Zamkniętą listę powodów, które uzasadniają wyznaczenie dyrektora w trybie doraźnym, bez ponownego rozpisywania konkursu lub w ogóle jego przeprowadzania, zawiera art. 63 ust. 12 ustawy – Prawo oświatowe (dalej: p.o.). Mianowicie jest to możliwe tylko w przypadkach, gdy:
- do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat albo
- w wyniku konkursu nie wyłoniono kandydata.
W takiej sytuacji organ prowadzący może powierzyć stanowisko dyrektora ustalonemu kandydatowi, w porozumieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny, po zasięgnięciu opinii rady szkoły lub placówki i rady pedagogicznej.
Powierzenie stanowiska w trybie określonym w art. 63 ust. 12 p.o. może być jednak czasochłonne. Dlatego w art. 63 ust. 13 p.o. ustawodawca pozwolił, by do tego czasu organ prowadzący mógł przekazać pełnienie obowiązków dyrektora szkoły wicedyrektorowi, a w szkołach, w których nie ma takiego stanowiska – nauczycielowi tej szkoły. Jednak nie może to nastąpić na dłużej niż 10 miesięcy.
► Czy można zrezygnować z konkursu, jeśli zgłosiła się do niego tylko jedna osoba i od razu powierzyć jej stanowisko?
NSA w wyroku z 15 października 2024 r. (sygn. akt III OSK 5027/21) podkreślił, że art. 63 ust. 12 p.o. należy interpretować ściśle, nie dopuszczając żadnej analogii i rozszerzania go na sytuacje podobne. Według sądu niedopuszczalne byłoby takie postępowanie, że organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego, uznając brak potrzeby dalszego prowadzenia postępowania konkursowego, powierza stanowisko ustalonemu przez siebie kandydatowi tylko dlatego, że jako jedyny złożył on ofertę w konkursie. Złożenie co najmniej jednej formalnie ważnej oferty obliguje organ do przeprowadzenia całego postępowania konkursowego, włącznie z częścią merytoryczną i głosowaniem nad kandydaturą.
Możliwość pierwsza: powołanie p.o. dyrektora szkoły
Pełnienie obowiązków dyrektora szkoły, o którym mowa w art. 63 ust. 13 p.o., nie jest równoznaczne z objęciem stanowiska dyrektora. Osoba, której organ prowadzący zlecił realizację obowiązków kierowniczych, wykonuje je wyłącznie tymczasowo. Na podstawie przepisów przysługują jej w tym okresie wszelkie kompetencje właściwe dyrektorowi szkoły, w tym prawo do:
- wyznaczania członków komisji rekrutacyjnej oraz jej przewodniczącego,
- podpisywania świadectw szkolnych,
- wydawania innych dokumentów o charakterze urzędowym, a także
- przewodniczenia posiedzeniom rady pedagogicznej.
Wicedyrektor z pierwszeństwem
Z brzmienia art. 63 ust. 13 p.o. wynika jednoznacznie, że pierwszeństwo w procedurze powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora przysługuje wicedyrektorowi. Dopiero w przypadku braku osoby zajmującej to stanowisko organ prowadzący może przekazać obowiązki nauczycielowi zatrudnionemu w danej jednostce oświatowej (wyrok WSA w Poznaniu z 28 września 2023 r., sygn. akt IV SA/Po 447/23).
Ważne! Zasada pierwszeństwa musi być bezwzględnie przestrzegana. Zgoda wicedyrektora, któremu powierza się obowiązki, nie jest jednak warunkiem koniecznym – czynność ta ma charakter jednostronny i nie wymaga akceptacji zainteresowanego.
Przyjmuje się, że osoba, która wyraziła zgodę na objęcie stanowiska wicedyrektora, z góry akceptuje możliwość czasowego przejęcia zadań kierowniczych w sytuacjach przewidzianych w przepisach rangi ustawowej. Obowiązek taki może wynikać zarówno z konieczności zastępowania nieobecnego dyrektora, jak i z decyzji organu prowadzącego, który powierza tymczasowe pełnienie funkcji kierownika jednostki osobie zajmującej stanowisko zastępcy.
Jednak inaczej jest w przypadku nauczyciela – w jego przypadku jego zgoda jest warunkiem koniecznym. Pogląd ten potwierdza wyrok WSA w Warszawie z 26 stycznia 2024 r. (sygn. akt VII SA/Wa 2364/23). Stwierdził on, że zgoda wicedyrektora szkoły na powierzenie funkcji dyrektora nie jest potrzebna. „Nie sposób jednak argumentacji dotyczącej wicedyrektora szkoły przenosić na nauczyciela w tej szkole, skoro zakres jego obowiązków jest zdecydowanie inny niż i nie obejmuje zastępowania dyrektora szkoły”.
PRZYKŁAD 1
Gdy kandydat nie został wyłoniony w konkursie
Z końcem roku szkolnego dyrektor szkoły podstawowej zrezygnował z pracy. Postępowanie konkursowe nie doprowadziło do wyłonienia nowego kandydata na stanowisko dyrektora. Ze względu na niewielki rozmiar placówki w szkole nie ma wicedyrektora. W tej sytuacji wójt planuje powierzyć pełnienie obowiązków dyrektora jednemu z nauczycieli zatrudnionych w szkole. Należy jednak podkreślić, że w razie odmowy przyjęcia tej funkcji przez wskazanego nauczyciela wójt nie posiada prawnych instrumentów umożliwiających przymuszenie go do objęcia stanowiska. Powierzenie stanowiska dyrektora bez uprzedniej zgody nauczyciela może zostać skutecznie zakwestionowane w drodze skargi do sądu administracyjnego. Aby zapewnić sprawne funkcjonowanie szkoły, organ prowadzący powinien uzyskać zgodę innego nauczyciela spełniającego wymagania formalne.
W praktyce może wystąpić sytuacja, gdy ze względu na obiektywne okoliczności – tj. np. choroba czy urlop dla poratowania zdrowia – organ prowadzący nie będzie miał możliwości powierzenia funkcji kierowniczej wicedyrektorowi. W takim przypadku zasada pierwszeństwa nie znajdzie zastosowania, a pełniącym obowiązki może zostać inny nauczyciel zatrudniony w danej placówce.
Wymogi wobec nauczyciela
Ustawodawca nie wprowadził żadnych dodatkowych kryteriów kwalifikujących nauczyciela do objęcia tej funkcji. Należy zatem przyjąć, że może to być każdy nauczyciel zatrudniony w szkole – niezależnie od tego, czy pełni funkcję kierowniczą. Powierzenie obowiązków osobie niebędącej nauczycielem tej konkretnej szkoły jest niedopuszczalne.
Wygaśnięcie mandatu p.o. dyrektora
Mandat osoby pełniącej obowiązki dyrektora wygasa z mocy ustawy z chwilą formalnego powierzenia stanowiska dyrektora, niezależnie od tego, czy następuje to w wyniku zakończonego sukcesem postępowania konkursowego, czy też – w przypadkach wskazanych w art. 63 ust. 12 – bez konieczności przeprowadzania konkursu. W takiej sytuacji nie jest wymagane podejmowanie odrębnej czynności prawnej mającej na celu cofnięcie upoważnienia do zarządzania szkołą i jej reprezentowania (wyrok WSA w Poznaniu z 5 czerwca 2024 r., sygn. akt IV SA/Po 303/24).
Zgodnie z art. 63 ust. 13 u.p.o. do czasu powierzenia stanowiska dyrektora w trybie określonym w ust. 10 lub 12 organ prowadzący może powierzyć pełnienie obowiązków dyrektora szkoły wicedyrektorowi, a w szkołach, w których nie ma wicedyrektora – nauczycielowi tej szkoły, jednak nie dłużej niż na okres 10 miesięcy. Wskazany w przepisie okres ma charakter maksymalny, co oznacza, że jego przekroczenie nie jest dopuszczalne. Niemniej jednak, skoro dotychczasowe powierzenie obowiązków zostało udzielone na okres 9 miesięcy, organ prowadzący może przedłużyć powierzenie o jeden miesiąc, tj. do 30 sierpnia 2025 r. – musi zmieścić się w ustawowym limicie 10 miesięcy. W takim przypadku zarząd powiatu powinien również zmienić dotychczasową uchwałę w części określającej termin zakończenia powierzenia. Zmiana taka może zostać wprowadzona w dowolnym momencie, nie jest wymagane oczekiwanie na upływ obecnie obowiązującego okresu powierzenia.
Wskazać należy, że zgodnie z orzecznictwem art. 63 ust. 13 p.o. ma charakter wyjątkowy, dlatego nie może być stosowana wykładnia rozszerzająca, a okres, na jaki powierza się określonej osobie obowiązki dyrektora szkoły, nie może w żadnym razie trwać dłużej niż 10 miesięcy. Działanie takie można ocenić w kategoriach obejścia prawa w zakresie trybu obsady stanowisk kierowniczych w szkołach i placówkach oświatowych (wyrok WSA w Krakowie z 2 grudnia 2019 r., sygn. akt III SA/Kr 1069/19, w Gliwicach z 18 września 2019 r., sygn. akt III SA/Gl 624/19 i Olsztynie z 6 marca 2018 r., sygn. akt II SA/Ol 1021/17).
Choć przepisy formalnie nie zakazują powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora nauczycielowi zatrudnionemu w niepełnym wymiarze zajęć, w praktyce wymaga to indywidualnej oceny sytuacji organizacji pracy danej szkoły. W placówkach o małej liczbie uczniów i uproszczonej strukturze organizacyjnej może to być rozwiązanie dopuszczalne. Z uwagi jednak na zakres obowiązków związanych z pełnieniem funkcji kierowniczej, zasadne jest, aby w okresie powierzenia nauczycielowi zwiększyć wymiar zatrudnienia. Pozwoli to na efektywne wykonywanie zadań związanych z zarządzaniem szkołą. Należy także pamiętać, że nauczyciel pełniący obowiązki dyrektora korzysta z obniżonego pensum na podstawie art. 42 ust. 6 Karty nauczyciela, co powinno być uwzględnione przy planowaniu organizacji pracy szkoły.
Ustawodawca nie nakłada na organ prowadzący obowiązku konsultowania zamiaru powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora w trybie art. 63 ust. 13 p.o. z organem sprawującym nadzór pedagogiczny, ani zasięgania opinii innych podmiotów. W tym zakresie organ prowadzący ma swobodę zarówno w wyborze nauczyciela, któremu powierza obowiązki, jak i w określeniu okresu ich pełnienia – z zastrzeżeniem ustawowego ograniczenia (tj. maksymalnie 10 miesięcy).
Obowiązujące przepisy nie przewidują możliwości formalnego wyznaczenia nauczyciela jako zastępcy osoby pełniącej obowiązki dyrektora szkoły. Taka konstrukcja oznaczałaby w istocie powierzenie funkcji kierowniczej kolejnej osobie, co wykracza poza rozwiązania przewidziane w ustawie – Prawo oświatowe. Uwzględniając zarówno aspekty prawne, jak i potrzebę zachowania spójności w organizacji zarządzania szkołą, nie należy wyznaczać „zastępcy” nauczyciela, któremu powierzono pełnienie obowiązków dyrektora. W przypadku zaistnienia konieczności czasowego zastępstwa lub rezygnacji osoby pełniącej obowiązki dyrektora, organ prowadzący powinien dokonać nowego, formalnego powierzenia pełnienia tych obowiązków innej osobie, zgodnie z art. 63 ust. 13 u.p.o.
Powierzenie pełnienia obowiązków dyrektora szkoły nie skutkuje nawiązaniem nowego stosunku pracy ani nie jest równoznaczne z zatrudnieniem na stanowisku dyrektora. W związku z tym odwołanie takiego powierzenia nie podlega reżimowi wypowiadania warunków pracy i płacy, ani procedurom dotyczącym odwoływania ze stanowiska dyrektora szkoły. Cofnięcie lub odwołanie powierzenia pełnienia obowiązków ma charakter wyłącznie organizacyjny (administracyjny) i powinno nastąpić na podstawie przepisów ustawy o samorządzie gminnym. Oświadczenie organu prowadzącego w tej sprawie nie wymaga wskazania przyczyny ani uzasadnienia decyzji. Nauczyciel, któremu cofnięto powierzenie pełnienia obowiązków dyrektora, pozostaje nadal zatrudniony na dotychczasowych warunkach, obowiązujących przed przyjęciem tych obowiązków.
W przypadku gdy w szkole funkcjonuje stanowisko wicedyrektora, to właśnie osoba je zajmująca powinna zostać wyznaczona do pełnienia obowiązków dyrektora. W takiej sytuacji nie ma możliwości powierzenia tej funkcji innej osobie, w tym również emerytowanemu dyrektorowi. Natomiast jeżeli w szkole nie ma stanowiska wicedyrektora, a emerytowany nauczyciel zostanie ponownie zatrudniony w tej szkole, to staje się formalnie jej nauczycielem. W takim przypadku można powierzyć mu pełnienie obowiązków dyrektora, oczywiście przy spełnieniu ustawowych warunków, w szczególności maksymalnego okresu trwania takiego powierzenia (do 10 miesięcy) oraz jego zgody.
wzór 1
Zarządzenie o powierzeniu pełnienia obowiązków dyrektora szkoły
......................................................
(pieczęć organu)
ZARZĄDZENIE NR ...../.....
Prezydenta Miasta ....................
z ....................
w sprawie powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora ....................
Na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1465 ze zm.) oraz art. 63 ust. 13 w zw. z art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 737 ze zm.)
zarządzam, co następuje:
Par. 1
Powierza się Pani/Panu .................... pełnienie obowiązków Dyrektora.................... do czasu powierzenia stanowiska Dyrektora .... zgodnie z art. 63 ust. 10 lub 12 ustawy – Prawo oświatowe, nie dłużej jednak niż 10 miesięcy, tj. do .................... r.
Par. 2.
Wykonanie zarządzenia powierza się .................... .
Par. 3
Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania.
..................................
(podpis prezydenta miasta) ©℗
Możliwość druga: powierzenie stanowiska dyrektora w trybie pozakonkursowym
Wyznaczenie kandydata na dyrektora szkoły w trybie pozakonkursowym podlega określonym wymogom formalnym. Warunkiem legalnego powierzenia stanowiska w tym trybie jest uzgodnienie kandydatury z kuratorem oświaty i organami szkoły (np. radą pedagogiczną i radą rodziców). Powinno to polegać na przedłożeniu im przez organ prowadzący projektu zarządzenia/uchwały (zarządu powiatu lub województwa) w sprawie powierzenia stanowiska dyrektora szkoły konkretnej osobie.
Procedurę można opisać w kilku krokach.
►KROK 1. Sporządzenie projektu zarządzenia włodarza o powierzeniu stanowiska. Projekt powinien zawierać konkretne dane osobowe kandydata i uzasadnienie. [wzór 2]
►KROK 2. Uzgodnienie kandydata z kuratorem oświaty.
►KROK 3. Zasięgnięcie opinii rady szkoły oraz rady pedagogicznej.
►KROK 4. Powierzenie stanowiska dyrektora szkoły określonemu kandydatowi.
Wzór 2
Zarządzenie w sprawie powierzenia stanowiska dyrektora szkoły
........................................................ (pieczęć organu)
ZARZĄDZENIE NR ...../.....
Wójta Gminy ................. z ................ w sprawie powierzenia stanowiska dyrektora........
Na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1465 ze zm.) oraz art. 63 ust. 1, 12 i 21 w zw. z art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 737 ze zm.)
zarządzam, co następuje:
Par. 1
Powierza się Pani/Panu .................... stanowisko Dyrektora .................... na 5 lat szkolnych, tj. od ................... r. do ................... r.
Par. 2
Wykonanie zarządzenia powierza się .................... .
Par. 3
Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania.
................................. (podpis wójta) ©℗
Porozumienie z kuratorem
Ustawodawca nie ustalił wprost kolejności uzgodnienia kandydata z kuratorem oświaty, radą szkoły i radą pedagogiczną. Uznaje się, że właściwsze jest jednak zasięganie opinii rady pedagogicznej i rady szkoły dopiero po uzgodnieniu kandydatury z kuratorem oświaty. Jeśli bowiem organ prowadzący najpierw wystąpiłby do organów placówki o wyrażenie opinii, a dopiero później zwrócił się do kuratora oświaty o uzgodnienie tej kandydatury, to brak zgody kuratora skutkowałby koniecznością ponowienia całej procedury, w tym ponownego zasięgania opinii ww. gremiów wobec nowej osoby (por. K. Bandarzewski, „Wybór dyrektora gminnej szkoły podstawowej w trybie pozakonkursowym”, Przegląd Prawa Publicznego nr 6/2021, s. 86).
Uwaga! Kandydatura na stanowisko dyrektora szkoły musi zostać wspólnie zaakceptowana przez organ prowadzący i organ nadzoru pedagogicznego. Z kolei opinie rady pedagogicznej i rady szkoły pełnią jedynie funkcję doradczą – ich treść, nawet jeśli jest negatywna, nie blokuje dalszego procedowania, jeśli kandydatura została zaakceptowana przez kuratora.
Przepisy p.o. nie określają ani terminu, w jakim kurator oświaty powinien zająć stanowisko w sprawie powierzenia stanowiska dyrektora szkoły, ani nie precyzują formy, w jakiej powinno być ono wyrażone. W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że stanowisko zajmowane przez kuratora nie stanowi postanowienia ani innej czynności z zakresu administracji publicznej, która dotyczyłaby bezpośrednio praw lub obowiązków stron (por. postanowienie WSA w Łodzi z 27 września 2018 r., sygn. akt III SA/Łd 757/18). Traktowane jest natomiast jako pismo o charakterze informacyjnym, zawierające zgodę lub jej brak na powierzenie określonej osobie funkcji dyrektora szkoły.
Przepisy p.o. nie zawierają definicji pojęcia „porozumienie” w kontekście powierzenia stanowiska dyrektora szkoły. Kwestia ta była jednak wielokrotnie analizowana w orzecznictwie. Jak wskazał WSA w Gliwicach w wyroku z 7 lutego 2023 r. (sygn. akt III SA/Gl 900/22), pojęcia „porozumienie” oraz „uzgodnienie” – zarówno w języku potocznym, jak i prawniczym – są znacznie bardziej zdecydowane i jednoznaczne niż „opiniowanie”. Zakładają bowiem zgodność stanowisk oraz wspólne podejście zainteresowanych stron do danej sprawy.
Z tego względu sądy administracyjne oraz organy stosujące prawo przyjmują, że zwrot „w porozumieniu” jest równoznaczny ze sformułowaniem „za zgodą”. Działanie „w porozumieniu” oznacza zatem nie tylko prowadzenie konsultacji, ale także uzyskanie jednoznacznej aprobaty drugiej strony. Terminy „w uzgodnieniu”, „w porozumieniu” i „po uzgodnieniu” używane są zamiennie w celu zobowiązania organów do podejmowania decyzji wspólnie, w sposób skoordynowany, przy założeniu osiągnięcia wspólnego stanowiska. Mając na uwadze zarówno wykładnię językową, jak i systemową, WSA w Gliwicach jednoznacznie stwierdził, że dla spełnienia wymogów wynikających z art. 63 ust. 12 p.o. nie wystarczy jedynie wymiana stanowisk czy prowadzenie dialogu pomiędzy organem prowadzącym a kuratorem oświaty. Aby możliwe było skuteczne powierzenie stanowiska dyrektora w tym trybie, konieczne jest osiągnięcie pełnej zgodności – jednomyślnego stanowiska obu podmiotów (por. też wyrok NSA z: 10 września 2024 r., sygn. akt III OSK 4487/21, 27 września 2023 r. sygn. akt III OSK 1992/22 i 27 września 2023 r. sygn. akt III OSK 1993/22 oraz wyrok WSA w Białymstoku z 22 lutego 2022 r., sygn. akt II SA/Bk 12/22).
Przykład 2
Konieczna zgoda
W jednej z gmin województwa mazowieckiego, po nierozstrzygniętym konkursie na stanowisko dyrektora szkoły podstawowej, burmistrz postanowił wskazać kandydatkę na dyrektora w trybie art. 63 ust. 12 p.o. Była nią nauczycielka z tej placówki, która wcześniej nie ubiegała się o stanowisko w drodze konkursu. W toku procedury burmistrz zwrócił się do kuratora oświaty o uzgodnienie kandydatury. Kurator oświaty w odpowiedzi odmówił wyrażenia zgody, wskazując, że zaproponowana osoba nie spełnia warunków do objęcia funkcji – nie wykazała się doświadczeniem w zarządzaniu jednostką oświatową, nie przedstawiła koncepcji pracy szkoły, a z dokumentów załączonych do wniosku nie wynikało, czy posiada kwalifikacje wymagane dla dyrektora zgodnie z przepisami rozporządzenia. Mimo negatywnego stanowiska kuratora organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego wydał zarządzenie o powierzeniu wskazanej kandydatce stanowiska dyrektora szkoły. Wojewoda, sprawując nadzór nad zgodnością działań jednostek samorządu z prawem, stwierdził naruszenie art. 63 ust. 12 p.o. i unieważnił zarządzenie w trybie rozstrzygnięcia nadzorczego. W uzasadnieniu podkreśliła, że samo podjęcie kontaktu z kuratorem nie stanowi „uzgodnienia”, o którym mowa w ustawie. Dla skutecznego powierzenia funkcji dyrektora w trybie pozakonkursowym niezbędne jest uzyskanie jednoznacznej, pozytywnej decyzji kuratora, co nie miało miejsca w tej sprawie.
Przepisy p.o. tej kwestii nie rozstrzygają. W literaturze wskazuje się, że zgodnie z art. 89 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) w przypadku, gdy przepis prawa uzależnia ważność rozstrzygnięcia organu gminy od jego zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania przez inny organ, zajęcie stanowiska przez ten organ powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego rozstrzygnięcia lub jego projektu. W myśl zaś art. 89 ust. 2 u.s.g. jeżeli organ, do którego zwrócono się o zajęcie stanowiska, nie zajmie go w terminie 14 dni, rozstrzygnięcie uważa się za przyjęte w brzmieniu przedłożonym przez organ gminy z upływem tego terminu.
Jeżeli zatem kurator oświaty w terminie 14 dni nie zajmie żadnego stanowiska, to wówczas oznacza to zaakceptowanie propozycji przekazanej przez organ prowadzący szkołę (K. Bandarzewski, „Wybór dyrektora gminnej szkoły podstawowej w trybie pozakonkursowym”, Przegląd Prawa Publicznego nr 6/2021, s. 85). Pogląd ten potwierdza orzecznictwo. Przykładowo NSA w wyroku z 23 kwietnia 2024 r. (sygn. akt III OSK 1556/23) wskazał, że zarządzenie wydawane na podstawie art. 63 ust. 12 p.o. nie jest decyzją administracyjną, ale aktem wydawanym w zakresie kompetencji organu wykonawczego gminy. Akt ten (zarządzenie) podlega stosownie do art. 91 i następnych u.s.g. nadzorowi wojewody. W myśl art. 89 ust. 1 u.s.g. jeżeli prawo uzależnia ważność rozstrzygnięcia organu gminy od jego zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania przez inny organ, zajęcie stanowiska przez ten organ powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego rozstrzygnięcia lub jego projektu, chyba że zobowiązanym do zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania jest organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego to wtedy termin ten wynosi 30 dni.
Zdaniem NSA hipoteza wynikająca z ww. przepisu dotyczy także porozumienia, o którym mowa w art. 63 ust. 12 p.o. Ważność bowiem zarządzenia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) wydawanego na podstawie art. 63 ust. 12 p.o. zależy od uzgodnienia danej kandydatury z organem nadzoru pedagogicznego. Zgodnie zaś z art. 98 ust. 1 u.s.g. każde stanowisko odrębnego organu zajęte w trybie art. 89 u.s.g. podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego z powodu niezgodności z prawem w terminie 30 dni od dnia jego doręczenia.
Ważne! Jeśli kuratorium nie zgodzi się na kandydata na dyrektora, gmina może zaskarżyć tę odmowę do sądu administracyjnego.
Stanowisko NSA nie jest respektowane przez wszystkie składy sędziowskie. Przykładowo WSA w Gdańsku w wyroku z 15 lutego 2024 r., sygn. akt (sygn. akt III SA/Gd 680/23) dotyczącym sprawy, w której organem prowadzącym był zarząd powiatu, stwierdził, że nie podziela stanowiska, że w trybie art. 63 ust. 12 p.o. miał zastosowanie termin 14 dni na zawarcie porozumienia, o którym mowa w art. 77b ustawy o samorządzie powiatowym. W konsekwencji nie można przyjąć, że w przypadku braku wyrażenia stanowiska przez organ nadzoru pedagogicznego w terminie 14 dni dochodzi do „dorozumianego porozumienia' i organ prowadzący placówkę może zrealizować swoją wolę powołania wybranej przez siebie osoby na stanowisko w trybie art. 63 ust. 12 p.o. Gdański WSA dodał, że przez pojęcie „w porozumieniu” należy rozumieć sytuację niezgłaszania przez organ nadzoru pedagogicznego zastrzeżeń do kwalifikacji przedstawionego mu kandydata. Należy to jednak ustalić nie na zasadzie milczącej zgody, lecz wyrażonych przez ten organ faktycznie opinii – co może obejmować całokształt dokumentów sprawy.
Kolejność opinii organów szkoły
W procedurze określonej w art. 63 ust. 12 u.p.o., organ prowadzący, przed powierzeniem stanowiska dyrektora szkoły, ma obowiązek zasięgnąć opinii zarówno rady szkoły, jak i rady pedagogicznej. Kolejność zasięgania tych opinii również nie została przez ustawodawcę określona.
Ważne! Jeżeli w danej placówce nie została powołana rada szkoły, wówczas wystarczające jest uzyskanie opinii jedynie od rady pedagogicznej.
Z orzecznictwa wynika, że:
► Opinia rady pedagogicznej i rady szkoły nie ma charakteru wiążącego – nawet jej negatywna treść nie uniemożliwia organowi prowadzącemu powierzenia stanowiska wybranemu kandydatowi (por. wyrok WSA w Rzeszowie z 8 listopada 2018 r., sygn. akt II SA/Rz 928/18).
► Brak pozytywnej opinii nie daje tym organom uprawnienia do zaskarżenia aktu powierzenia stanowiska dyrektora, o czym przypomina m.in. postanowienie WSA w Gdańsku z 31 stycznia 2013 r., sygn. akt III SA/Gd 780/12.
W praktyce pojawia się jednak istotny problem interpretacyjny. W orzecznictwie wskazuje się, że brak uchwały rady pedagogicznej w sprawie wyrażenia opinii nie jest równoznaczny z rezygnacją z przysługującego jej uprawnienia. WSA w Łodzi w wyroku z 10 lipca 2018 r. (sygn. akt III SA/Łd 431/18) podkreślił, że ustawa nie przewiduje mechanizmu domniemania zgody w przypadku milczenia organów opiniujących. W rezultacie, jeśli rada pedagogiczna nie podejmie żadnej uchwały w przedmiocie opinii o kandydacie, procedura może zostać uznana za wadliwą, a dokonane powierzenie stanowiska – skutecznie zakwestionowane.
Taki stan rzeczy stanowi lukę w art. 63 u.p.o., który nie przewiduje konsekwencji braku działania ze strony rady pedagogicznej. W sytuacji, gdy wymagane jest zasięgnięcie opinii, a taka nie zostaje udzielona, pojawia się ryzyko paraliżu całego postępowania. Wymóg zasięgnięcia opinii powinien być zatem rozumiany jako obowiązek uzyskania stanowiska – pozytywnego lub negatywnego – w formie uchwały. Bez tego elementu, procedura może zostać uznana za naruszającą przepisy prawa, co skutkować może uchyleniem aktu powierzenia przez sąd administracyjny.
Okres sprawowania funkcji w trybie powierzenia
Zgodnie z art. 63 ust. 21 u.p.o. stanowisko dyrektora szkoły powierza się na pięć lat szkolnych. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się możliwość powierzenia stanowiska na krótszy okres, jednak nie może być on krótszy niż jeden rok szkolny.
W orzecznictwie wskazuje się, że:
► Czynność polegająca na powierzeniu stanowiska dyrektora szkoły przez organ prowadzący jednostki samorządu terytorialnego, dokonywana w formie zarządzenia lub uchwały, jest przejawem wykonywania władztwa administracyjnego, wynikającego z przepisów prawa publicznego. Oznacza to, że nie mamy do czynienia wyłącznie z decyzją z zakresu prawa pracy, właściwą do oceny przez sąd powszechny, lecz z aktem o charakterze mieszanym – wywołującym skutki zarówno w sferze publicznoprawnej, jak i pracowniczej (por. wyrok NSA z 12 stycznia 2017 r., sygn. akt I OSK 2138/16).
► Aspekt administracyjnoprawny powierzenia stanowiska, jako realizacja uprawnienia przysługującego organowi prowadzącemu, może podlegać kontroli sądu administracyjnego, zwłaszcza w kontekście przepisów o nadzorze nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego (por. wyrok NSA z 22 czerwca 2005 r., sygn. akt I OSK 296/05)
► Zarządzenie lub uchwała w sprawie powierzenia funkcji dyrektora szkoły podlega ocenie przez organ nadzoru – wojewodę, który w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa, ma prawo zakwestionować je w drodze rozstrzygnięcia nadzorczego (por. wyroki NSA z: 27 września 2023 r., sygn. akt III OSK 1993/22 i 22 listopada 2017 r., sygn. akt I OSK 1914/17; wyrok WSA w Opolu z 18 listopada 2013 r., sygn. akt II SA/Op 461/13). ©℗
Podstawa prawna
- art. 29 ust. 1 pkt 2, art. 63 ust. 1, 2, 3, 10, 12, 13 i 21 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 737, ost.zm. Dz.U. z 2025 r. poz. 769)
- art. 42 ust. 6 ustawy z 26 stycznia 1982 – Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 986, ost.zm. Dz.U. z 2025 r. poz. 620)
- art. 30 ust. 1, art. 89 ust. 1 i 2, art. 91, art. 98 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1465, ost. zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 1940)
- art. 77b ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 107, ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 1907)