Czy trzeba publikować uchwałę o powierzeniu utrzymania czystości i porządku jednoosobowej spółce gminy?

Potwierdza to również orzecznictwo, m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 maja 2025 r. (sygn. akt III OSK 1082/24), który rozstrzygnął sprawę dotyczącą ważności uchwały podjętej przez radę gminy w sprawie przekazania istniejącej spółce komunalnej zadania własnego obejmującego utrzymanie czystości i porządku na terenie tej gminy. Gmina nie uważała owej uchwały za akt prawa miejscowego i wobec tego nie skierowała jej do publikacji w dzienniku urzędowym województwa. Zakwestionował to wojewoda, który przedstawił odmienne stanowisko. Wskazał, że akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia. Jego zdaniem brak publikacji uchwały jako aktu prawa miejscowego w wojewódzkim dzienniku urzędowym jest istotnym naruszeniem prawa przez gminę, którego skutkiem musi być stwierdzenie jej nieważności. Takie rozstrzygnięcie zapadło również w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, który uwzględnił skargę wojewody. Jednak NSA we wspomnianym wyroku miał odmienne zdanie, dlatego uchylił wyrok WSA oraz oddalił skargę.

Zadania gminy powierzone własnej spółce

W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia NSA wskazał, że każda gmina musi realizować zadania publiczne, przy czym forma i sposób ich wykonania zależy od charakteru samych zadań. Wiele zadań związanych z utrzymaniem czystości i porządku w gminie realizują wprost organy gminy (rada gminy i wójt), jednak często tworzone są odpowiednie jednostki organizacyjne lub zadania są przekazywane już istniejącym jednostkom. Dotyczy to w szczególności tych zadań, które nie mogą być wykonywane bezpośrednio przez same organy gminy. Taka sytuacja miała miejsce w rozpatrywanej sprawie: gmina powierzyła jednoosobowej spółce, powołanej celem wykonywania zadań publicznych gminy, zadania z zakresu utrzymania czystości i porządku na jej terenie.

Takie działanie znajduje podstawę w art. 9 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, zgodnie z którym gmina może tworzyć jednostki organizacyjne w celu wykonywania zadań, a także może zawierać umowy z innymi podmiotami (niekomunalnymi), a w tym organizacjami pozarządowymi celem powierzenia im wykonywania zadań publicznych. Jednostkami organizacyjnymi tworzonymi przez gminę (w wyniku stosownych uchwał przez radę gminy) będą zarówno jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, jak i jednoosobowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne. W taki podstawowy katalog struktur organizacyjnych (pomijając inne jeszcze formy jak np. instytuty kultury, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej itp.) wyposażył ustawodawca gminę (oraz inne jednostki samorządu terytorialnego) właśnie po to, aby w ten sposób mogły być wykonywane zadania publiczne, a zwłaszcza takie, które mają charakter usługowy i w ramach ich wykonywania niezbędny jest udział w obrocie gospodarczym.

Kiedy nie trzeba publikować uchwały

Tym samym powierzenie wykonywania tych zadań z zakresu utrzymania czystości i porządku w gminie, które mają charakter usługowy (świadczenia usług) zakładom budżetowym, gminnym spółkom kapitałowym lub wybranym po przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania przetargowego przedsiębiorcom, jest w pełni uzasadnione. NSA wyjaśnił dodatkowo, jak ustalić charakter uchwały organu stanowiącego gminy w tej sprawie.

Uwaga! Jeżeli uchwała rady gminy (miasta) powierza samorządowej spółce wykonywanie zadania publicznego tej jednostki samorządu i nie zawiera przy tym żadnych przepisów nakładających bezpośrednio obowiązki lub uprawnienia na mieszkańców lub innych odbiorców tych usług, to nie jest ona aktem prawa miejscowego. Tym samym należy ją zaliczyć do aktów wewnętrznych, organizujących działalność struktur utworzonych celem wykonywania zadań publicznych.

Ostatecznie NSA stwierdził, że skoro badana uchwała dotyczyła tylko przekazywania istniejącej spółce komunalnej zadania własnego obejmującego utrzymanie czystości i porządku na terenie danej gminy, to nie można jej uznać za akt prawa miejscowego, a zatem nie ma obowiązku jej publikacji.

Warto dodać, że już wcześniej sądy wskazywały, że uchwały w sprawie przekazywania istniejącej spółce komunalnej zadania własnego obejmującego utrzymanie czystości i porządku na terenie danej gminy nie są aktami prawa miejscowego (por. wyrok NSA z 29 listopada 2022 r. sygn. akt III OSK 5399/21; wyrok NSA z 29 listopada 2022 r. sygn. akt III OSK 5050/21). ©℗