Bony energetyczne. Komu przysługują, kiedy złożyć wniosek?

Już od 1 sierpnia gminy będą przyjmować wnioski o wypłatę świadczenia rekompensującego wysokie ceny energii. Na ich rozpatrzenie przewidziano 60 dni. Jeśli wnioskodawca spełnia warunki, to postępowanie zakończy się wydaniem informacji o przyznaniu świadczenia

13 czerwca br. weszła w życie ustawa z 23 maja 2024 r. o bonie energetycznym oraz o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia cen energii elektrycznej, gazu ziemnego i ciepła systemowego (Dz.U. z 2024 r. poz. 859; dalej: u.b.e.), która wprowadziła nowy rodzaj świadczenia zwanego bonem energetycznym. Wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast już powinni zacząć się przygotować do przyjmowania i rozpatrywania wniosków – będzie je można składać od 1 sierpnia. Szacuje się, że z pomocy skorzysta ok. 28 proc. gospodarstw domowych.

Chociaż samo wyrażenie „bon energetyczny” może się kojarzyć z dokumentem uprawniającym do usługi, zgodnie z art. 2 ust. 1 u.b.e. jest to jednorazowe świadczenie pieniężne wypłacane na wniosek osoby ubiegającej się o jego przyznanie. Jest to kolejne wsparcie, m.in. po wcześniejszym dodatku węglowym, osłonowym, gazowym czy elektrycznym, które ma przeciwdziałać skutkom wzrostu cen energii. Konstrukcja prawna u.b.e. jest podobna do wcześniejszych aktów prawnych wprowadzających wszelkie dofinansowania, niemniej stosowanie przepisów nowej ustawy może w praktyce budzić wątpliwości.

Komu przysługuje

Bon energetyczny jest przyznawany gospodarstwu domowemu, którego przeciętny miesięczny dochód za 2023 r. (w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych; t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 323; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 858; dalej: u.ś.r.) nie przekracza 2500 zł w przypadku gospodarstwa jednoosobowego bądź 1700 zł na osobę w przypadku gospodarstwa wieloosobowego (w obu przypadkach chodzi o kwoty netto).

► Czy wójt może przyznać bon z urzędu?

Bon energetyczny jest przyznawany wyłącznie na wniosek, przepisy u.b.e. nie przewidują możliwości wszczęcia postępowania z urzędu.

Kiedy wniosek

Wniosek należy złożyć pomiędzy 1 sierpnia a 30 września 2024 r. Jego wzór zostanie opublikowany w Biuletynie Informacji Publicznej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw energii (jest nim obecnie Ministerstwo Klimatu i Środowiska).

► Co powinien zrobić wójt (burmistrz, prezydent), jeśli wniosek wpłynie po terminie? Czy musi wydać wówczas rozstrzygnięcie?

Niedochowanie terminu na złożenie wniosku o wypłatę świadczenia, zgodnie z art. 3 ust. 1 u.b.e., skutkuje pozostawieniem go bez rozpoznania. Wójt (burmistrz, prezydent) powinien poinformować wnioskodawcę o braku możliwości nadania sprawie biegu ze względu na przekroczenie terminu ustawowego. Przepisy ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 572; dalej: k.p.a.) w takim przypadku nie nakładają na wójta (burmistrza, prezydenta) obowiązku wydania jakiegokolwiek rozstrzygnięcia o charakterze merytorycznym. Wystarczające więc będzie, jeśli poinformuje wnioskującego oddzielnym pismem o przekroczeniu terminu. Zgodnie bowiem z art. 9 k.p.a. organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Jednak termin należy uznać za zachowany, jeżeli przed 30 września 2024 r. wniosek o wypłatę zostanie skierowany do niewłaściwego organu administracji publicznej, co wynika z art. 65 par. 2 k.p.a.

► Jak będą składane wnioski? Czy można będzie przesłać skan wniosku?

Jak wskazuje art. 3 ust. 2 u.b.e., wniosek o wypłatę bonu energetycznego składa się na piśmie w postaci papierowej albo elektronicznej za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 344). Jeśli wniosek będzie składany w formie elektronicznej, to musi być opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym (art. 3 ust. 4 u.b.e.). Nie jest zatem możliwe przesłanie samego skanu podpisanego wniosku na adres poczty elektronicznej gminy bądź gminnej jednostki organizacyjnej.

► Ile czasu ma urząd na rozpatrzenie wniosku?

Wniosek o przyznanie bonu energetycznego wójt (burmistrz, prezydent) musi rozpatrzyć w terminie 60 dni od dnia jego prawidłowego złożenia (art. 4 ust. 5 u.b.e.).

► Jak urząd powinien postąpić, jeśli we wniosku będą luki?

W art. 4 ust. 12 u.b.e. wskazano na dosyć szerokie zastosowanie uzupełniająco przepisów u.ś.r., m.in. w zakresie wzywania do uzupełnienia braków formalnych, obowiązku informowania o wszelkich okolicznościach mających wpływ na wypłatę świadczenia czy zasady dochodzenia oraz zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Dlatego wójt (burmistrz, prezydent) musi wyznaczyć co najmniej 14-dniowy termin na uzupełnienie braków formalnych, jeżeli wniosek nie zostanie prawidłowo uzupełniony bądź nie załączono do niego odpowiednich dokumentów.

Jeśli braki nie zostaną uzupełnione, to wniosek o wypłatę bonu energetycznego pozostawia się bez rozpoznania (art. 4 ust. 12 u.b.e. w zw. z art. 24a ust. 1‒2 u.ś.r.).

Rozpatrzenie sprawy

Zgodnie z art. 5 ust. 1 u.b.e. wypłata bonu energetycznego jest zadaniem zleconym gminy z zakresu administracji rządowej. Sprawę rozpatruje wójt (burmistrz, prezydent) według miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia (art. 3 ust. 1 u.b.e.). Ten jednak stosownie do art. 4 ust. 4 u.b.e. może upoważnić swojego zastępcę, pracownika urzędu gminy albo kierownika ośrodka pomocy społecznej, dyrektora centrum usług społecznych, lub kierownika innej jednostki organizacyjnej gminy, a na wniosek kierownika jednostki organizacyjnej gminy może udzielić upoważnienia również innej osobie. Upoważnienie powinno być udzielone na piśmie i utrwalone w formie pisemnej bądź elektronicznej.

Informacja o przyznaniu

Wójt (burmistrz, prezydent) nie wydaje decyzji administracyjnej, jeżeli przyznaje bon energetyczny (art. 4 ust. 6 u.b.e.). Jeśli wnioskodawca spełnia przesłanki do przyznania bonu energetycznego, to postępowanie kończy się czynnością materialno-techniczną w postaci informacji o przyznaniu świadczenia. Od tak wydanej informacji nie przysługuje jakikolwiek środek zaskarżenia.

► Jak prawidłowo poinformować o przyznaniu bonu, jeśli wnioskodawca nie podał adresu poczty elektronicznej?

W myśl art. 4 ust. 10 u.b.e. informację przesyła się wnioskodawcy na adres poczty elektronicznej, który wskazał we wniosku o przyznanie świadczenia. Jeśli nie poda on adresu poczty elektronicznej, to wójt (burmistrz, prezydent) musi poinformować go o możliwości odebrania od niego informacji o przyznaniu bonu energetycznego. Należy również zauważyć, że u.b.e. nie nakłada obowiązku odebrania informacji, aby otrzymać świadczenie. Jeśli więc wnioskodawca nie odbierze informacji, to nie wstrzymuje to wypłaty bonu energetycznego (art. 4 ust. 11 u.b.e.).

► Kiedy wójt będzie musiał wydać decyzję administracyjną?

Artykuł 4 ust. 9 u.b.e. przewiduje zamknięty katalog sytuacji, kiedy wójt (burmistrz, prezydent) wydaje decyzję administracyjną w sprawie bonu energetycznego. Wydania decyzji administracyjnej wymaga:

1) odmowa przyznania bonu energetycznego,

2) korekta lub odmowa korekty wysokości przyznanego bonu energetycznego (zgodnie z art. 4 ust. 7 u.b.e., osoba uprawniona może jednorazowo wystąpić o korektę wysokości przyznanego bonu energetycznego w terminie 14 dni od dnia otrzymania tego bonu),

3) uchylenie lub zmiana prawa do bonu energetycznego,

4) rozstrzygnięcie w sprawie zwrotu bonu energetycznego przyznanego albo pobranego nienależnie lub w nieprawidłowo ustalonej wysokości.

Od decyzji w przedmiocie bonu energetycznego przysługuje odwołanie do właściwego miejscowo samorządowego kolegium odwoławczego na zasadach określonych w k.p.a., a więc w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia.

► Czy w przypadku konieczności zwrotu świadczenia będzie można np. rozłożyć należność na raty albo umorzyć zaległość?

Tak. W związku z zastosowanym odesłaniem do u.ś.r., jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny, to wójt (burmistrz, prezydent) będzie wydawał decyzję o umorzeniu kwoty nienależnie pobranego bonu energetycznego łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczeniu terminu płatności albo rozłożeniu na raty (tak wynika z art. 4 ust. 12 u.b.e. w zw. z art. 30 ust. 9 u.ś.r.).

Pojęcie „szczególnie uzasadnionych okoliczności dotyczących sytuacji rodziny” jest pojęciem nieostrym, jednak orzecznictwo przyjmuje np., że należy przez to rozumieć okoliczności, które są „nieprzewidywalne, rzadko zdarzające się albo takie, których nie sposób przewidzieć. Innymi słowy, szczególnymi okolicznościami w rozumieniu omawianej regulacji są np. wypadki losowe ‒ np. wypadek komunikacyjny, klęska żywiołowa, ciężka choroba, ale i splot różnych okoliczności, w tym kalectwo, obiektywny i stały brak jakichkolwiek możliwości zarobkowych itp.” (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 16 maja 2024 r., sygn. akt II SA/Po 118/24).

► Jak długo gmina może dochodzić nienależnie pobranych świadczeń?

Należności z tytułu nienależnie pobranego bonu energetycznego przedawniają się z upływem trzech lat, licząc od dnia, w którym decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranego świadczenia stała się ostateczna. ©℗