Takie rozwiązanie jest spotykane, w szczególności w mniejszych gminach. Zazwyczaj uzasadnia się je względami oszczędnościowymi oraz faktem, że mieszkańcy niektórych posesji samodzielnie kompostują bioodpady. W efekcie uznaje się, że nie ma potrzeby, by śmieciarka odwiedzała każdą posesję. Jednak sądy administracyjne kwestionują legalność takiego rozwiązania, uznając je za niedopuszczalne.

Jakie obowiązki ma gmina w zakresie odbioru bioodpadów

W myśl art. 6r ust. 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.c.p.g.) rada gminy określa, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W szczególności określa: częstotliwość odbierania odpadów komunalnych od właściciela nieruchomości i sposób świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych.

Od tego jednak są pewne wyjątki, a mianowicie:

► zgodnie z art. 6r ust. 3a u.c.p.g dopuszczalne jest, by w powyższej uchwale radni wprowadzili ograniczenie ilości odpadów wielkogabarytowych, zużytych opon i odpadów stanowiących części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy, stanowiących odpady komunalne oraz odpadów budowlanych i rozbiórkowych z gospodarstw domowych, odbieranych lub przyjmowanych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi;

► w myśl art. 3 ust. 2c u.c.p.g. gmina może nie zapewniać przyjmowania bioodpadów przez punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych, jeżeli w zamian za opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w całości odbiera te odpady z miejsc ich wytwarzania.

Ustawa nie zawiera definicji bioodpadów. Wynika ona jednak z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o odpadach (dalej: u.o.). Zgodnie z tym przepisem przez bioodpady rozumie się ulegające biodegradacji odpady z ogrodów i parków, odpady żywności i kuchenne z gospodarstw domowych, gastronomii, w tym restauracji, stołówek oraz zakładów zbiorowego żywienia, biur, hurtowni i jednostek handlu detalicznego, a także podobne odpady z zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność.

Dlaczego niektóre gminy błędnie ograniczają odbiór bioodpadów z nieruchomości

Niektóre gminy, chcąc skorzystać z uprawnienia wynikającego z art. 6r ust. 3a u.c.p.g., decydują się na zaprzestanie odbioru odpadów biodegradowalnych, w tym trawy, z terenu nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi (taki system odbioru nazywa się zwykle odbiorem „u źródła”). W zamian wprowadzany jest system polegający na tym, że tworzone są ogólnodostępne miejsca selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (czyli tzw. gniazda), do których okoliczni mieszkańcy dostarczają odpady w workach.

Jednak takie rozwiązanie jest kwestionowane przez sądy administracyjne. Coraz częściej stwierdzają one nieważność regulacji zawieranych w uchwałach wprowadzających tego rodzaju mechanizm (np. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 marca 2025 r., sygn. akt III OSK 1910/23, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 27 marca 2025 r., sygn. akt IV SA/Po 169/25).

Odbiór bioodpadów u źródła to obowiązek podstawowy – gniazda tylko jako uzupełnienie

NSA we wyroku z 18 marca 2025 r. (sygn. akt III OSK 1910/23) przypomniał, że zgodnie z art. 6r ust. 2d u.c.p.g. w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina zapewnia właścicielom nieruchomości pozbywanie się wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, przy czym rozumie się przez to:

  • odbieranie odpadów z terenu nieruchomości, o których mowa w art. 6c ust. 1 i 2,
  • przyjmowanie odpadów, o których mowa w art. 3 ust. 2 pkt 6 u.c.p.g. przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz
  • zapewnianie przyjmowania tych odpadów przez gminę w inny sposób.

NSA przypomniał ponadto, że w myśl art. 6c ust. 1 u.c.p.g. gminy muszą zorganizować odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli tych nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. Natomiast zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 5 u.c.p.g. gminy zapewniają selektywne zbieranie odpadów komunalnych obejmujące co najmniej: papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, odpady opakowaniowe wielomateriałowe oraz bioodpady.

Zdaniem sądu zestawienie powyższych przepisów prowadzi do wniosku, że podstawowym publicznym zadaniem gminy jest zorganizowanie odbioru odpadów komunalnych od właścicieli zamieszkałych nieruchomości (art. 6c ust. 1 u.c.p.g.). Natomiast dodatkowym uprawnieniem właścicieli nieruchomości, a jednocześnie obowiązkiem gminy, w świetle art. 3 ust. 2 pkt 5 u.c.p.g., jest zapewnienie możliwości dostarczania przez mieszkańców nieruchomości bioodpadów bezpośrednio do punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych bądź zapewnienie przyjmowania odpadów w inny sposób. „Tego rodzaju system pozbywania się odpadów komunalnych z nieruchomości zabudowanych domami jednorodzinnymi jest jednak tylko dopełnieniem systemu podstawowego, polegającego na pozbywaniu się i odbieraniu przez gminę bioodpadów bezpośrednio z terenu nieruchomości, czyli „u źródła” – podkreślił NSA.

Zdaniem sądu nie można zaakceptować argumentacji, że wprowadzenie możliwości dostarczania odpadów biodegradowalnych do punktu selektywnej zbiórki czy też możliwość umieszczenia bioodpadów w odpowiednich pojemnikach – gniazdach, czyli ogólnodostępnych miejscach selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, stanowiło prawidłowe wypełnienie ustawowego obowiązku zorganizowania odbioru odpadów komunalnych. “Umieszczanie bioodpadów przez właścicieli nieruchomości zabudowanych domami jednorodzinnymi w odpowiednich pojemnikach usytuowanych w miejscach ogólnodostępnych na terenie gminy w tzw. gniazdach może wyłącznie stanowić o realizacji przez gminę «innego sposobu zapewnienia przyjmowania odpadów», o którym mowa w art. 6r ust. 2d u.c.p.g” – podkreślił NSA. ©℗

Podstawa prawna

  • art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 1587; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 1914)
  • art. 3 ust. 2 pkt 6, art. 6r ust. 3, art. 6r ust. 3a, art. 6r ust. art. 6c ust. 1 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tj. Dz.U. z 2025 r. poz. 733)