Nasz powiat zamierza udzielić dotacji dla jednostek ochotniczej straży pożarnej na naszym terenie. Problem w tym, że jedna z jednostek ma osobowość prawną, a druga jej nie posiada i nie wiemy, jak przekazać środki. Czy konieczna jest odrębna uchwała rady powiatu, aby udzielić takiej dotacji?
Zadania związane z utrzymaniem ochrony przeciwpożarowej zaliczane są do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego zarówno szczebla gminnego (art. 7 ust. 1 pkt 14 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446), jak i powiatowego (art. 4 ust. 1 pkt 16 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym; t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 814).
Stosownie do art. 19 ust. 1 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 191 ze zm.) ochotnicza straż pożarna funkcjonuje w oparciu o przepisy ustawy z 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1393 ze zm.). W tej ustawie usankcjonowano z kolei dwie formy prawne stowarzyszenia, mianowicie stowarzyszenie posiadające osobowość prawną (art. 9 w zw. z art. 17) i podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego oraz stowarzyszenie zwykłe (art. 40) nieposiadające osobowości prawnej, a tym samym niepodlegające wpisowi do ww. rejestru. Zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 5 ostatniej z wymienionych ustaw, stowarzyszenie zwykłe nie może m.in. otrzymywać dotacji. Nie ma zaś przeciwwskazań, aby taką dotację mogło otrzymać stowarzyszenie posiadające osobowość prawną.
Warto również zauważyć, że stosownie do art. 29 pkt 2 ustawy o ochronie przeciwpożarowej koszty funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej pokrywane są m.in. z budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Zasada ta znajduje swoje rozwinięcie w art. 32 tej ustawy. Zgodnie bowiem z art. 32 ust. 3b jednostki samorządu terytorialnego mogą przekazywać ochotniczym strażom pożarnym środki pieniężne w formie dotacji. Zatem poza wątpliwościami pozostaje okoliczność, że ewentualna pomoc finansowa w formie dotacji dla konkretnych jednostek ochotniczej straży pożarnej może zostać przekazana z budżetu powiatu, o ile jednostki te funkcjonują w obszarze właściwości terytorialnej danego powiatu.
Kluczowym aspektem podlegającym każdorazowo ocenie przez organ dotujący powinna być jednak techniczna forma przekazania tych środków pieniężnych. W sytuacji gdy odbiorcą pomocy w formie dotacji jest stowarzyszenie posiadające osobowość prawną, nie ma przeciwwskazań, aby środki pieniężne zostały bezpośrednio przekazane przez dotującą jednostkę (powiat) do konkretnej jednostki ochotniczej straży pożarnej. Dotacja taka będzie nosić cechy dotacji celowej, o ile przeznaczeniem jej będzie przekazanie środków na pokrycie konkretnych, a jednocześnie sporadycznych kosztów w ramach działalności ustawowej ochotniczej straży pożarnej, np. zakup konkretnie wskazanego sprzętu gaśniczego. Podkreślić również należy, że po przyznaniu dotacji stowarzyszeniu posiadającemu osobowość prawną, jej kwotę, szczegółowe przeznaczenie, termin przekazania i wykorzystania oraz termin i sposób jej rozliczenia powinna określać umowa o dotację zawierana pomiędzy jednostką ochotniczej straży pożarnej i organem wykonawczym samorządu (tu zarządem powiatu).
W sytuacji gdy dotacja ma być przeznaczona dla jednostki ochotniczej straży pożarnej działającej w formie stowarzyszenia zwykłego (nieposiadającego osobowości prawnej), brak jest podstaw prawnych, aby dokonać bezpośredniego transferu środków dotacyjnych (z powiatu) do takiej jednostki, co znajduje wprost potwierdzenie we wspomnianym wyżej art. 19 ust. 1 pkt 5 prawa o stowarzyszeniach. W takiej sytuacji wydaje się, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (powiat), który zamierza przekazać dotację, powinien podjąć stosowną uchwałę w oparciu o odpowiednie przepisy ustawy o samorządzie powiatowym i ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.). Na mocy wskazanej uchwały nastąpi udzielenie pomocy finansowej w formie dotacji celowej, z tym że jej odbiorcą będzie właściwa miejscowo gmina, na terenie której funkcjonuje jednostka ochotniczej straży pożarnej. Dopiero wskazana gmina będzie umocowana prawnie (jako zadanie własne) do odpowiedniego zadysponowania środkami dotacyjnymi dla określonej jednostki ochotniczej straży pożarnej nieposiadającej osobowości prawnej.
Wspomniany wyżej art. 32 ust. 3b ustawy o ochronie przeciwpożarowej nie stwarza jednak podstawy do podjęcia odrębnej uchwały przez radę powiatu. Dla podjęcia odrębnej uchwały musi istnieć przepis prawny, który upoważnia dany organ do uregulowania określonego zakresu spraw oraz wyznacza zadania lub kompetencje danego organu. Wskazany przepis dopuszcza jedynie możliwość planowania w budżecie przekazania jednostce ochotniczej straży pożarnej środków pieniężnych w formie dotacji. Podobne stanowisko można odnaleźć w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu nr 18/1571/2010 z 6 października 2010 r. Dodatkowo należy wskazać, że z treści art. 12 ustawy o samorządzie powiatowym nie wynika domniemanie właściwości rady powiatu we wszystkich sprawach pozostających w zakresie działania powiatu (domniemanie kompetencji w odniesieniu do rady gminy dopuszczono w oparciu o art. 18 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie nr KI-411/202/10 z 4 sierpnia 2010 r.). Jest wręcz przeciwnie, katalog spraw należących do kompetencji rady powiatu został określony w sposób ścisły. Warto również zauważyć, że art. 12 pkt 5 ustawy o samorządzie powiatowym ustala dla rady powiatu wyłączną właściwość w zakresie uchwalenia budżetu powiatu. W związku z tym radni powiatowi, podejmując uchwałę budżetową, mają także możliwość wyrazić wolę przyznania jednostce ochotniczej straży pożarnej dotacji. Nie ma więc potrzeby, aby ponownie w odrębnej uchwale decydowali o przyznaniu temu podmiotowi dotacji.
Podstawa prawna
Art. 19 ust. 1, art. 29 pkt 2, art. 32 ust. 3b ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 191 ze zm.).
Art. 9, art. 17, art. 19 ust. 1 pkt 5, art. 40 ustawy z 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1393 ze zm.).
