Zasada ochrony praw nabytych dotyczy również świadczeń pielęgnacyjnych

Zgodnie z art. 63 ust. 2 ustawy o świadczeniu wspierającym osoby, którym przed 1 stycznia 2024 r. albo po 1 stycznia 2024 r. na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r., zostało przyznane co najmniej do 31 grudnia 2023 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, zachowują, na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r., prawo odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane. Natomiast na podstawie art. 63 ust. 3 tej ustawy osoby te zachowują prawo odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r., również w przypadku, gdy osobie, nad którą sprawują opiekę, zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności. Przy czym warunkiem zachowania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego jest złożenie:

• wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie trzech miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenia o niepełnosprawności,
• a następnie wniosku o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w terminie trzech miesięcy, licząc od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności. ©℗

Odmowa przyznania świadczenia pielęgnacyjnego

Sprawa dotyczyła odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. (określanych często w praktyce jako stare zasady) kobiecie, która ubiegała się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego za sprawowanie opieki nad swoją matką legitymującą się orzeczeniem KRUS o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Skarżąca pobierała świadczenie pielęgnacyjne, począwszy od 1 października 2023 r. w związku ze sprawowaniem opieki nad swoją matką, jednak z uwagi na kończący się okres zbliżającego świadczenia pielęgnacyjnego, złożyła nowy wniosek o wydanie orzeczenia uprawniającego do świadczenia pielęgnacyjnego, a następnie wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na dalszy okres.

Wójt gminy S., a następnie Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu stwierdziły, iż skarżącej nie przysługuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, ponieważ opieka nad osobą z niepełnosprawnością nie jest sprawowana całą dobę. Organy obu instancji ustaliły, że skarżąca jest u matki co drugi dzień, a w opiece nad matką pomaga synowa. Matka skarżącej nie jest osobą leżącą, samodzielnie korzysta z toalety i spożywa posiłki. Organy uznały, że między koniecznością sprawowania opieki przez skarżącą nad swoją matką a rezygnacją z pracy zarobkowej nie zachodzi związek przyczynowo-skutkowy, co jest konieczne do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r.

Co wynika z orzeczenia sądu

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie nie przychylił się do poglądu prezentowanego przez organy administracji publicznej, uchylając tym samym decyzje wydane w obu instancjach. Dalej sąd zauważył, iż mało prawdopodobnym jest, żeby sytuacja zdrowotna matki skarżącej, chociażby z uwagi na jej wiek i postępujące schorzenia, poprawiła się, a tym samym, nie było konieczne zrezygnowanie przez skarżącą z podjęcia pracy zarobkowej, tym bardziej iż z zebranej i załączonej do akt dokumentacji nie wynika, aby takie okoliczności miały miejsce.

Uwaga! W dalszych akapitach WSA zwrócił uwagę na konieczność uwzględnienia konstytucyjnej zasady ochrony praw nabytych. Nakazuje ona uwzględniać prawo strony do przysługującego jej prawa ukształtowanego na mocy poprzednio obowiązujących aktów prawnych, które zostały następnie zmienione albo uchylone (tak chociażby wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z 22 czerwca 1999 r., sygn. akt K 5/99 i z 3 marca 2011 r., sygn. akt K 23/09).

WSA w Lublinie zauważył, że jeżeli organy administracji publicznej zmierzały do wydania decyzji odmawiającej przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, a tym samym odstąpić od stosowania zasady ochrony praw nabytych, to powinny wykazać, że sytuacja w zakresie sprawowania przez skarżącą opieki uległa zmianie i różni się od tej, która stanowiła podstawę przyznania poprzedniego świadczenia pielęgnacyjnego w związku ze sprawowaniem opieki nad tą samą osobą. Organy obu instancji uchybiły jednak ciężarowi dowodu, naruszając tym samym zasady prowadzenia postępowania i gromadzenia materiału dowodowego na podstawie kodeksu postępowania administracyjnego.

Nieuzasadniona odmowa przyznania świadczenia pielęgnacyjnego ma również nieoczywiste skutki

Chociaż omawiany wyrok WSA nie jest prawomocny, to po raz kolejny porusza ważną kwestię dotyczącą prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach, które utraciły swoją moc prawną, z wyjątkiem przytoczonych powyżej regulacji, związanych z obszernymi zmianami wprowadzonymi ustawą o świadczeniu wspierającym. Wskazuje on bowiem wartości, które powinny przyświecać organom administracji publicznej. Powinny one bowiem mieć na uwadze, że nieuzasadniona odmowa przyznania tegoż świadczenia może pozbawić osoby uprawnionej dostępu do środków finansowych, o których przyznanie nie będzie mogła w przyszłości się ubiegać z uwagi na uchylenie regulacji prawnych dotyczących świadczenia pielęgnacyjnego w ówczesnym jego brzmieniu.

Uwaga! Podobnie na kierunek interpretacji i charakter zasady ochrony praw nabytych zwrócił uwagę również WSA w Szczecinie w wyroku z 30 października 2024 r., sygn. akt II SA/Sz 649/24, który uznał, że „ustawodawca w art. 63 ust. 2 i 3 u.ś.w. ustalił zasady ochrony praw nabytych dla osób, którym wcześniej przyznano prawo do przedmiotowego świadczenia. Przepisy te miały na celu zapewnienie stabilności i przewidywalności prawa”. ©℗