osobę w rodzinie (823 zł).

MOPS może też przyznać zasiłki celowe – np. na leki, opał, jedzenie, dopłatę do rachunków – zwykle po wywiadzie środowiskowym.

Najważniejsze świadczenia pieniężne przy umiarkowanym stopniu (2025) - TABELA

Pamiętaj: zasiłek stały i świadczenie pielęgnacyjne nie łączą się – przy zbiegu świadczeń pierwszeństwo ma świadczenie pielęgnacyjne opiekuna.

Jakie dofinansowania z PFRON przysługują przy umiarkowanym stopniu niepełnosprawności?

Dla wielu osób z umiarkowanym stopniem to właśnie PFRON i PCPR są jedyną szansą na turnus, wózek czy remont łazienki. Tu najczęściej pojawia się pytanie: „czy mnie na to stać?”. Dobra wiadomość: przy spełnieniu kryterium dochodowego większość kosztów może być pokryta z dofinansowania.

Najważniejsze obszary wsparcia PCPR (ze środków PFRON):

• Turnusy rehabilitacyjne – dofinansowanie zarówno dla osoby z umiarkowanym stopniem, jak i często dla opiekuna, jeśli lekarz to wpisze w skierowaniu; pierwszeństwo mają osoby ze stopniem umiarkowanym lub znacznym.
• Sprzęt ortopedyczny i rehabilitacyjny – dopłata do udziału własnego po refundacji z NFZ, czasem nawet do 150% limitu NFZ przy droższym sprzęcie.
• Likwidacja barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się – np. podjazd do domu, przystosowanie łazienki, platforma schodowa, komputer ze specjalnym oprogramowaniem; dofinansowanie może sięgać do 95% kosztów w określonych programach.

Wniosek składasz w PCPR właściwym dla miejsca zamieszkania (coraz częściej także elektronicznie przez platformę SOW PFRON).

„Aktywny samorząd” i inne programy

W ramach programu „Aktywny samorząd” możesz starać się m.in. o dopłatę do:

• zakupu i montażu oprzyrządowania do samochodu,
• kursu prawa jazdy kat. B,
• studiów i nauki w szkole policealnej,
• wózka o napędzie elektrycznym, komputera czy specjalistycznych protez.

Program ogłasza PFRON, ale wnioski obsługuje PCPR. Warto raz w roku sprawdzić, kiedy jest nabór w Twoim powiecie – terminy potrafią się różnić.

Jakie prawa w pracy ma osoba z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności?

Orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności to nie tylko zasiłki, ale też konkretne prawa pracownicze, wynikające z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Jeśli pracujesz na umowę o pracę i pokażesz pracodawcy orzeczenie:

• czas pracy – maksymalnie 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo,
• zakaz pracy w nocy i nadgodzinach, chyba że lekarz medycyny pracy wyrazi na Twoją prośbę pisemną zgodę,
• dodatkowa 15-minutowa przerwa wliczana do czasu pracy – przeznaczona na wypoczynek lub gimnastykę usprawniającą,
• dodatkowe 10 dni urlopu wypoczynkowego rocznie – po przepracowaniu roku od dnia zaliczenia do umiarkowanego stopnia,
• do 21 dni roboczych zwolnienia w roku na turnus rehabilitacyjny i badania (łącznie z dodatkowym urlopem nie więcej niż 21 dni).

To są uprawnienia, z których wiele osób nie korzysta, bo… nikt im o nich nie powiedział. Warto złożyć do kadr pisemny wniosek o zastosowanie norm czasu pracy dla osób niepełnosprawnych i dołączyć kopię orzeczenia.

Dofinansowanie do wynagrodzenia – argument dla pracodawcy

Twój umiarkowany stopień to także finansowa zachęta dla pracodawcy. Od 2025 r. podstawowe dofinansowanie PFRON do wynagrodzenia pracownika z umiarkowanym stopniem wynosi 1550 zł miesięcznie, a przy tzw. „schorzeniach szczególnych” (np. epilepsja, spektrum autyzmu, niepełnosprawność intelektualna, choroba psychiczna, niewidomi) łączne wsparcie może sięgnąć 2585 zł miesięcznie (podstawa + zwiększenie).

Dobrze jest to wprost powiedzieć w rozmowie o pracę: „z moim orzeczeniem pracodawca dostaje miesięczne dofinansowanie z PFRON” – to realny argument, nie „łaska”.

Jakie ulgi przysługują osobom z umiarkowanym stopniem? Transport, karta parkingowa, RTV

Tu zaczynają się detale, bo nie każda osoba z umiarkowanym stopniem ma takie same uprawnienia. Liczy się symbol przyczyny niepełnosprawności i czas, kiedy wydano orzeczenie.

Ulgi w PKP/PKS – tylko w określonych sytuacjach

Co do zasady osoba z umiarkowanym stopniem nie ma automatycznej ulgi w PKP/PKS. Są jednak wyjątki zapisane w przepisach o ulgowych przejazdach:

• osoby z dysfunkcją narządu wzroku (symbol 04-O) z umiarkowanym stopniem – prawo do 37% ulgi na bilety,
• dzieci i młodzież z niepełnosprawnością do 24 lat oraz studenci do 26 lat – mogą korzystać z 78% ulgi na przejazdy w określonych celach (szkoła, uczelnia, turnus rehabilitacyjny, leczenie),
• emeryci i renciści (niekoniecznie z umiarkowanym stopniem) – prawo do dwóch przejazdów rocznie ze zniżką 37%.

W komunikacji miejskiej ulgi ustala rada miasta/gminy – w Warszawie osoby z umiarkowanym stopniem z określonymi symbolami mają nawet bezpłatne przejazdy lub 50% zniżki, ale w innych miastach zasady są inne.

Karta parkingowa – nie dla każdej osoby z umiarkowanym stopniem

Karta parkingowa przysługuje osobom ze znacznym lub umiarkowanym stopniem, ale nie automatycznie. Warunki dla umiarkowanego stopnia są zaostrzone:

• musisz mieć znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się,
• w orzeczeniu musi widnieć jeden z symboli: 04-O, 05-R, 10-N lub 07-S,
• karta jest wydawana na okres ważności orzeczenia, maksymalnie na 5 lat.

Wniosek składa się do przewodniczącego powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, dołączając fotografię, dowód opłaty i orzeczenie.

Abonament RTV – ważny rodzaj orzeczenia, nie sam „umiarkowany”

Zwolnienie z abonamentu RTV przysługuje m.in.:

• osobom z orzeczoną całkowitą niezdolnością do pracy (ZUS, KRUS) lub
• osobom pobierającym rentę socjalną albo świadczenie pielęgnacyjne.

Jeśli masz umiarkowany stopień, ale bez orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy, samo to orzeczenie nie wystarczy – trzeba mieć jeden z wymienionych dokumentów.

Jakie ulgi podatkowe i odliczenia PIT przysługują przy umiarkowanym stopniu?

Orzeczenie o umiarkowanym stopniu daje prawo do ulgi rehabilitacyjnej w PIT, jeśli masz odpowiednie wydatki i nie przekraczasz limitów dochodu przy rozliczaniu opiekuna.

W ramach ulgi rehabilitacyjnej można odliczyć m.in.:

• wydatki na adaptację mieszkania (np. przeróbka łazienki),
• przystosowanie samochodu do potrzeb osoby z niepełnosprawnością,
• zakup i naprawę sprzętu rehabilitacyjnego i pomocniczego (poza AGD),
• koszty turnusów rehabilitacyjnych, sanatoriów, zabiegów,
• wydatki na leki – w części przekraczającej 100 zł miesięcznie, jeśli lekarz specjalista zalecił ich stałe lub czasowe przyjmowanie,
• ryczałtowe kwoty (do 2280 zł rocznie) m.in. na psa asystującego, przewodnika osoby niewidomej czy używanie samochodu osobowego do potrzeb związanych z niepełnosprawnością.

Dodatkowo osoby z umiarkowanym stopniem są zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych przy zakupie np. samochodu osobowego na własne potrzeby (sprzęt rehabilitacyjny, wózek, motorower) – wynika to z ustawy o PCC.

Jak uzyskać orzeczenie o umiarkowanym stopniu i jak potem wnioskować o świadczenia?

Jeśli dopiero zaczynasz, sensowna kolejność wygląda mniej więcej tak:

1. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności
2. składasz wniosek do powiatowego/miejskiego zespołu ds. orzekania; dołączasz dokumentację medyczną i zaświadczenie od lekarza (zwykle ważne 30 dni).
3. po kilku tygodniach dostajesz termin komisji – obecność jest obowiązkowa, chyba że komisja orzeka na podstawie dokumentów.
4. Zasiłki z MOPS/GOPS
5. z orzeczeniem idziesz do MOPS/GOPS i składasz wnioski o zasiłek stały/okresowy, pielęgnacyjny – pracownik socjalny robi wywiad środowiskowy.
6. PFRON i PCPR – sprzęt, turnus, bariery
7. z orzeczeniem i decyzjami z MOPS składasz kolejne wnioski w PCPR (np. na turnus, sprzęt, likwidację barier, Aktywny samorząd).
8. Ulgi podatkowe i transportowe
9. zbierasz faktury pod ulgę rehabilitacyjną, sprawdzasz zasady ulg w komunikacji w swoim mieście i – jeśli spełniasz warunki – składasz wniosek o kartę parkingową.

To sporo papierologii, dlatego wiele samorządów i organizacji pozarządowych prowadzi bezpłatne punkty doradztwa – warto poszukać ich na stronach urzędu miasta, PCPR czy organizacji dla osób z niepełnosprawnością.

Podstawa prawna

1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – Dz.U. 1997 nr 123 poz. 776 z późn. zm.
2. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej – tekst jednolity Dz.U. 2025 poz. 1214.
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z 12 lipca 2024 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.
4. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – szczególnie art. 26 (ulga rehabilitacyjna).
5. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym, art. 8 (karta parkingowa).