Arkusz organizacyjny szkoły – jak go sporządzić i zatwierdzić

Do 21 kwietnia br. dyrektorzy placówek muszą przekazać arkusze organizacji szkoły lub przedszkola organowi prowadzącemu. Jakie obowiązki mają w związku z tym dyrektorzy i włodarze? Odpowiadamy na wybrane pytania. ©℗

Cedowanie obowiązków

ODPOWIEDŹ: Nie. Burmistrz nie może powierzyć dyrektorowi szkoły zatwierdzania arkuszy organizacyjnych jednostek oświatowych. Jest to jego zadanie i nie może go scedować na inną osobę lub podmiot.

WYJAŚNIENIE: Zgodnie z art. 110 ust. 3 ustawy – Prawo oświatowe arkusz organizacji szkoły i przedszkola zatwierdza organ prowadzący, po zasięgnięciu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny. To oznacza, że zatwierdzenie arkusza organizacyjnego jest czynnością zastrzeżoną wyłącznie do kompetencji organu prowadzącego (czyli w przypadku jednostek samorządowych odpowiednio: wójta, burmistrza, prezydenta miasta). Nie można zatem scedować obowiązku zatwierdzania arkusza kierownikowi innej jednostki organizacyjnej, tym bardziej że jest to jeden z elementów nadzoru organu prowadzącego nad działalnością szkoły.

Czy wójt lub burmistrz wprowadzą poprawki

ODPOWIEDŹ: Przepisy nie odpowiadają na to pytanie. Nie określają procedury odmowy zatwierdzenia arkusza. W praktyce błędy czy niezgodności z polityką oświatową prowadzoną na szczeblu jednostki samorządu terytorialnego organy prowadzące eliminują poprzez zmiany do zatwierdzonych uprzednio arkuszy.

WYJAŚNIENIE: Zgodnie z art. 110 ust. 1 ustawy – Prawo oświatowe (dalej: p.o.) arkusz organizacji szkoły i przedszkola określa szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym. Według kolejnego ustępu tego samego artykułu arkusz organizacji szkoły lub przedszkola opracowuje dyrektor szkoły lub przedszkola, uwzględniając przepisy wydane na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 3 p.o. (chodzi tutaj o ramowe programy nauczania – red.), a w przypadku szkoły artystycznej – na podstawie art. 47 ust. 1a p.o., a następnie przekazuje do zaopiniowania zakładowym organizacjom związkowym będącym jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu Społecznego albo jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych wchodzących w skład organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu tej ustawy, zrzeszających nauczycieli.

Wedle art. 10 ust. 1 p.o. organ prowadzący szkołę lub placówkę odpowiada za jej działalność oraz finansuje działalność szkół i placówek. Ostateczny kształt arkusza wpływa na koszty funkcjonowania danej jednostki oświatowej, więc zasadniczo organ prowadzący powinien mieć możliwość niegodzenia się na przedstawioną mu treść oraz ingerowania w zaproponowane rozwiązania. Niestety, tak jednak nie jest. Przepisy milczą na ten temat. Z drugiej strony – niezatwierdzenie arkusza mogłoby skutkować tym, że szkoła nie posiadałaby kluczowego dokumentu przesądzającego o funkcjonowaniu szkoły i określającego jej działalność na kolejny rok szkolny. Przepisy wskazujące kalendarz czynności związanych z opracowaniem arkusza, jego opiniowaniem i zatwierdzaniem nie przewidują cofania się w procesie do poprzednich etapów, zresztą ustawodawca nie daje na to czasu.

Arkusz kalkulacyjny dla zespołu szkół: jeden czy osobno dla każdego

ODPOWIEDŹ: Arkusze organizacji dla poszczególnych szkół powinni sporządzić osobno dyrektorzy tych szkół.

WYJAŚNIENIE: Na podstawie art. 91 ustawy – Prawo oświatowe (dalej: p.o.) organ prowadzący szkoły różnych typów lub placówki może je połączyć w zespół. Utworzony w ten sposób zespół staje się jednostką organizacyjną, będącą pracodawcą dla zatrudnionych w tych przedszkolach nauczycieli – art. 10 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela.

Zadanie opracowania arkusza organizacji przedszkola lub szkoły ustawodawca przypisał dyrektorowi. Zgodnie z art. 110 ust. 2 p.o. arkusz organizacji szkoły lub przedszkola opracowuje dyrektor szkoły lub przedszkola. Połączenie szkoły w zespół nastąpi z dniem 1 września. Do tego czasu kompetencje związane z przygotowaniem arkusza należą do dyrektorów łączonych w zespół jednostek. Po połączeniu szkół w zespół, nowo wybrany dyrektor zespołu może sporządzić dla celów technicznych arkusz łączący odrębne do 31 sierpnia jednostki systemu oświaty oraz aneksy do arkusza. Zasadą jest, że arkusz dotyczy konkretnej szkoły, a nie zespołu.

Rozwiązanie stosunku pracy

ODPOWIEDŹ: Nie. Nauczyciela nie należy wykazywać w arkuszu. Stosunek pracy takiego nauczyciela ustaje z końcem roku szkolnego, tj. z 31 sierpnia.

WYJAŚNIENIE: Stosownie do par. 17 ust. 3 pkt 1 i 2 rozporządzenia ministra edukacji narodowej w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, arkusz organizacji szkoły określa liczbę nauczycieli ogółem, w tym nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze, a także imię, nazwisko, stopień awansu zawodowego i kwalifikacje poszczególnych nauczycieli oraz rodzaj prowadzonych przez nich zajęć i liczbę godzin tych zajęć.

W przypadku wystąpienia przyczyn, o których mowa w art. 20 ustawy – Karta Nauczyciela, dyrektor szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy. Rozwiązanie stosunku pracy następuje z końcem roku szkolnego (tj. z dniem 31 sierpnia) po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu. Oznacza to, że z końcem roku szkolnego stosunek pracy nauczyciela ustaje i z nowym rokiem szkolnym nie jest już pracownikiem szkoły. Z tego względu nie powinien być wskazany w arkuszu.

Także WSA w Gliwicach w wyroku z 17 lutego 2021 r. (sygn. akt III SA/Gl 686/20) wskazał, że „Czym innym jest sprawowanie nadzoru, czy też zatwierdzenie konkretnych działań (w tym arkuszy organizacji poszczególnych placówek), które zazwyczaj jest czynnością następczą, a czym innym próba uprzedniego narzucenia dyrektorom placówek konkretnych rozwiązań i związania ich wytycznymi – nieznajdującymi oparcia w przepisach prawa”. WSA dodał, że ustalanie wiążących wytycznych poprzez określenie sposobu sporządzania arkuszy organizacyjnych wkracza w zakres ustawowych zadań realizowanych przez dyrektorów kierujących placówkami. I jednoznacznie stwierdził: „Naruszeniem prawa jest zatem nałożenie na dyrektorów szkół i przedszkoli obowiązku kierowania się założeniami prawno-organizacyjnymi do sporządzenia arkuszy organizacyjnych”.

Warto dodać, że osobną kwestią jest obowiązek przestrzegania planu finansowego przez dyrektora jednostki. Oznacza to, że nie może on zatrudniać dowolnej liczby pracowników i nie zważać w trakcie planowania zatrudnienia na możliwości finansowe szkoły. Pomimo tego organ prowadzący nie może narzucać dyrektorowi liczby etatów, zaś środki nadzoru może stosować tylko wtedy, gdy zagrożone jest właściwe wykonanie planu finansowego jednostki.

Założenia do opracowania arkusza organizacyjnego

ODPOWIEDŹ: Nie. Organ prowadzący nie posiada kompetencji do wydawania wytycznych (założeń) w sprawie przygotowania arkusza.

WYJAŚNIENIE: Opracowanie projektu arkusza organizacji szkoły lub placówki należy do zadań dyrektora. Arkusz organizacji określa szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym i podlega zatwierdzeniu przez organ prowadzący szkołę lub placówkę, po uprzednim zaopiniowaniu przez związki zawodowe i właściwego kuratora oświaty.

To zagadnienie stosunkowo często było przedmiotem rozważań organów nadzoru nad jednostką samorządu terytorialnego oraz sądów. Na przykład w wyroku z 8 września 2015 r. (sygn. akt III SA/Łd 670/15) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi stwierdził, że burmistrz nie jest upoważniony do ustalania zasad zatrudniania nauczycieli i określania ich czasu pracy w zarządzeniu. Takie działanie stanowi ingerencję w wyłączne kompetencje dyrektora szkoły. Sąd w szczególności podkreślił, że organy władzy publicznej mogą działać wyłącznie na podstawie i w granicach prawa. Jest to zasada konstytucyjna nakazująca, aby wszelkie działania organu były oparte na wyraźnie określonej normie kompetencyjnej.

Podobne zdanie wyraził WSA w Krakowie w wyroku z 11 stycznia 2018 r. (sygn. akt III SA/Kr 881/17). Zdaniem WSA ustalenie przez wójta gminy wiążących wytycznych (założeń) w zakresie organizacji pracy szkoły i placówek oświatowych poprzez określenie sposobu sporządzania arkuszy organizacyjnych wkracza w zakres ustawowych zadań realizowanych przez kierujących nimi dyrektorów. Tym samym takie działania wyraźnie naruszają wyznaczone przepisami prawa kompetencje.

Nauczyciel przebywający na urlopie

ODPOWIEDŹ: Tak. Nauczyciela przebywającego na urlopie dla poratowania zdrowia wykazuje się w arkuszu.

WYJAŚNIENIE: Zgodnie z art. 110 ustawy – Prawo oświatowe arkusz organizacji szkoły i przedszkola określa szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym. Natomiast szczegółowe zasady sporządzania arkusza określa rozporządzenie ministra edukacji narodowej w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli. Zgodnie z jego par. 17 arkusz organizacji określa (zarówno w szkole, jak i w przedszkolu):

• liczbę nauczycieli ogółem, w tym nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze;
• imię, nazwisko, stopień awansu zawodowego i kwalifikacje poszczególnych nauczycieli oraz rodzaj prowadzonych przez nich zajęć i liczbę godzin tych zajęć;
• liczbę nauczycieli, o których mowa w art. 9d ust. 8 ustawy – Karta Nauczyciela (przystępujących do postępowań egzaminacyjnych lub postępowań kwalifikacyjnych w roku szkolnym, którego dotyczy arkusz organizacji – red.)
• liczbę pracowników administracji i obsługi, w tym pracowników zajmujących stanowiska kierownicze, oraz etatów przeliczeniowych;
• liczbę pracowników ogółem, w tym pracowników zajmujących stanowiska kierownicze.

Nauczyciela przebywającego na urlopie dla poratowania zdrowia należy więc wpisać w arkuszu organizacyjnym, gdyż jest on zatrudnionym pracownikiem. Nie należy jednak przydzielać mu zajęć. ©℗