Nowe badania: paracetamol może zaburzać rozwój zarodka i obniżać szanse na ciążę

Paracetamol to jeden z najpopularniejszych preparatów przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, który kupujemy prawie jak cukierki w sklepie. A jeśli to, co braliśmy przez lata z pełnym zaufaniem, wcale nie jest tak neutralne, jak nam się wydaje? Nowe publikacje naukowe próbują odpowiedzieć na to pytanie, a ich wnioski mogą budzić niepokój.

Paracetamol w ciąży: co naprawdę pokazują nowe badania?

Przez lata w przekazach medycznych powtarzano jedno: „w ciąży lepiej unikać leków, ale paracetamol można brać”. W aptekach stoi na pierwszej półce. W marketach – przy kasach, często tuż obok gum do żucia. W Danii rocznie zużywa się ponad miliard tabletek. W Polsce - ok. 800 milionów.

Nowe badanie opublikowane w Human Reproduction (sierpień 2025) podważa tę beztroskę. Zespół prof. Davida Møbjerga Kristensena wykazał, że paracetamol:

• hamuje replikację DNA,
• zatrzymuje podziały komórkowe,
• uderza w najwcześniejsze etapy rozwoju zarodka,
• może obniżać szanse implantacji zarodka w macicy,
• oraz wpływa na poziom hormonów płodności u dorosłych kobiet.

Dlaczego paracetamol może wpływać na rozwój zarodka już od pierwszych dni?

W centrum odkrycia znajduje się enzym ribonucleotide reductase (RNR). Odpowiada on za zamianę rybonukleotydów w deoksyrybonukleotydy - czyli budulec DNA. Bez RNR nie ma kopiowania genów. Bez kopiowania - nie ma podziałów komórkowych. A bez podziałów - zarodek nie rozwija się.

Naukowcy przetestowali paracetamol na: drożdżach, komórkach macierzystych i ludzkich komórkach zarodkowych. W każdym modelu efekt był podobny: zahamowanie RNR i zatrzymanie cyklu komórkowego. "To pierwszy raz, gdy wykazano, że paracetamol bezpośrednio blokuje replikację DNA zarodka" - mówi prof. Kristensen To mocne słowa, które w Skandynawii wywołały burzę.

Czy paracetamol zmniejsza szanse na ciążę? Wyniki badań z 2024–2025 r.

Okres tuż po zapłodnieniu - pierwsze 48–72 godziny - to czas, gdy zarodek dzieli się w ekspresowym tempie. Każde zakłócenie może spowolnić rozwój, uniemożliwić implantację (czyli zagnieżdżenie się zarodka w ścianie macicy) oraz doprowadzić do tzw. „biochemical pregnancy” (ciąży biochemicznej), czyli najwcześniejszej utraty ciąży.

Wiele kobiet nawet nie wie, że były w ciąży, bo test wykonany kilka dni później jest już negatywny. Badacze zauważają, że część tych najwcześniejszych strat może wynikać nie tylko z wad genetycznych, ale także z zaburzeń środowiskowych, w tym leków. Paracetamol - w świetle nowych danych - wchodzi na listę potencjalnych czynników.

Hormony płodności a paracetamol. Co dzieje się z poziomem AMH?

W listopadzie 2024 roku opublikowano inne istotne badanie. Zespół Kristensena przebadał kobiety z tzw. „medication overuse headache”, czyli przewlekłym bólem głowy związanym z nadużywaniem leków.

Wynik? Kobiety z wysokim spożyciem paracetamolu miały:

• znacząco niższy poziom AMH,
• uszkodzoną populację komórek ziarnistych w jajniku,
• efekt dokładnie taki sam, jaki obserwowano u zarodków.

AMH (hormon antymüllerowski) to podstawowy marker rezerwy jajnikowej - lekarze od niego zaczynają diagnostykę niepłodności. Im niższy AMH, tym mniejsza szansa na naturalne poczęcie, skuteczną stymulację lub udane IVF. W skrócie: paracetamol może wpływać na płodność kobiet nie tylko w trakcie ciąży, ale również w dorosłym życiu.

Wpływ paracetamolu na plemniki: co oznacza blokowanie kanałów CatSper?

Badania sprzed kilku lat pokazały, że paracetamol obniża poziom testosteronu u męskich płodów, zaburza proces zstępowania jąder (wnętrostwo) oraz zwiększa ryzyko problemów z płodnością i raka jądra w dorosłym życiu.

U dorosłych mężczyzn znaleziono paracetamol i jego metabolity w… nasieniu. Co ważne, te metabolity potrafią blokować kanały CatSper, które są jak GPS dla plemników, spowalniać ich ruch i zmniejszać zdolność dotarcia do komórki jajowej.

Paracetamol i ryzyko ADHD. Dlaczego bada to Harvard i duńskie szpitale?

To najbardziej kontrowersyjny fragment badań. Już wcześniej epidemiolodzy dostrzegali korelację: ciąża + częste stosowanie paracetamolu = większe ryzyko ADHD.

Zespół Kristensena uważa, że mechanizm może być podobny jak w przypadku zarodka - zakłócenie replikacji DNA w najbardziej wrażliwym okresie rozwoju mózgu. Trwają badania z Harvardem, duńskimi szpitalami i grupą COPSYCH.

Seniorzy 65+: jakie powikłania łączy się z regularnym braniem paracetamolu?

W styczniu 2025 roku University of Nottingham opublikował wyniki analizy przeprowadzonej na grupie 180 483 pacjentów 65+, 402 478 osób w grupie kontrolnej, gdzie monitorowano ≥ 20 lat dokumentacji medycznej. Publikacja ukazała się w Arthritis Care & Research (czasopismo Q1).

Jakie są wnioski? Regularne stosowanie paracetamolu (≥2 recepty w ciągu 6 miesięcy) wiązało się z:

• większym ryzykiem wrzodów i krwawień,
• większym ryzykiem niewydolności serca,
• wyższym nadciśnieniem,
• rosnącą szansą na przewlekłą chorobę nerek (CKD).

I co szczególnie ważne: odkryto silną zależność dawka–ryzyko. Innymi słowy - im więcej paracetamolu, tym większe ryzyko powikłań. Dane były tak jednoznaczne, że NICE (Wielka Brytania) stwierdziło: „Paracetamol nie powinien być pierwszym wyborem w leczeniu osteoartrozy”.

Czy codzienne branie paracetamolu jest bezpieczne? Eksperci rozwiewają wątpliwości

Paracetamol nadal jest ważnym lekiem. Ale oba badania pokazują trzy rzeczy:

1. Nie jest „neutralny” biologicznie – działa na DNA i enzymy.
2. Długotrwałe stosowanie u seniorów niesie ryzyko powikłań, o których się nie mówiło.
3. Wrażliwe okresy - ciąża, próby zajścia w ciążę, wiek 65+ - wymagają większej ostrożności.

Paracetamol w każdym domu. Dlaczego przestał być traktowany jak poważny lek?

Prof. Kristensen ujął to tak: "Musimy pamiętać, że paracetamol wciąż jest ważnym lekiem. Ale nasze dane sugerują również, że wielu ludzi nie traktuje go jak prawdziwego leku. To jest prawdziwy lek, z prawdziwymi skutkami ubocznymi".

W Danii statystyczny obywatel przyjmuje 181 tabletek rocznie. W Polsce - podobnie. Lek, który leży przy kasie obok batoników, nie kojarzy się z poważnymi mechanizmami biologicznymi. A jednak wpływa na:

• DNA,
• komórki płciowe,
• układ sercowy,
• nerki,
• mózg rozwijającego się płodu.

Kto powinien szczególnie uważać? Ciąża, planowanie ciąży i osoby 65+

Lekarze podkreślają, że jednorazowe dawki doraźne są zwykle bezpieczne i nie powinniśmy teraz wpadać w panikę i nagle odstawiać całkowicie paracetamolu. To mimo wszystko jeden z najbezpieczniejszych leków. Ale codzienne/przewlekłe stosowanie go to zupełnie inna historia, szczególnie u osób 65+, kobiet w ciąży i par starających się o dziecko. Problem zaczyna się tam, gdzie zaczyna się rutyna: tabletka rano, tabletka po południu, tabletka „żeby zasnąć”.

Podstawa naukowa i dokumenty

1. Paracetamol (N-acetyl-para-aminophenol) disrupts early embryogenesis by cell cycle inhibition, Human Reproduction, 18.08.2025.
2. Overuse of analgesics can affect the fertility biomarker Anti-Müllerian Hormone, Cephalalgia, 18.11.2024.
3. Paracetamol use and risk of gastrointestinal, cardiovascular and renal complications in older adults, Arthritis Care & Research, 2025.
4. NICE Guidelines for Osteoarthritis Management, update 2023–2024.
5. Dane konsumpcyjne leków OTC – Dania, Raport DUHS 2024.